Бүтэһик уонунан сылларга өтөрүнэн түспэтэх уһун, уорааннаах тымныы кыһын, онуоха эбии өр турбут хамсык кэмэ саппай уопсан, ааспыт дьыл дьэ биһиэхэ сахаларга кытаанах тургутук быһыытынан буолан ааста. Халлаан сылыйан, күн уһаан, хамсык улам симэлийэн, дьон-сэргэ салгыҥҥа, күҥҥэ-сырдыкка, киэҥ дуолга таласта.
Ол курдук, биһиги доҕорбунаан Михаил Местниковтыын, «InYakutia» туристическай фирма салайааччытынаан, хаһыс да сылын үтүө үгэскэ кубулуйбут – “Өрөбүл күнү – Куйуурга ” бырайыакпытын сөргүтэн, баҕалаах дьону саха төрүт үгэһигэр үөрэтэ, көрдөрө диэн ааттан төрөөбүт төрүт дойдубар Мэҥэҕэ, Майа алааһыгар айан суолун туттубут.
Тахсар күммүт лоп-бааччы Аҕа дойдуну көмүскээччи күнүгэр – олунньу 23 күнүгэр түбэспитэ соччонон үөрүүлээх уонна кэрэхсэбиллээх буолла.
Ыалдьыттарбыт үксэ кэрэ аҥардар, ыал ийэлэрэ, эбээлэрэ, ол быыһыгар доҕордуу эдэр кыыстаах уол, бүтүн дьиэ кэргэнинэн сылдьар эһээ, уола, сиэнэ уонна бэл диэтэр Дьокуускайга олорбуттара ырааппыт, «I speak English» языковой оскуолаҕа үлэлиир уһуйааччылара - Джеймс уонна Крис диэн Великобритания, Ямайка эдэр ыччаттара бааллар.
Майа алааһа
Майаҕа киирэн иһэн аара, уруккуттан ытыктыыр аҕа саастаах доҕорбутун, куйуурга биһигини үөрэппит-такайбыт уһуйааччыбытын Баһылай Тиитэбис Уокаракабы ыллыбыт.
Эбэҕэ бүгүн киһи кэмчи эбит. Ол иннинээҕи күн дьон толору үһү, бэҕэһээ тахсан тыыннарын таһаардахтара, күннээҕи түбүк элбэх буоллаҕа, хайа уонна үксэ уруккута орто уонна аҕа саастаах түс-бас дьиэ кэргэн дьон, дьиэлэригэр кэргэттэрин кытары эйэ дэмнээхтик бырааһынньык остуолун тула ас тардан, мустан олордохторо.
Күммүт тыала суох туран биэрэн, чаҕылыйан, ылааҥыран дьиҥнээх сааскы күн! Эргэ ойбон хата элбэх. Күөлгэ киирээт да, арыылаах алаадьынан Эбэ иччитигэ айах туттубут, баарынан-суоҕунан күндүлүүрүгэр көрдөстүбүт. Дьоммутугар сэп-сэбиргэл туттаран, кыра тус-туспа хамаандаларга араардыбыт. Хас да киһи биир куйуурунан уларса сылдьан балыктыылларын курдук. Маҥнай биир эргэ ойбону алларан хайдах эрийэри көрдөрдүбүт, бастакы эрииртэн уонча бөдөҥ собо тахсыбытыгар ыалдьыттарбыт соһуйан, сөҕөн-махтайан, үөрүү-көтүү бөҕө буоллулар, саҥа аллайа түстүлэр! Ама маннык буолар үһү дуо диэн? Оҕо курдук үөрэллэр, тула көтө сылдьан хаартыскаҕа түһэрэллэр.
Үөрэнээччилэрим
Тута үстүү киһинэн биир куйууру ыланнар, ойбоннорунан тарҕастылар. Биһиги, доҕотторум Баһылай, Михаил, Андрей мин буолан, дьоммутугар ыйааччы-кэрдээччи, сүбэ-ама биэрээччи быһыытынан сырыттыбыт. Миигин кытары Светлана уонна Людмила үөрэнээччи быһыытынан түбэстилэр. Бастаан модороон соҕустук эргитэн иһэн, түргэнник илиилэрэ-атахтара барда. Светлана сотору кэминэн биэс-алта килэбэчигэс собону эһэн таһааран үөрүүтэ муҥура суох! Ытыһын таһыммахтыыр, хаарга эккириир, хаартыскаҕа түһэрэргэ көрдөһөр.
Эһээ, аҕа, сиэн. Үс көлүөнэ балыксыттар.
Аттыбытыгар Старостиннар кыра уоллара Эрсаан аттыбытыгар кэлэн турар, ойбоҥҥо соболор куйбарыҥнаһан, көхсүлэрэ харааран килбэчийэн сүтэ-сүтэ тахсалларын одуулаамахтыыр. “Кытаат, бас доҕоор”! – диибит. Уолчаан хап-сабар хамыйаҕынан ойбону буккуйар, сиирэ-халты биир собону куоттаран кэбиһэр, оттон аҕата Валерий кэлэн тутан-хабан биэрэн көмөлөһөн, утуу-субуу хас да собону сыа хаарга эһэллэр. Эһээлэрэ Семен Константинович, аттыларыгар туран эрэ кыра, баара-суоҕа түөрт эрэ саастаах сиэнэ маҥнайгы бойум булдун көрөн, үөрэн мичийэр.
Джеймс уонна Крис
Джеймс уонна Крис инструктордар хайдах быһыылаахтык тутталларын-хапталларын саҥата суох чочумча көрөн баран, бэйэлэрэ туһунан бур-бур буруо оҥостон холонон көрөргө сананнылар. Крис куйуур ылан эрийэн барда, Джеймс киһи сөҕүөн иһин саҥа ойбон алларарга бэйэтигэр кытаанах сыал-сорук туруорунна. Анньыы ылан харса суох мууһу аҥаар кырыытытттан көйөн кииирэн барда. Күүскүн халтай бараама, маннык гынар баҕайыта, биир туочукаҕа ортотугар куонустуу саайаҕын диэн көрдөрөн биэрдим. Киһим эгэ эрэ түһүнүү! Уопсай ойбон быһыытын икки анньыынан түһүнэн син оҥордубут.Салгыы уолум: “Мин бэйэм”! - диэтэ. Уонна ойбону кэҥэтиигэ, тула хаама сыддьан сүрдээх кыһамньылаахтык, хаһан эрэ уруккуттан нэмин билбит дьарыгын курдук лаһырҕаччы тэҥнээн барда. “Хантан билэҕин” – диэн ыйытыыбар. “Онно, биир оҕонньор хайдах алларарын көрдүм» - диэн хардарда. Дьэ түргэнник ылынар эбит диэн сөхтүм эрэ. Дьонум хата нууччалыы ыраастык саҥарар буоланнар, быһаарсарга судургу. Ол да буоллар, кэлин тиһэҕэр ойбон тэһэргэ иккиэн түһүннүбүт. Уу бөҕө өрө тэбэн будулуйан таҕыста! Крис сүүрэн кэлэн эргийэ сылдьан хаартыскаҕа түһэрдэ. Кинилэргэ бу сүрдээх, интириэһинэй эриэккэс! Окей дии, дии үөрэн тарбаҕын чочоҥнотор. Сотору буолаат, төһө да куйуурун тиэрэ-маары тутан эрийэ-буруйа таһаардар күннээх Ямайка кыыһа биир суос-соҕотох собону таһааран, бэйэтин тылынан иэйэн-куойан үрдүк үөрүүтүн биллэрдэ!
Сотору-сотору көрөбүн-истэбин, ыалдьыттарбыт үөрэн үөгүлэһэллэрин, аҕыйах биир-икки да собо кэллэҕинэ үөрэн үҥкүүлүүмэхтээн ылаллар, ыллыыллар-туойаллар. Быһата эттэххэ бу күн куорат биир күдьүс олоҕуттан салгыбыт, сылатыйа быһыытыйбыт дьон, оҕо саастарыгар түстүлэр диэтэххэ бука сыыспатым буолуо.
Ирина Лаппарова ыалдьыт, турист: « Уһун, тымныы кыһын кэнниттэн, дьэ сандал саас үүнэн, дьиэ түөрт муннук хаппахчытыттан көҥүлгэ, киэҥ дуолга тахсар чаҕылхай сандал саас кэмэ үүннэ! Сарсыардаттан тымныы, дьыбардаах этэ, ол эрээри дугдуруй да оҕус, сананныбыт – барыахха наада! Өлүөнэ Эбэни туораан эрдэхпитинэ күн сандаарыччы тыган тахсан кэлбитин үтүө бэлиэ дии санаабытым. Майа алааһыгар тиийэн, куйуурдарбытын таһааран, үлэ күөстүү оргуйан балыктаан барбыппыт. Өбүгэлэрбит төрүт дьарыктара манна диэн эттэххэ оннук чэпчэки үлэ буолбатах эбит, аҥаардас ити миэтэрэ аҥаардаах муус алларыы, ойбонтон лаппаахынан муус ыраастааһын, түөрэйгэ куйуур симэн ууну эргитии – барыта толору үлэттэн тахсарын илэ харахпынан көрөн итэҕэйдим. Биир атахпынан түөрэйи үктээн куйуурбун эргитэн бардым, манна бэйэтэ туһунан албастаах эбит, түөрэй ойбон ортотугар сылдьыахтаах, куйуурун уу түгэҕин бадараанын хоруппакка арыый үрдүнэн дайыахтаах, киһи билэр эбит балык киирбитин, аллараа куойан эргитэргэр ыарыыр, туора-маары быраҕаттаан барар, онно сымса соҕустук туттан куйуургун таһаара охсуохтааххын. Мин инструктордар көрдөрбүттэрин кэннэ, син үөрэнэн бастакы собочооннорбун эһэн таһааран үөрүүм муҥура суох этэ! Бу барахсаттар, куойа сиэккэтин иһигэр, күн уотугар күлүмүрдүү сыталлара үчүгэйиэн! Сааскы күн уотун сыламыгар куйуур булда аҥаардас көннөрү балыктааһын эрэ буолбатах, бу айылҕаҕа актыыбынай сынньалаҥ биир чаҕылхай көрүҥэ диэн санаабын үллэстиэхпин баҕарабын. Тутатына, сол киэһэ, дьиэлээхтэрбин сибиэһэй собонон күндүлүүрүм миэхэ - дьол. Махтанабын Михаил Местниковка, кини доҕотторугар биһиэхэ маннык үчүгэй сынньалаҥ тэрийбиккитигэр”.
Түмүккэ
Бириэмэ үчүгэйдик, этэҥҥэ сырыттахха элэс гынан биир тыынынан ааһан, биллибэккэ хаалар. Киирэн эрэр күн алаас арҕаа баһыттан кыһыл көмүс сарыалынан Майа сэлиэнньэтин имэрийэ кууста. Дьиэлииргэ уолдьаста. Төрөөбүт-үөскээбит Эбэм барахсан, Майам алааһа бүгүн да уолун, ыалдьыттарын эйэҕэс хараҕынан көрдө, сөбүгэр көрөн ирээтин бэристэ. Хас биирдии балыксыт биирдиитэ күөстэнэр өлүү соботун сэмэйдик да буоллар ылла.
Түгэнинэн туһанан Эбэҕэ куйуурдьуттарга уонна скандинавскай хаамыынан дьарыктанар дьоҥҥо анаан-минээн киэҥ-куоҥ суолу астарбыт Майа сэлиэнньэтин дьаһалтатыгар тус, истиҥ махталбытын тиэрдэбит.
Чаҕыл
