Аҕабыт, эһэбит сырдык кэриэһигэр

Олоҕун сыллара: 1930-2020

Подробности

Таптыыр, ытыктыыр күндү киһибит – аҕабыт, эһэбит, хос эһэбит Дмитрий Федотович Егоров бу сыл алтынньы 22 күнүгэр Дьокуускай куоракка ыарахан ыарыыга ылларан, соһумардык олохтон туораата. Күндү киһибит Ньурба оройуонун Хорула нэһилиэгэр 1930 сыллаахха төрөөбүтэ. Сэрии кэмин оҕото буолан, 1944 сыллаахха 7 кылааһы бүтэрэн баран, холкуоска үлэлии киирбитэ. Ол курдук 15 саастааҕар биригэдьиир аҕатыныын холкуостаахтарга харчы булар наадаттан Хорулаттан Алдан куоракка “Саҥа көмүскэ” төрдүө буолан 16 атынан биир ый айаннаан, биир ый атыылаан, онтон төттөрү 20 хонук айаннаан кэлбиттэр. Итинник мүччүргэннээх, эппиэтинэстээх үлэттэн саҕалаан буһуу-хатыы оскуолатын барбыта. Сытыыхотуу, суокка-учуокка үчүгэй, үтүө суобастаахтык үлэлиир уолу оройуоҥҥа таба көрөн, холкуостар салайар каадырдарын бэлэмниир үс сыллаах оскуолаларыгар үөрэххэ ыыппыттара. Үөрэнэн баран, аҕабыт бөдөҥсүйбүт “Кыһыл кустук" холкуоска солбуйар бэрэсэдээтэлинэн ананан салайар үлэһит буолбута. “Коммунизм” холкуоска отделение сэбиэдиссэйинэн, Иркутскай куоракка сопхуостары салайар каадырдары бэлэмниир биир сыллаах осуолаҕа үөрэнэн кэлэн, дойдутугар — Хорулаҕа отделение управляющайынан ананан үлэлээбитэ. Олоҕун тухары үлэни өрө тутан , төрөөбүт нэһилиэгэ сайдарын туһугар үгүс сыратын, күүһүн биэрэн , ситиһиилээхтик үлэлээн дьонсэргэ ытыктабылын ылбыта. Үлэ, тыыл бэтэрээнэ, Хорула, Таркаайы нэһилиэктэрин бочуоттаах олохтооҕо, Саха Өрөспүүбүлүкэтин бочуоттаах Ытык кырдьаҕаһа. Күн күбэй ийэбит Екатерина Максимовнаны, күлэн-үөрэн мичийбит сэргэх бэйэлээх кэрэ кыыһы, көрсөн, сүрэхтэринэн сөбүлэһэн, олохторун холбоон, ыал буолан, алта оҕолонон, үөрэттэрэн, атахтарыгар туруорбуттара. Олох киэҥ аартыгар эрэллээхтик үктэннэрэн, ыал оҥортоон, сиэн, хос сиэн, хос хос сиэн үөрүүтүн, тапталын билэн, 66 сыл эйэ дэмнээхтик, өйдөһөн-өйөһөн дьоллоохтук олорбуттара. Сырдык, кэрэ ыралаах, ыраас санаалаах төрөппүттэрбит дьону кытта уопсай тылы булар, дьон үчүгэйин таба көрөр, дьоҥҥо көмөлөһө сатыыр, доҕордоһууну өрө тутар уратылара биһиэхэ үтүө холобур буолар. Кинилэр биһигини кырабытыттан үлэнэн ииппиттэрэ, кырдьаҕаһы убаастыырга, үчүгэйи сэҥээрэргэ, үэрэххэ, сырдыкка тардыһарга, сиэри-туому тутуһарга, ыарахантан толлубакка инники диэки хардыылыырга такайбыттара. Аҕабыт мэлдьи үлэҕэ сылдьара, улахан дьиэ кэргэн аҕа баһылыга буолан, бултаан-балыктаан аһатара. Байанайдаах булчут буолан, аймахтарын, чугас ыалларын үгүстүк күндүлүүрэ. Аҕабыт бултаан кэллэҕинэ, бары остуол тула олорон үөрэ-көтө чоҥку сиирбит оҕо сааспыт биир умнуллубат күндү өйдөбүлэ буолан иҥмит. Ити курдук тыа оҕолоро аҕабыт уһуйуутунан булт абылаҥар ылларан, аны сиэннэрэ бултаан, илии тутуурдаах кэлэллэриттэн эһэбит үөрээхтиирэ. Үгэс буолбут Байанай бырааһынньыга диэн Саҥа дьыл иннинэ үс көлүөнэ көрсөн ытык киһибит муударай сүбэлэрин, араас сырыытын, сиэри-туому хайдах тутуһар туһунан кэпсээннэрин истибит, иҥэриммит дьоллоохпут. Наһаа көнө, холку майгылааҕа, олоххо тардыһыылаах, санаатын түһэрбэт, күүстээх санаалаах этэ. Олоххо тус холобурунан үөрэтэн киһи оҥортообут, үтүө олугу уурбут аҕабытыгар, эһэбитигэр махталбыт, тапталбыт муҥура суох... Аҕабыт, эһэбит барахсан сүбэтин-аматын, үтүөнү сырдыгы түстүүрүн сүрэхпитигэр илдьэ сылдьыахпыт, баарда, Байанайа аттыбытыгар баар буоллун. Дьоммут барахсаттар үлэни, үтүө сыһыаны өрө туппут олохторо, көнө, сэмэй майгылара, дьоҥҥо-сэргэҕэ истиҥ-иһирэх сыһыаннара, сырдыгынан сыдьаайар үтүө олохторо биһигини арчылыыр. Тапталлаах аҕабыт, эһэбит ыччаттарыгар түһаайан “Көмүс кылаат” диэн кинилэр тустарынан кинигэҕэ: “Былыр да, билигин да ыарахаттар бааллар. Хорула хоһуун, өйдөөх дьонунан биллэрэ. Онон удьуоргутун батыһаҥҥыт ыарахантан чугуйумаҥ, үлэни өрө тутуҥ, үөрэҕи-билиини кытта аргыстаһыҥ, дойдугут-дьоҥҥут туһугар үлэлээҥ-хамсааҥ , төрүттэргит ааттарын үйэтитэ туруҥ диэн аҕалыы алгыыбын”, — диэн суруйбута кэс тыл буолан кинилэр курдук дьоһуннаах дьоллоох олоҕу олорорго сирдиир, модьуйар. Ытык-мааны киһибит, уһун уугар сымнаҕастык, сылаастык утуй. Биһиги сүрэхпитигэр эн өрүү тыыннааххын, сырдыккын, ырааскын...

Оҕолоро, сиэннэрэ, кийииттэрэ, хос сиэннэрэ, хос-хос сиэннэрэ.