Күн күбэй ийэбит барахсан

Олоҕун сыллара: 1929-2020

Подробности

Тапталлаах ийэбит, эбэбит, хос эбэбит, эдьиийбит, тыыл, үлэ бэтэрээнэ, Дьокуускай куорат олохтооҕо, Ньурба Малдьаҕарыттан төрүттээх, Малдьаҕар нэһилиэгин Ытык киһитэ Саввинова (Донская) Марина Николаевна Орто дойдуттан барбыта сэтинньи 3 күнүгэр 40 хонуга туолла. Күндү киһибит 1929 с. алтынньы 6 күнүгэр Ньурба оройуонун II Малдьаҕар нэһилиэгэр, Тумуһахха, Саввинова Екатерина Степановна уонна Донской Николай Никифорович дьиэ кэргэнигэр күн сирин көрбүтэ. Ийэбит кэнниттэн уоллаах кыыс оҕоломмуттара. Аҕата ыарыһах, саастаах киһи этэ, онон оҕолоро кыра эрдэхтэринэ өлбүтэ. Дьиэ кэргэҥҥэ убайдара Сэмэн, Кэтириинэ бастакы кэргэниттэн уола, көмө киһитэ этэ. Аҕа дойду Улуу сэриитэ саҕаланан, убайдара Сэмэни Дьокуускайга үлэҕэ ыытан, ийэтэ үс кыра оҕотунуун соҕотоҕун хаалбыта. Сут-кураан, аччыктааһын саҕаламмыта, ыал ыалынан эстэр иэдээннээх кэмэ сатыылаабыта. Ийэтэ Кэтириинэ, сытыы-хотуу буолан, үүтү-хайаҕаһы булан, үс оҕотун батыһыннарбытынан, Ньурбаны сыккырыыр тыыннаах эрэ булбуттара. Быраата Игнатий Степанович көмөлөһөн, туох үлэ көстөрүнэн үлэлээбитэ. Ийэбит, ыал улахан оҕото буолан, быраатын, балтын көрөрө. Балта ыалдьан өлбүтэ. Бу кэмҥэ убайдара Сэмэн үлэ фронугар үлэлии сылдьан өлбүтүн туһунан биллэрии кэлбитэ. Аны туран, «араспаанньалара атын, Донскойдар эбит» диэн босуобуйа анаамаары гыммыттара. Инньэ гынан ийэтэ оҕолорун араспаанньаларын Саввиновтарга уларытарга тиийбитэ. Ол курдук босуобуйа харчылаах буолан, ийэбит ньуура-көлөһүнэ суох үлэлээн, быраата Ньукулайдыын (Токуу) инчэҕэй тирбэҕэ быстыбатынан тыыннаах хаалбыттара. Сэрии бүтүүтэ холкуостаахтарга ынах биэрэллэр үһү диэни истэн, дойдуларыгар тахсан, пиэрмэ үлэһитэ буолбуттара. Оччолорго аҕабыт Степанов Семен Петрович-Нөнөк Уола пиэрмэҕэ биригэдьиир этэ. Ийэбит көнө майгылааҕын, үлэһитин көрөн, кэргэн кэпсэппитэ. Аҕабыт урут икки кэргэнэ өлбүт, үс кыыстаах огдообо киһи этэ (биир кыыһа эһэлээх эбэтигэр хаалбыта, икки кыыһа аҕаларыгар бааллара). Биһиги дьолбутугар, ийэбит кэргэн тахсарга сөбүлэһэн, биһиэхэ төрөппүт ийэбитин солбуйбута. Кэлин икки уолга, икки кыыска күн сирин көрдөрбүттэрэ. Онон ийэбит, улахан дьиэ кэргэн хаһаайката буолан, дьиэтигэр олорбута. Оҕолоро улааппыттарын кэннэ, дьааһылаҕа сопхуоһунан, таҥас сууйааччынан уонна оһох оттооччунан үлэлээн биэнсийэҕэ тахсыбыта. Үлэтигэр олус убаастыыллара. Көнөтүн, чиэһинэйин иһин. Маны таһынан тыа ыалын сиэринэн сүөһүлээх, сылгылаах этибит. Түбүк олус элбэҕэ. Аҕабыт өлбүтүн кэннэ, кыра кыргыттарыныын бэйэтэ оттоон сүөһүтүн ииппитэ. Ийэбит лууктуурун, отоннуурун сөбүлүүрэ, хаһан да таах олорбот этэ, быыс буллар эрэ иистэнэрэ. Улахан кыыһыныын 40-ча сыл эйэ дэмнээхтик олордулар. Эдьиийбит Лида ийэбитин бу сылларга олус үчүгэйдик көрөн-истэн үйэтин уһаппытыгар махталбыт улахан. Малдьаҕарга 2003 сылга диэри олорбуттара, саастаах дьоҥҥо оһох оттон тыаҕа олорор ыарахан буолан, Хатаска көһөн кэлбиттэрэ. Кэлин Аҕа дойду сэриитин кыттыылааҕын огдообото буоларынан, Дьокуускайга биир хостоох дьиэ ылан, бу дойдуттан барыар диэри нус-хас олорбута. Ийэбит барахсан, күн тугу барытын тэҥҥэ сылытарын курдук, барыбытыгар биир тэҥҥэ сыһыаннаһара. Биһиги, эн оҕолоруҥ, бары үөрэхтээх дьон буолбуппут, барыта ийэбит – эн — истиҥ такайыыгынан. Ийэбит Марина Николаевна үлэлээбит тэрилтэтин кытта сибээһин быспатаҕа, дьыссаат кэлэктиибэ үбүлүөйүгэр эҕэрдэлээн олус үөрдэрэ. Кэлэктиибигэр, аймахтарбытыгар, табаарыстарбыт Ушкановтарга, Ивановтарга, В.Н. Максимовка ийэбитин тиһэх суолугар атаарарга көмөҕүт иһин улаханнык махтанабыт. Күн күбэй ийэбит, эйэҕэс эбэбит барахсан, эн уһун, дьоллоох олоҕу олорон аастыҥ. Төрөөбүт-үөскээбит, күннэтэ саныыр-ахтар Малдьаҕарыҥ буора сымнаҕас сыттык, сылаас суорҕан буоллун. Биһиги сүрэхпитигэр өрүү тыыннаах буолуоҥ, биһигини араҥаччылыы сылдьыаҥ.

Кыргыттара, уолаттара, кийииттэрэ, күтүөттэрэ, сиэннэрэ, хос сиэннэрэ, чугас аймахтара.