Киир

Киир

Хой

Хойдор нэдиэлэ бастакы аҥаарыгар аһара үчүгэй настарыанньалаах, ыллам-дьэллэм буолан, тулалыыр дьоннорун-сэргэлэрин ортотугар ытыс үрдүгэр сылдьыахтара. Дьону кытта алтыһарга, үтүө сыһыаны олохтуурга, үөрэнэргэ, билсэргэ-көрсөргө аһара бэрт кэм. Айылҕаҕа тахсан сынньаныы уопсай турукка өссө үчүгэйдик дьайыа. Дьиэ кэргэн иһинээҕи сыһыаны урут биллибэккэ сылдьыбыт бэрдэ суох сурах буортулуон, иирсээни күөртүөн сөп.

Оҕус

Нэдиэлэ бастакы аҥаара оҕустарга үп-харчы боппуруоһун быһаарыыга барыаҕа. Бу – харчыны өлөрөргө да, туттарга да аһара табыгастаах кэм. Ити кэм үөрүү-көтүү аргыстаах ааһыа эрээри, нэдиэлэ ортотуттан “ыһыллыы” саҕаланыа. Атастары-доҕоттору кытта туох эрэ уопсай дьыалалар, бырайыактар, барыы-кэлии көбөн тахсыахтара. Бу кэмҥэ эн кимиэхэ да тугу да эрэннэримэ. Өрөбүллэргин үчүгэйдик сынньанан, уугун хана утуйан атаар.

Игирэлэр

Нэдиэлэ саҕаланыытын игирэлэр үөрэ-көтө, ситиһии ухханыгар сылдьан аһарыахтара. Бу кэмҥэ кинилэр доҕотторун кытта көрсөн ирэ-хоро кэпсэтэллэрэ олус туһалаах буолуо. Нэдиэлэ ортотугар игирэлэр урут хаһан эрэ иэйэ, таптыы сылдьыбыт киһилэрин көрсүөхтэрин сөп. Ол сыһыаны сөргүтүөхтэрин баҕарар буоллахтарына, кинилэр сэрэдэҕэ эбэтэр чэппиэргэ “түһүнэн” кэбиһиэхтээхтэр.

Араак

Араактар нэдиэлэ бастакы күннэрин туох да сүпсүлгэнэ, араллаана суох, соҕотоҕун чуумпуга атаараллара, олоҕу-дьаһаҕы анааран көрөллөрө ордук буолуо. Ол кинилэр уоскуйалларыгар, сааһыланалларыгар туһалыаҕа. “Бу кэмҥэ этиллибит алгыс, малыыппа олус тиийимтиэ буолар” дииллэр. Нэдиэлэ ортото – үпкэ-харчыга сыһыаннаах боппуруостары быһаарарга табыгаһа суох кэм.

Хахай

Бу нэдиэлэҕэ хахайдар доҕотторун кытта сыһыаннара биллэ тупсуоҕа. Ол улахан дуоһуйууну үөскэтиэ. Онон, ханнык эмэ көрдөөх тэрээһиҥҥэ ыҥырык кэллэҕинэ, хахайдар онтон батымматтара ордук. Бу кэмҥэ интэриниэтинэн сибээстэһии эмиэ үтүө түмүктээх буолуо. Нэдиэлэ ортотугар куорат устун массыынанан айаннаабатах ордук, “пробка” элбэҕиттэн ньиэрбэҕит эрэ алдьаныа. Өрөбүллэргэ дьону кытта иирсибэккэ кыһан.

Кыыс

Нэдиэлэ саҕаланыыта “остуоруйа курдук” буолуо. Ыра-баҕа санааҕыт барыта тута туолан иһиэ. Самай сүрүнэ, тугу барытын ыксаабакка, аа-дьуо оҥоруохха эрэ наада. Ол курдук наҕыллык-холкутук сылдьан кыыс дьиэ кэргэнин, үлэлиир кэлэктиибин иһигэр истиҥ сыһыаны олохтуо. Нэдиэлэ ортотугар кыыс дьиэ кэргэнин иһигэр өрдөөҕүттэн кыайтарбакка сылдьар боппуруоһу быһаарыа. Нэдиэлэ бүтүүтүгэр үпкэ-харчыга уустуктар үөскүөхтэрин сөп.

Ыйааһын

Нэдиэлэ саҕаланыыта – өрөгөйдөөх тэрээһиҥҥэ: сыбаайбаҕа, банкекка, үбүлүөйгэ – сылдьарга табыгастаах кэм. Бу кэмҥэ ханна эрэ айаҥҥа бардаххытына, эмиэ улаханнык дуоһуйан төннүөххүт. Дьыалабыай эйгэҕэ эмиэ боппуруос барыта үчүгэйдик быһаарыллыа. Нэдиэлэ ортотугар доруобуйаҕытын көрүнүҥ, ыалдьыаххытын сөп. Өрөбүллэргэ дьиэ кэргэн уустук боппуруостарын быһаара сатаамаҥ – туһата суох иирсээни эрэ күөртүөххүт.

Скорпион

Нэдиэлэ саҕаланыыта – үп-харчы боппуруоһун ыпсарарга бэртээхэй кэм. Ким эрэ харчынан көмөлөһүөн дуу, иэс биэриэн дуу сөп. Доруобуйаны көрдөрүнүү эмиэ үчүгэйдик түмүктэниэ. Нэдиэлэ ортото урут хаһан эрэ иэйэ-куойа, таптыы сылдьыбыт киһигин көрсөҥҥүн, урукку сибээскин сөргүтүөххүн сөп. Нэдиэлэ бүтүүтүгэр сылааҥ дэлби мунньуллан сытыаххын, сынньаныаххын эрэ баҕарыаҥ.

Охчут

Охчут нэдиэлэ саҥатыгар ис иһиттэн чэпчээн, өрө көтөҕүллэн, таптал долгунугар уйдаран “көтө” сылдьыа. Бу кэмҥэ кэнсиэркэ, киинэҕэ... сылдьыы үтүө түмүктээх буолуо. Ким эрэ эйиэхэ тапталыгар билиниэн сөп. Уопсайынан, ыал буоларга, сүрэҕи холбуурга тоҕоостоох нэдиэлэ. Дьиэ кэргэн иһигэр сыһыан эмиэ аһара бэрт. Нэдиэлэ ортотугар дьиэҕэ өрөмүөнү оҥорбот ордук буолуо. Өрөбүллэргэ санааҥ арыый самнан, “халлаантан сиргэ” түһүөҥ.

Чубуку

Чубукулар бу нэдиэлэ бастакы күннэригэр дьиэ үлэтин өрө тардыахтара: миэбэли көһөрүөхтэрэ, саҥа тугу эрэ атыылаһыахтара, арассааданан дьарыктаныахтара. Хаһаайыстыбаларын төһөнөн өрө тардаллар да – настарыанньалара эмиэ тупсан иһиэ. Диетаны тутуһан тас бодону тупсарарга эмиэ үтүө кэм.

Нэдиэлэ бүтүүтэ туох да көрсүһүүнү, боччумнаах кэпсэтиини былааннаабатах ордук.

Күрүлгэн

Күрүлгэни нэдиэлэ саҕаланыытыгар саҥа “романтичнай” сыһыан күүтэр. Ол иэйии өр салҕанан барыа суоҕа эрээри, наһаа үчүгэй өйдөбүлү хаалларыа. Оҕолору кытта бодьуустаһарга, ханна эрэ бииргэ сынньанарга үчүгэй кэм. Бу нэдиэлэҕэ дьоҥҥо үчүгэйи оҥорбутуҥ бэйэҕэр хас да бүк улаатан төннүө, үөрдүө-көтүтүө. Нэдиэлэ ортотугар үбү-харчыны, ороскуоту эрэйэр дьыалаҕа ылсыбатыҥ ордук. Ол көҥдөй ороскуоту эрэ аҕалыа.

Балыктар

Дьиэҕит иһин тупсарар, киэргэтэр дьаһаллары ылыныҥ. Тугу эрэ атыылаһыҥ, дьиэҕит иһин өрө тардыҥ. Дьиэ кэргэҥҥит иһигэр истиҥ-иһирэх сыһыан олохтоноругар болҕомтоҕутун ууруҥ. Урукку-хойукку хом санааны умна сатааҥ. Нэдиэлэ ортотугар сынньанаргыт ордук буолуо. Сынньамматаххытына, төбөҕүт эҥин ыалдьыан сөп. Нэдиэлэ бүтүүтүн диэки улахан тугу да атыылаһымаҥ.

Санааҕын суруй