Киһи барахсан туохха барытыгар түргэнник үөрэнэр. Ыраата барбакка, Өстүөпэни да ыллахха, куораты добуочча биллэ. Бэл, киин уулуссанан хааман истэҕинэ, арааһа, тыаттан сылдьар дьон буоллахтара, хайа эрэ тэрилтэ, дьиэ аадырыһын ыйытан ыксатар буоллулар. Били, саха тылын эксээмэнигэр көмөлөһөр Нинатыгар маҥнай хайдах төлөпүөннүүрү билбэт бэйэтэ билигин оннооҕор буолуох дьоҥҥо (сороҕор хаста да) субуоннаталыыр. Кырдьыга баара, эдьиийэ аах олорор дьиэлэриттэн тэйиччи соҕус биир улахан тэрилтэ уопсай дьиэтигэр төлөпүөн баарын билбэккэ сылдьыбыт эбит.
Билигин баҕас вахтёрдар Өстүөпэни «бу эргиннээҕи, сиэккэтигэр мэлдьи кэпиир, килиэп тутуурдаах уол» диэн билэллэр, онон төлөпүөннээри гыннаҕына, хааххайдаспаттар. Оччо көҥүл баар буолбутун кэннэ аан бастакынан Нинаҕа төлөпүөннээбитэ. Көрсүбэтэҕэ ыраатта, биирдэ бэркэ оҥостон тиийбиттээҕэ да, кыыһа суох буолан биэрбитэ. Ыстаанын сиэбиттэн имиллэн хаалбыт кумааҕы лоскуйуттан нэһииччэ нүөмэрин арааран төлөпүөннээбитэ, дьолго, туруупканы Нина бэйэтэ ылбыта. Үгэһинэн, үөрүүтэ сүрдээх этэ. Эксээмэҥҥэ хайдах бэлэмнэнэн эрэрин, иллэҥсийдэҕинэ, тугу гынарын эҥин үрүт-үрдүгэр ыйыт да ыйыт буолбута. Өстүөпэ морполуогуйаҕа ыарырҕаппытын, онон сүбэлэтээри гынарын эппитигэр кыыһа сонно иилэ хабан ылан:
– Хата, Стёпа, эдьиийим бу сарсыарда өрүс уҥуор тахсыбыта, сарсын биирдэ кэлиэхтээх, онон хоно да кэлиэххин сөп, – диэн соһуппута. Эбиитин итиччэлээх тоҕооһу мүччү тутуо баара дуо – Стёпа, биир көрдөһүүлээхпин – буокката ылан кэлээр. Тоҕотун эппэппин, сэкириэт, – диэн баран, үгэһинэн, күлэн саһыгыраабыта.
Өстүөпэ улаханнык муодарҕаабыта: ««Буокка» буолан түһэн, тугун сүрэй? Нина, ама, арыгы иһэрэ буолуо дуо, биитэр миигин үтэн-анньан көрөр быһыыта дуу?» Эдьиийин аахха тиийбитэ, Элеоноралаах суохтара, онон уол «бүгүн табаарыспар хонорум буолуо» диэн сэрэппитэ. Баччааҥҥа диэри атын сиргэ хоммута диэн суоҕа, онон Сибиэтэ ытырыктатан:
– Өстүөпээ, мээнэ уолаттары кытары куодарыһыма, аны арааска бары түбэһэн хаалыаҥ, эчи, сэрэҕэ да бэрт дии. Пааркаҕа кучуйдахтарына, төрүт барсаайаҕын. Онно истэр тухары – охсуһуу айдаана. Тыаттан кэлбит уолаттар сүрдэнэллэр быһыылаах, оттон Өрүс училищетын курсааннара ыам кумаарын курдук элбэхтэр. Иһиттэх аайы тыа сордоохторо кырбаммыт аатыраллар. Саатар, оройуонунан арахсан атааннаһар буоллахтара үһү, дьэ, ол кэннэ тугу кыайыахтара баарай?! – диэн сурдьун куттуур икки үөрэтэр икки ардынан эппитэ. «Эдьиийбэр Нина туһунан тыл аҥаарын да ыһыктыбатахха сөп» диэн быһаарынан баран:
– Ээ, ол эмиэ тоҕо пааркаҕа бардамый. Эксээмэммэр ыйытарым элбэх. Табаарыһым кэтэхтэн иккис кууруска үөрэнэр, онон киниттэн сүбэлэтиэм. Консултаассыйаҕа сылдьардааҕар, хата, ол ордук көмөлөөх буолуо, – диэбитэ. Кырдьык, консултаассыйа диэннэригэр иккитэ-хаста сылдьа сатаан баран аккаастаммыта: преподавателлэр быһаара сатыылларын төрүт өйдөөбөт этэ. Учуонай эҥин дьон «маны билэр буолуохтааххыт», «маны алын да кылаас үөрэнээччитэ билэр ини» дии-дии, тугу эрэ тохтоло суох кэпсииллэрэ. Одьутуоруйаҕа мустан олорор абитуриеннартан ким даҕаны преподавательтэн ыйыппат буолан, Өстүөпэ санаатыгар, кини эрэ түҥ хааһах, баллаас курдуга, онон букатын даҕаны түүрүнэн кэбиһиэн санаталыыра. Дьэ, ол иһин Нинаны кытта көрсөргө быһаарыммыта.
* * *
Нина үөрэ-көтө көрсүбүтэ «атаххар маны анньын» диэн баран таапачыка ууммута. Өстүөпэ сиэбиттэн «Российская водка» диэн иһитин ууммутугар кыыс мичээрдээн кэбиспитэ уонна:
– Дьэ, мантан кыраны кутан хобуорас диэни астыахпыт, – диэн баран, бытыылканы куукунаҕа илдьэн уурбута.
Нина тиэстэ охсуор диэри Өстүөпэ, кинигэтин-тойун хостоон, остуолга саас-сааһынан уурбута уонна дьоһумсуйан олорон учуобунньугун аахпытынан барбыта. Дьикти баҕайы. Кини оскуолаҕа үөрэнэр эрдэҕинэ бу «дьөһүөл» диэн саҥа чааһын үөрэппэтэхтэрэ. Саҥардыытааҕыта баар буолбут. Дьэ, учуонайдар саҥаттан саҥаны чинчийэн таһаараллар аҕай! Итинник буоллаҕына, кэнэҕэс өссө тугу-тугу айан иэдэтэллэр?!
Иккис кууруска үөрэннэр даҕаны Нина кырамаатыкаҕа билбэтэ элбэх этэ, ол эрээри киһи ылынарын курдук, судургутук быһаара сатыыра. Өстүөпэ биирин үксүн онтун сөбүлээбитэ. Бүгүн элбэҕи сүбэлээтэ.
Инбэлиит эдьиийэ балтын мээнэҕэ хайҕаабатах этэ: Нина аһа-үөлэ сыттыын-сымардыын остуолга ыҥыра, тарда турарга дылыта. Били хобуораһа тэриэлкэни тобус-толору гына өрөһөлөммүт! Маҥнай хачыгырыах курдук буолан иһэн, айахха киирдэ да, сонно бытарыйан салгыы ааһа турар.
Өстүөпэҕэ иннигэр үрүүмкэни туруоран баран:
– Чэ, буоккаҕыттан бэйэҥ куттан ис, оттон мин маны кыратык иһиэм, – диэн Нина сухуой арыгыттан – «Ркацителиттан» куттубута. Маҥнайгы үрүүмкэлэрин туох да саҥата суох мичээрдэһэн кэбиһээт, уостарыгар даҕайбыттара. Өстүөпэ, сүрүргээн, икки үрүүмкэ кэнниттэн тохтообута, оттон кыыһа биир үрүүмкэни иһэр-испэт сыппайан баран бытыылкатын халадыынньыкка уурбута. Арааһы бары кэпсэппиттэрэ, инньэ гынан бириэмэ ырааппытын билбэккэ да хаалбыттара. Утуйар кэм кэлбитигэр Нина дьыбааҥҥа таҥас тэлгээбитэ уонна:
– Чэ, Стёпа, манна сытаар, – диэн баран, утуйар хоско киирэн хаалбыта. Өстүөпэ аа-дьуо сыгынньахтанан сыппыта, ол эрээри уута кэлэн быстыбатаҕа. «Нина үчүгэй да кыыс, тоҕо кэргэннэнэ илик бэйэтэй?» диэн санаталаан эрдэҕинэ кылгас соруочуката туналыйбытынан бу тахсан кэлбитэ.
– Хайа, утуйа илик эбиккин дуу? Мин утах иһиэм, – диэн баран, Нина халадыынньыктан лүмэнээт ылан испитэ уонна саҥата суох Өстүөпэни одуулаан чочумча тура түспүтэ, онтон эмиэ хоһугар киирэн хаалбыта. Дьикти баҕайы, Өстүөпэ Нинаны эдьиийин дуу, табаарыһын дуу курдук ытыктыы саныыр. Хайдах да таптаан, сыллаан-уураан барыах санаата ончу суох. Бэл, ити курдаттыы көстөр кэриэтэ кылгас соруочукалаах тахсыбытыгар кыһаммата дии. Хата, ол оннугар Элеонора эбитэ буоллар, дьэ, хайдах буолуо биллибэт этэ. Үнүр эдэр дьахтар колгуокка диэн муодунай таҥаһынан эрэ турдаҕына, Өстүөпэ эт-этэ итийтэлээн барбыта дьиктитэ бэрдэ. Гипнозтаппыт курдук буолан хаалбыта дии! Дьахтар бэйэтинэн дьаһайан киирэн барбыта буоллар, хайдах да утарсар кыаҕа суоҕа, оннук абылаабыта. Ол кэнниттэн Өстүөпэни сорун сордообута: эдьиийэ суоҕар түбэһиннэрэн кууһан ылара, моонньугар ыйаастаары хаайара, илиитэ онно-манна тиийтэлиирэ. Оонньоон гынара да, дьиҥнээхтик баҕаран гынара да төрүт биллибэт этэ. Инньэ гынан Элеонора баарыгар кулук-халык буолартан атыны билбэтэ. Өстүөпэ ол эрээри бу дьахтарга хайдах эрэ курдаттыы тартарар этэ.
Нина Элеонора курдук буолбатах, чахчы, ыраас санаалаах эрэллээх табаарыс, доҕор.
* * *
Биирдэ ким да суоҕар саалаҕа били өйдөөн быстыбат морполуогуйатыгар дьарыктана олордоҕуна, Элеонора сандааран киирбитэ. Тобугун лаппа үрдүгүнэн сылдьар сырдык дьууппалааҕа. Дьэ, хоппуруон ыга туппут атаҕа-сотото кылбайыы бөҕөтө! Уол хараҕа ханна хатаммытын билбэттээх буолуо дуо, Элеонора күлүм-тырым көрөөт:
– Чэ, Өстүөпэ, таай эрэ, бу тугу кэтэ сылдьарым буолуой? – диэн баран кылгас дьууппатын арыый өрө тардан биэрбитэ. – Сөпкө эттэххинэ – анал бириис эйиэнэ!
Өстүөпэҕэ, дьэ, араас сорудах, садаача үөһэттэн кутуллан аҕай биэрээхтиир. Били, күтүөтэ Эдуард обургу саҕаттан ол отой бүппэт. Олорбохтуу түһэн баран:
– Арай кыайан таайбатахпына? – диэн ыйытааччы буолла.
– Хоттордоҕуҥ ол. Оччотугар мин хаппырыыспын, чааҕырбын толороҕун.
– ¤ы, оттон колгуоккаҕын кэтэ сылдьар инигин?
– Сыыстыҥ! Мэ, көр! – диэн баран Элеонора дьууппатын тимэҕин төлөрүппүтэ сонно муостаҕа намылыс гыммытыгар көрбүтэ – синньигэс пуойаска хас да биэтилэнэн иҥиннэриллибит чулку эбит. – Хайыаххыный, чааҕырбын толороргор тиийэҕин, бэттэх кэл, чугаһаа.
Өстүөпэ умса туттан чугаһаан кэлбитигэр дьахтар сол курдук сыгынньах аҥаардаах туран:
– Уоспуттан убураа, – диэбитэ уонна уол хаһан дук-дах туттан, ол чааҕырын толоруор диэри бэйэтин эпсэри тардан ылан омуннаахтык өөр да өр уоһуттан убураабыта. Элеонора тылын төбөтө Өстүөпэ уоһун таарыйбалыы түһэн баран, силэйэн киирэн таҥалайын кычыгылаппытыгар уол бүтүннүү иҥиир-ситии буолан хаалбыта, кэтэҕэ, сиһин тоноҕоһо бүтүннүү дьып-дьырылас буола тыҥаабыта.
Оо, дьэ, уохтаах убурааһын диэн бу эбит! Өстүөпэ арай онуска үөрэнэ сылдьан убураспыттааҕа. Чугастааҕы бөһүөлэк кыргыттара кэнсиэрдии кэлэ сылдьыбыттарыгар Нюта диэн кыыһы аймахтарыгар атааран баран, арахсарыгар уоһун даҕайан ылбыта. Дьэ, ону атастарыгар «кыыһы кытта убурастым» диэн кэпсээн үллэрэҥнэппитэ. Элеонора онуоха холоонноох буолуо дуо, чап-чараас түрүкүө ыстаана иннинэн хоппойон тахсыбытыттан симиттэн турар уолу уҥа-таала барыар диэри убураа да убураа!
Өстүөпэ хайдах да гыныан билбэккэ, бүтүннүү тип-титирэс, ап-аҕылас буолан турдаҕына, дьахтар сэниэлээх соҕустук тахтааҕа тиэрэ аспыта... Уол сол курдук дьахтары биилиттэн кууспутунан хамсаабакка сыппыта, арай төһө сатыырынан убураабыта буолаахтаабыта. Чочумча букунаһыы кэнниттэн Элеонора сүр түргэнник тахтааттан ойон турбута уонна ааны иһиттэн хатаан, түннүк сабыытын түһэрэн баран, көрүөх бэтэрээ өттүгэр Өстүөпэҕэ кэлэ охсоот, куоптатын киэр элээрдибитэ. Уол хаһан өйүн-төйүн булунуор диэри дьахтар үөрүйэх баҕайытык түрүкүөлэри-майырдары сулбу баттаан, чулкулаах хаҥас атаҕынан ол таҥаһы-сабы тахтаа кэннин диэки хаһыйаат, сыллаан-уураан барбыта. Имэҥэ-дьалыҥа киирбитэ омуна оһуобай этэ. Өстүөпэ маннык ыксал-бохсол быыһыгар иэмин-дьаамын булбакка өрө мөхсө сытан кыайан туттумматаҕа – ыһылыннарыы кытаанаҕа буолбута. Онтун омунугар, сэниэ-мэрик күдэҥҥэ көппүт курдук быһыытыйбыта, кэтэххэ бэрдэрэн дөйбүт киһилии, чочумча хамсаабакка сыппыта. Арай биирдэ өйдөөтөҕүнэ, Элеонора баттаҕа түөһүн, иһин кычыгылатара, дьахтар нарын тарбахтара сатанар-сатаммат сирдэринэн күүлэйдээн ырааппыт этилэр. Уол, били, хаһааҥҥытын эрэ курдук эмиэ чабырҕайдара кэйиэлээбитинэн, эт-этэ чиччигинээбитинэн барбыта, уола хаан имэ кэйэн, биир кэм күүрэн, хаһан да холонон көрбөтөх бурулҕаныгар төбөтүн оройунан барбыта.
Өр кэмҥэ санаа ымыыта оҥосто сылдьыбыта бу илэ тиийэн кэлбитигэр буһуурҕаан, тугу барытын умнубута, барыта бары сатанан, орун-оннун булан иһэргэ дылыта. Күөгэл-нусхал, күлүм-чаҕыл, тырым-ирим буолбута. Ким даҕаны сонно ыйан биэрбэтэҕин үрдүнэн икки өттүттэн тэбис-тэҥҥэ түһүнүү, сол курдук омуннуруу уостан-өһөн биэрбэтэҕэ, аҕырымныах чинчитэ суоҕа.
БУТУКАЙ.
