Чурапчы олохтооҕо, уопсастыбаннай аһылык технолога, 5-с эрэсэрээттээх пуобар-кондитер, “Мастерская вкуса Натальи Ивановой” сыах хаһаайката, көҥүл худуоһунньук, “Айар аартыкпыт аргыстара” эдэр суруйааччылар бөлөх чилиэнэ Наталья ИВАНОВАны эрэдээксийэҕэ анаан-минээн ыҥыран, атах тэпсэн олорон истиҥник-иһирэхтик кэпсэттибит.
Наташаны таптыыллар, киниэхэ сүгүрүйэллэр
Наташаны мин куйаар ситимэ – инстаграм -- нөҥүө бэлиэтии көрбүтүм уонна чугастык ылыммытым. Кини постарын тугу да көтүппэккэ, утаппыттыы ааҕабын. Аныгыскы суруйуута хаһан тахсарын сэмээр күүтэбин. Кини онно сэмэйдик оҕуруолуу тиһэр: дьиэ кэргэнин дьоллоох олоҕун, оҕолорун ситиһиилэрин, киһи сөҕө көрөр анимационнай кэрэ көстүүлээх минньигэс туортара, авторскай евродесертэрэ хайдах айыллан, оҥоһуллан тахсарын. Уонна... олоҕун аргыһа, тапталлаах кэргэнэ Сэмэнин сүтэрбит курус түгэнин, киниэхэ анаммыт сүдү тапталын...
Аны кини биир ураты талаана – дьон дууһатын “тоҕо анньан” киирэр ураты буочарынан суруллубут нууччалыы, сахалыы тэттик кэпсээннэрэ, хоһоонноро, уруһуйдара буолаллар. Манныгы этэн эрдэхтэрэ “талааннаах киһи барытыгар талааннаах” диэн.
“Инстаграмыгар” 10 тыһ. тахса сурутааччылаах. Олор истэригэр Арассыыйа араас куораттарыттан кини уус-уран суруйууларын, астарын сэҥээрээччи элбэх. Кинини таптыыллар, киниэхэ сүгүрүйэллэр. Ессентуки куораттан Виктория диэн ааттаах сурутааччыта, Саҥа дьыл аҕай иннинэ “сюрприз” оҥорон, хатарыллыбыт оҕуруот астарын уонча көрүҥүн, бүтүн бандероль муҥунан ыытан уйадыппытын харах уута суох көрбөккүн. Бу буолбатах дуо, дьон-сэргэ кини талааныгар сүгүрүйүүтэ, таптала, ытыктабыла?! Өссө биир холобур, “Төрөөбүт ийэ тылгынан тугу суруйбуккун өйдөөбөтөрбүт да, суруйуугун наһаа чугастык ылынныбыт. Эн суруйууларгар олоххор, чугас киһигэр, оҕолоргор, төрөөбүт дойдугар тапталыҥ хоһуллар” диэн суруйаллар.
Күн сирин көрөөт олох тургутуутун ааспытым
Чурапчы Мындаҕаайытыгар төрөөбүтүм. Ол төрөөбүтүм бэйэтэ туһунан устуоруйалаах. Ийэлээх аҕам миигин, 3 уол кэннэ төрөөбүт кэтэһиилээх кыыстарын, Чурапчы төрүүр дьиэтиттэн ылан, Мындаҕаайыга айаннаан иһэн, массыыналара алдьанан хаалан, тоҥон өлө сыспыттар. Ити -- 1980 сыл ахсынньы ыйа. Таһырдьа 47-48 кыраадыс тымныы, эбиитин буурҕа-силлиэ бөҕө түспүт кэмэ. ЗИЛ массыына кэбиинэтигэр суоппар, ийэм, аҕам, 1 саастаах быраатым уонна миигин, саҥа төрөөбүт эһээкэй оҕону илдьэ айаннаабыттар. Райпо массыыната таһаҕас тиэнэ оройуон киинигэр киирбитинэн тахсыспыттар. Оччолорго дэриэбинэҕэ массыына тарбахха баттанар ахсааннаах.
Чурапчыттан эбиэт кэннэ арахпыттар. Дьиэлэригэр киэһэ тиийиэхтээх дьон, сискэ тиийэн массыыналара алдьанан хаалбыт. Суоппар ыксаан, бэйэтэ сатыы Мындаҕаайы диэки түһүнэ турбут. Сарсыарданан дэриэбинэҕэ тиийэн, хатааһыннаах гараас аанын алдьатан, бодобуос массыынаны “угоннаан” төттөрү тиийэн кэлбит. Кэлбитин кэннэ, аны ол массыыната эмиэ алдьанан хаалан, дьэ, улахан ыксал буолбут. ЗИЛ массыына бэнсиинэ бүтэн хаалан, бодобуос массыынаттан бэнсиинин хачайдаабыттар. Ол кэмҥэ, саатар, тибии тибэн, суоллара көстүбэт буолбут. Тугу да гынар кыахтара суох буолан, “өлүү айаҕар” бас бэринэн олорбуттар. Бэнсииннэрэ бүтүүтэ, көлүөһэни уматаары олордохторуна, ити суолунан кэлиэ суохтаах айан нууччалара “Урал” массыынанан тиийэн кэлбиттэр. Ол дьон Мындаҕаайыга аҕалан биэрбиттэр.
Суоппарбыт, өлөр өлүүттэн быыһаан ылбыт аанньалбыт, Мындаҕаайы олохтооҕо Михаил Диодоровы 36 сыл буолан баран булан, икки сыллааҕыта олунньу 23 күнүгэр, бырааһынньык күҥҥэ сөп түбэһиннэрэн, кэргэммин, оччолорго биир саастаах убайбын уонна ийэбин кытта бара сылдьыбыппыт уонна махталбыт ытык бэлиэтин -- саха быһаҕы -- бэлэхтээбиппит. Онон Михаил Ильичкэ үйэлэргэ кыайан этиллибэт улахан махталлаахпыт. Биһиги дьиэ кэргэн кинини олус үчүгэйдик саныыбыт.
Бастакы хамнаспынан дьоммор куул саахар, бурдук атыыласпытым
Дьонум биир сааспын туолуом иннинэ Одьулууҥҥа көһөн нэлэн олохсуйбуттар. Аҕам СПТУга мэхээнньигинэн үлэлээбитэ, 2015 сыллаахха оһолго түбэһэн суох буолбута. Онон ийэм мэлдьи миигин кытта олорор. 67 саастаах ийэм Матрена Петровна Новгородова Кытаанахтан төрүттээх. Бэйэтэ эмиэ туһугар интэриэһинэй дьылҕалаах эбит. Төрөөбүтэ аҕыйах ыйдаах оҕону алҕас төбөтүн оройунан түһэрэн, сиһин тоһуппуттар. Онон 7 сааһыгар диэри Дьокуускай куоракка балыыһаҕа сыппыт. Дэриэбинэҕэ тоҥ нууччалыы тыллаах, “алаас, дэриэбинэ” диэн туох да өйдөбүлэ суох оҕо тиийбит. Кинини кытта нууччалыы кэпсэтэр да киһи суох эбит. Дьиэ кэргэн эйгэтигэр иитиллибэтэх, балыыһа түөрт истиэнэтигэр иитиллэн тахсыбыт оҕо буолан, баракааһа элбэх, ким да тылын истибэт, буойуу диэни кымаардаан көрбөт, киниэхэ барыта сонун буолан, илии туппай, сытыы кыысчаан эбит. Ийэтэ кини кэнниттэн хаста да оҕоломмут.
Сааспынан итэҕэс буоламмын, оҕо уһуйааныгар бииргэ сылдьыбыт оҕолорбун кытта тэҥҥэ оскуолаҕа киирбэтэҕим. Дьыссааппыт оскуоланы кытта олбуорунан быысаһан тураллара. Оо, онно бииргэ сылдьыбыт оҕолорум оскуолаҕа үөрэнэ кэлэллэрин, олбуор нөҥүө көрөн, ымсыыран да биэрэрим. Эһиилигэр үөрэнэ киирдим. Бэйэм наһаа сытыыбын, үөрэхпэр чаҕылхайбын. Ол иһин миигин бастакы кылаас бырагырааматыгар сөп түбэспэт билиилээх диэн, иккис чиэппэртэн 2-с кылааска көһөрөн кэбистилэр. Онон оскуоланы 16 сааспар бүтэрбитим.
Оскуоланы бүтэрэн, Дьокуускай куоракка кэпэрэтиибинэй техникумҥа “ас технолога” идэтигэр үөрэнэ киирбитим. Үөрэнэ сылдьан, “Дыгын Дархан” эрэстэрээҥҥэ иһит сууйарым, официанныырым. Бастакы хамнаспар куулунан саахар, бурдук ылан дьоммор ыыппытым. 90-с сылларга ас-таҥас кырыымчык буола сылдьыбыт кэмнэрдээҕэ. Устудьуоннуурум тухары дьоммуттан харчы көрдөөбөтүм, бэйэм үлэлээн харчыланарым. Үөрэхпин бүтэрэн, куоракка мээрийэ остолобуойугар өр кэмҥэ, маны тэҥэ эрэстэрээннэргэ үлэлээбитим. Омук, нуучча ортотугар үлэлээн, араас омук бүлүүдэлэрин оҥорууга идэтийбитим, уопутурбутум. Онтон 2002 сыллаахха Майаҕа технологынан ананан үлэлээн барбытым.
Кэлин “олоххо бэйэбин булунумаары гынным” диэн санааттан, 25 сааспар, 2006 сыллаахха дойдубар Чурапчыга олохсуйардыы көһөн кэлбитим уонна Чурапчы киинигэр баар улахан “Симиир” диэн остолобуойга пуобарынан үлэлии киирбитим. Бу быһаарыныыбын – олоххо саамай сөптөөх суолу талбыт эбиппин диэн билигин кэлэн саныыбын.
Кэргэним умнуллубат бэлэҕэ – Москубаҕа баран үөрэниим
Идэбинэн салгыы сайдар баҕалаах, ханна эрэ баран үөрэммит киһи диэн ыра санаалаах интэриниэти хасыһан саҕалаабытым. Онно Москубаҕа кондитер ускуустубатыгар үөрэтэр куурус баарыгар наһаа ымсыырбытым. Ол эрэн төлөбүрэ сүрдээх ыарахана. Ол санаабын кэргэммэр быктарбытым. Онтон, арай Дьахталлар аан дойдутааҕы бырааһынньыктарыгар сөп түбэһиннэрэн, Сэмэним барахсан ол баҕа санаабын “сюрпиз” оҥорон бэлэхтээбитэ.
2017 сыл, кулун тутар 8 күнэ. Сыахпар тиритэ-хорута үлэлии аҕай турабын. Сэмэним киирэн кэллэ уонна “Чэ, любовная, хараххын сим”, – диэтэ. Барахсаным миигин мэлдьи “любовная” диэн таптаан ааттыыра. Уонна: “Баҕа санааҕын толорон, үөрэнэ бар”, – диэн баран, бакыаттаах харчыны туттаран кэбистэ уонна аатырбыт Бааха Ууска былыргылыы таптайыллан оҥоһуллубут, алмаас таастаах кыһыл көмүс биһилэҕи илиибэр кэтэртэ. Оо, оннук соһуччу сыаналаах бэлэхтэртэн үөрбүппүөн, мэктиэтигэр, уйадыйан, ытамньыйан ылбытым. Оннук киһи этэ мин сирдээҕи тапталым, олоҕум аргыһа – СЭМЭНИМ...
Дьэ, ити курдук, маһынан оттуллар оһохтоох, боростуой иһиттээх-хомуостаах, боростуой сырьенан астыыр, кыракый сыахтаах Саха сирин ыраах дэриэбинэтиттэн, сэмэй кондитер Москубаҕа Норуоттар икки ардыларынааҕы кулинарнай уонна кондитерскай ускуустуба академиятыгар 3 ыйдаах үөрэххэ баран үөрэнэн, аан дойду таһымнаах кондитер дьупулуомун ылан кэлбитим. Онно баран, сүрдээҕин сайдан, билии бөҕөтүн иҥэринэн кэлбитим. Кэлэн баран, “красота создается в красоте” диэн санааттан сыахпар аныгы ирдэбилгэ эппиэттиир гына өрөмүөн ыыппытым. Сыыйа-баайа сахаҕа барсар ас амтанын толкуйдааммын, айаммын араас ингредиенинэн мэлдьи туттуллар ас ырысыаптарынан астыыбын, “Мастерская вкуса Натальи Ивановой” диэн ааттанан, айа-тута үлэлии сылдьабын.
Таптыыр сүрэх эрэллээх буолар, кэлбэти да эрэнэ күүтэр
Кэргэним Сэмэн 2012 сыллаахха биисинэс эйгэтигэр киирэн, урбаанньыт буолбута. “Кластерное развитие” улуустааҕы бырагырааманан уһаайба ылан автосервис туттубуппут. Онтон кондитерскай сыах тэринэн үлэбитин саҕалаабыппыт.
Сэмэним барахсан аһыныгаһа, судургута, сэмэйэ, майгылаах бастыҥа этэ. Тиэхиньикэҕэ ураты билиилээҕэ, идэтинэн үрдүк үөрэхтээх инженер этэ. “Нижнеленское” сир баайын хостуур хампаанньаҕа, “Сахателеком” курдук бөдөҥ тэрилтэлэргэ үлэлии сылдьыбыта. Төрөөбүт улууһугар киһи хараҕар быраҕыллыбат эрээри, киһи ааҕан сиппэт улахан суолталаах үлэ бөҕөтүн хаалларда.
Кини ааспыт 2019 сыл атырдьах ыйыгар соһуччу сүрэҕинэн ыалдьан, олохтон барбыта. Уолум Владислав аҕатын оннугар хаалан, дьиэ кэргэн дурдата-хаххата. Быйыл Чурапчытааҕы гимназияны үөрэнэн бүтэрэр. Кыыспыт Тапталина 2-с кылаас, кыра уолбут Эрэл оҕо уһуйааныгар сылдьар. Улахан уолум аатын хоту, “владей светом” диэн өйдөбүлүнэн, балтын Тапталы, быраатын Эрэли олох суолугар сирдээччи оруолун мантан инньэ толоруо турдаҕа. Онон оҕом барахсаҥҥа эрэлим улахан, туох баар эппиэтинэс билигин киниэхэ сүктэрилиннэҕэ.
Тылы тылга оҕуруолуу тиһэр хоһоонньут, кэпсээнньит, уруһуйдьут
Оскуолаҕа үөрэнэ сылдьан “Кэскил” хаһыакка суруйарым, олимпиадаларга кыттан миэстэлэһэрим, тылга олох үчүгэй “гуманитарий” этим, суруналыыс буолар ыра санаалааҕым. Асчыт идэбин ис сүрэхтэн баҕаран туран талбатах этим эрээри, билигин кэлэн “дьиҥнээх мин идэм” эбит дии саныыбын. Үлэбин наһаа сөбүлүүбүн. Инники олохпун бу идэбинэн эрэ көрөбүн. Асчыт буолар быам-туһаҕым тардан, билигин олох кэмсиммэппин.
Хоһооннорум, кэпсээннэрим нууччалыы, сахалыы тылынан, күрүлгэннии кутуллан бэйэлэрэ айыллаллар. Ону тута төлөпүөнүм Инстаграмыгар оҕуруолуу тиһэн, суруйан иһэбин. Этэҥҥэ буоллаҕына, аны сайын киэҥ араҥаҕа анаммыт кинигэм нууччалыы тылынан тахсаары бэлэмнэнэ сылдьар. Манна хоһооннорум, кэпсээннэрим уонна астарым ырысыаптара уопсай хомуурунньук буолан киириэҕэ. Хас даҕаны хоһоонум ырыа буолан айыллар кэрдиискэ сыталлар.
Саргылаана БАГЫНАНОВА.
