90-с сылларга диэри фигурнай хаҥкылааһын көрүҥэр Сойуус хас иккис киһитэ сүгүрүйэрэ. Дьон-сэргэ фигурнай хаҥкылааһыны тэлэбиисэринэн түүннэри көрөрө, Олимпиада, аан дойду чөмпүйэнээттэригэр кылбар кыайыыны ситиһэр албан аатырбыт спортсменнарбытын бэркэ билэрэ. Сэбиэскэй Сойуус эрэ буолбакка, бүтүн аан дойду фигурнай хаҥкылааһыҥҥа сүгүрүйээччилэрин улахан тапталын Екатерина Гордеева уонна Сергей Гриньков пааралара ылбыта. Кинилэр бэйэ-бэйэлэригэр анаан төрөөбүт курдук этилэр. Иккиэн ис киирбэх дьүһүннээхтэрэ, айылҕаттан талааннаахтара, кыайыыга дьулуурдаахтара, мууска дьиҥ ис сүрэхтэриттэн бүтүн олоҕу олороллоро. Сүгүрүйээччилэрин үөрүүлэригэр кинилэр ыал буолан, кыыс оҕоломмуттара. Эдэр кэргэнниилэр иннилэригэр сулустаах олох суола тыргыллара, өссө да элбэҕи ситиһиэхтээхтэрэ. Хомойуох иһин, 1995 сыллаахха Сергей Гриньков баара-суоҕа 28 сааһыгар сүрэҕэ тохтообута... Кинилэри дьылҕалара хайдах тиксиһиннэртээбитэй, кылгас эрээри таптал уонна кыайыы аргыстаах олохторо хайдах салаллыбытай?
Бастакы көрсүһүү
Катя Гордеева уонна Сережа Гриньков биир куоракка улааппыттара. Бэл, иккиэн биир сиргэ – Москуба 704 №-дээх оскуолатыгар үөрэммиттэрэ. Саастарыгар араастаһыылаах буоланнар, бэйэ-бэйэлэрин туһунан билбэккэ, көрсүбэккэ да сылдьыбыттара. Фигурнай хаҥкылааһын көрүҥэр суруйтаран, иккиэн икки аҥыы дьарыктаммыттара. Тириэньэрдэр Гордееваттан Кира Иванова курдук соҕотох хаҥкылааһыҥҥа улахан спортсмен үүммэтин билэллэрэ, Гриньковтан саҥа Четверухин хайдах даҕаны тахсар кыаҕа суоҕа. Кинилэри 1981 эрэ сыллаахха билиһиннэрбиттэрэ уонна паара быһыытынан үлэлэһэргэ быһаарбыттара. Оччолорго Сережа – 15, оттон Катя баара эрэ 11 саастаахтара. Ити курдук Гордеева уонна Гриньков пааралара баар буолбута.
Катя сааһынан да, уҥуоҕунан да кыра буолан, Сережаны убайын курдук көрөрө. Анарааҥҥыта эмиэ балтын курдук кыһанан көрөрө-истэрэ. Баара-суоҕа түөрт сыл иһигэр эдэр дьон саҥа саҕалааччылар бөлөхтөрүгэр аан дойду чулууларын аатын ылбыттара. Кэскиллээх паара үүнэн эрэрин көрөн, албан аатырбыт Станислав Жук оҕолору кынатын анныгар ылбыта. Эһиилигэр арҕаа дойду сүгүрүйээччилэрэ GG (Гордеева, Гриньков) диэн таптаан ааттыыр пааралара аан дойду чөмпүйэнээтигэр улахан дьоҥҥо чөмпүйүөн буолбута. Ити кэмҥэ Гордеева 15 саастааҕа. Кини бүтүн планета үрдүнэн рекорд олохтообут саамай эдэр спортсменканан билиниллибитэ. Билигин итинник саастаах оҕолору улахан дьон чөмпүйэнээттэригэр киллэрбэттэр. Ити кыайыыны тэҥэ кинилэр 1988 сыллаахха Калгарига ыытыллыбыт Олимпиадаҕа холкутук кылбар кыайыыны ситиспиттэрэ.
Өрөгөй үөһүгэр
Аан дойдуга биллиилэрин кистэлэҥэ тугуй? Биллэн турар, аан дойду хас да төгүллээх чөмпүйүөннэрэ, уһулуччу күүстээх паара, саҥаны киллэрээччилэр – түөртэ эргийиини бастакынан баһылаабыт чахчы кыахтаах спортсменнар. Санатан эттэххэ, 2015 сыллаахха Шанхайга ыытыллыбыт аан дойду чөмпүйэнээтигэр ити хамсаныыны үс эрэ паара сатаабыта. Арассыыйаттан ким даҕаны суоҕа.
Гордеевалаах Гриньков нүөмэрдэрин бырагыраамата, албан ааттара, кыайыылара, кыахтара элбэҕи этэр. Ол эрээри сүрүн оруолу бэйэ-бэйэлэригэр ураты сыһыаннара, хатыламмат дьикти кэрэ тапталлара ылар. Тыһыынчанан көрөөччү хараҕын далыгар кинилэр тапталы оонньуу сатаабаттара, кинилэр ол тапталынан бүтүн олоҕу олороллоро. Бэйэ-бэйэлэрин тыыннарыгар, иэйиилэригэр куустаран, бэрт кылгас кэм иһигэр дьиҥнээх иэйиини талааннаах артыыстар эрэ оонньууллар эбэтэр маҥан кубалар эрэ көрдөрөр кыахтаахтар. Катялаах Сергей аатырбыт нүөмэрдэрэ Мендельсон муусукатынан доҕуһуолламмыта мээнэҕэ буолбатаҕа.
Мендельсон вальсын эдэр спортсменнар 1991 сыллаахха, ыал буолар күннэригэр, дьиҥнээхтик үҥкүүлээбиттэрэ. Балтараа сыл буолан баран, кыыстара Даша төрөөбүтэ. Муус тыйаатырыгар үлэлии сылдьыбыт кэргэнниилэр 1994 сылга Лиллихамерга ыытыллар иккис Олимпиадаларыгар кыттаары любительскай успуорка кэлбиттэрэ. “Кыттаары” диэн этэр, бука, татым буолуо. Кинилэр кыайаары төннүбүттэрэ.
Оннук даҕаны буолбута. Икки бырагыраама тухары Канадаттан сылдьар утарылаһааччыларын тэҥэ биир дойдулаахтарын Наталья Мишкутеногы уонна Артур Дмитриеви кэннилэригэр хаалларан, пьедестал бастакы үктэлигэр тахсыбыттара. Бу кыайыы Калгаритааҕы өрөгөйдөөҕөр өссө күүстээх уонна чаҕылхай этэ. Ити кэнниттэн иэдээн кэлбитэ...
Таптал
устуоруйата
– сурукка
Сойуус ыһыллыбытын кэннэ, үгүс спортсмен кимиэхэ да наадата суох курдук буолбута. Оннук дьылҕаттан куотан, албан аатырбыт спортсменнар Эмиэрикэҕэ шоу-бырагыраамаҕа кытта барбыттара. 1995 сыл сэтинньи 20 күнүгэр дьарык кэмигэр Сергей эмискэ охтон, мууска сыппыта. Тиһэх тыла “мне очень плохо...” диэн этэ. Онтон өйүн сүтэрбитэ. Тута көмө ыҥырбыттара. Спортсмены балыыһаҕа илдьибиттэрэ эрээри, кыайан быыһаабатахтара... Эспэртиисэ түмүгэр Сергей ити иннинээҕи түүн утуйа сытан инфарктаабыта биллибитэ. Иккис инфаркт быһаарыылаах буолбута. Сергей аҕата эмиэ иккис инфарктан олохтон туораабыт. Ол эрээри бастакы ыарыытын кэнниттэн 15 сыл ааспыт буоллаҕына, уолугар иккис инфаркт күн иһинэн киирбит. Ити иннинэ Сергей мэлдьи көхсө ыалдьарын билинэрэ. Спортсмен сотору-сотору эмчиттэргэ көрдөрөрө даҕаны, киһи сэрэхэдийэрин тугу даҕаны булбатахтара.
Акыйаан икки өттүгэр алыптаах остуоруйа салҕаныытын кэтэспит мөлүйүөнүнэн сүгүрүйээччилэр эрэллэрэ биир күлүм түгэҥҥэ үрэл гыммыта. Катя фигурнай хаҥкылааһын туһунан буолуохтааҕар салгыы хайдах олорор туһунан даҕаны саныыр кыаҕа суоҕа. Баара эрэ 24 саастаах эдэркээн ийэ тапталын сүтэрэн, дууһаны тырыта тыытар турукка киирбитэ.
“Сергейи кистээбиппит кэнниттэн Москубаҕа олорбут кыбартыырабытыгар биир эрэ хоммутум. Салгыы хаалар кыаҕым суоҕа... Хореографпыт Марина Зуева күн устата кыра да бириэмэ хаалбат гына олус табыгастаах бырагырааманы таҥан биэрбитэ. Тулабар туох буола турарын ситэ да өйдөөбөккө түмэлгэ, быыстапкаҕа, кэнсиэргэ элбэхтик сылдьыбытым. Дууһам кураанахсыйбыта. Киһи устунан өлүөх да курдук туруга этэ. Сарсыарда уһугуннаҕым аайы салгыы утуйуохпун уонна уһуктумуохпун баҕарарым”, – диэн, Екатерина кэлин санаатын үллэстибитэ.
Ол эрээри хачаайы кыысчаан кимнээҕэр күүстээх буолан биэрбитэ. Итинник таптал хайдах даҕаны умнуллар кыаҕа суох. Кини тапталлаах кэргэнин умнубатаҕа. Арай кинитэ суох олорорго үөрэммитэ. Биир сыл буолан баран, Екатерина Гордеева мууска тахсыбыта. Ол эрээри... соҕотох. Густав Малер муусукатыгар “Праздник жизни” диэн композициятын кэргэнигэр анаабыта. Үҥкүү бүтэһигэр Екатерина тулуйбакка ытамньыйбыта. Ону кытта тула олорор тыһыынчанан дьон тэҥҥэ ытаспыттара. Сергей Гриньков бэйэтин кэнниттэн хаалларбыт өйдөбүлэ, суола оннук күүстээх. Ийэтин уоскутардыы сотору мууска үс саастаах кыыһа Даша тахсыбыта. Үүт-үкчү аҕатын курдук дьүһүннээх кыысчааны көрөн, дьон уоскуйа быһыытыйбыттара, олох салҕанарыгар, барыта этэҥҥэ буоларыгар эрэммиттэрэ.
Сотору Катя “Мой Сергей. История любви” диэн ааттаах кинигэни таһаарбыта. Кинигэ тута бестселлер буолбута. “Эйигин кытта атаарбыт хас биирдии күммэр махтанабын. Биһиги дьикти кэрэ остуоруйабытын харыстыам уонна оҕобутугар тириэрдиэм”, – диэн суруйбута. Кинигэ көмөтүнэн Екатерина кэргэнигэр ситэ эппэтэх тылларын эппитэ. Бука, санаатын сайа этэн, сурукка тиһэн, олоҕу салгыыр күүһү булбута буолуо. Кыыһыгар таптал остуоруйатын тириэрдэр тылыгар туран, Екатерина үс сылынан “Письмо Дарье” диэн кинигэтин таһаарбыта.
Фигурнай хаҥкылааһын
умнуллубат сулустара
Екатерина АЛЕКСАНДРОВСКАЯ
Арассыыйа чөмпүйүөнэ, олимпиада кыттыылааҕа 2020 сыллаахха бэс ыйын 18 күнүгэр Москуба киинигэр турар төрөппүттэрин кыбартыыраларын болкуонуттан үлтү түһэн өлбүтэ. Кэлин уҥар ыарыы буулаан, успуортан тохтоппуттара. Ити быһаарыыттан Александровская олус санааргыыра. Спортсменка олохтон туорааһына бэйэ баҕатынан дуу, ким эрэ “көмөтүн” түмүгэр дуу буолбута быһаарылла илик. Арай “таптыыбын” диэн суругу хаалларбыта бастакы барыйаан буолуон сөбүн туоһулуур.
Денис ТЕН
2018 сыллаахха 25 саастаах эдэркээн спортсмен массыынатын алдьата сатыы турар күлүгээннэр илиилэриттэн суорума суолламмыта. Олимпиада, аан дойду чөмпүйүөнэ, Казахстан спортсмена бэйэтин дойдутугар эрэ буолбакка, бүтүн Арассыыйа үрдүнэн мөлүйүөнүнэн сүгүрүйээччилээх.
Кира ИВАНОВА
Сойуус саҕанааҕы албан аатырбыт фигуристка. Олус уустук олоҕу олорбута – оҕо оннугар үлэтин талбыта, чугас дьонун сүтэрбитэ, арыгыга ылларбыта. 38 сааһыгар бэйэтин кыбартыыратыгар хаста да быһаҕынан анньыллан өлбүтүн булбуттара. Өлөрүөхсүт ким буолара баччааҥҥа диэри биллибэт.
Людмила ПАХОМОВА
Александр Горшковтуун пааранан үҥкүүлүүллэрэ. Сотору ыал буолбуттара. Аан дойду алта төгүллээх чөмпүйүөннэрэ. 24 сааһыгар тириэньэр үлэтигэр көспүтэ. Быччархай искэнэ буолан, баара-суоҕа 39 сааһыгар олохтон туораабыта.
Игорь ПАШКЕВИЧ
Сэбиэскэй кэмтэн саҕалаан Арассыыйа биллэр фигуриһа. Үс төгүл эргийии бары көрүҥүн аан дойдуга бастакынан баһылаабыт спортсмен. Кэлин тириэньэрдээбитэ. Массыына саахалыгар түбэһэ сылдьыбыта. 2016 сыллаахха Пашкевич соһумардык өлбүтэ. Өлүү төрүөтүн чугас дьоно кистииллэр. Сабаҕалааһынынан, истириэс уонна бэйэҕэ тиийинии буолуон сөп.
Юлия ЛЕПНИЦКАЯ
15 сааһыттан биллиилээх буолбута. Олимпиадаҕа кыайан баран, 18 сааһыгар успуортан баран соһуппута. Спортсменка ыйааһына эбиллибит этэ. Кыра калорийдаах бороһуок астары аһаан, баара эрэ 37 кг буолбута. Анорексияттан кыраныысса таһыгар эмтэммитэ, кэмэнтээтэр быһыытынан үлэлээбитэ. Оҕоломмутуттан ураты кэлин туох даҕаны иһиллибэт. Спортменка кимниин да билсибэт, ханна да көстүбэт.
Олох салҕанар
Олох охсуутун тулуйар туһуттан Екатерина Гордеева үлэҕэ төбөтүн оройунан түспүтэ. “Звезды на льду” бырайыак фигурнай хаҥкылааһыны кытта ситимнээх ситиһиилээх кэмиэрчэскэй бырайыак буолбута. Саҥа кыттааччылар, саҥа бырагыраама, араас дойдуларынан айан ыар аһыыны умуннара быһыытыйбыттара. Екатерина ити кэмҥэ олоҕун саҥа аргыһын – биллиилээх фигуриһы, Наганотааҕы оонньуулар чөмпүйүөннэрин Илья Кулигы – көрсүбүтэ. Кэргэнниилэр кыыс оҕоломмуттара, фигурнай хаҥкылааһын оскуолатын арыйбыттара. Хомойуох иһин, кинилэр өр бииргэ олорботохторо. Екатерина икки кыыһынан уонна таптыыр үлэтинэн олоҕо суолталанар. Билигин Эмиэрикэҕэ олорор. Уруккутун курдук дьон тапталын, ытыктабылын ортотугар сылдьар. Кини олоҕо биир сыл инниттэн былааннанар. Кыргыттарын эмиэ фигурнай хаҥкылааһыҥҥа сыһыаран, Дарьята төрөппүттэриттэн итэҕэһэ суох титуллардаах биллиилээх спортсмен буолла.
Екатерина Гордеева уонна Сергей Гриньков тапталлара остуоруйаҕа майгынныыра. Ол остуоруйа төһө даҕаны кылгас буоллар, дьоҥҥо дьайар күүһэ сүдү. Фигурнай хаҥкылааһын сүгүрүйээччилэрэ Гордеева уонна Гриньков тапталларын холобурун мууска син биир күүтэллэр. Бэйэ-бэйэлэрин олус таптаһар, тас көстүүлүүн, ис дууһалыын олус кэрэ эдэр дьон килэҥ мууска үҥкүү көмөтүнэн кэпсиир тапталларын устуоруйата суураллыбат, сүппэт. Ону тэҥэ сүрэххэ сүдү күүс буолан иҥэн сылдьар. “Тапталлааххын сүтэрэн эрэ баран мэтээл, куубак, албан аат туох да суолтата суоҕун өйдүүр эбиккин. Таптал баар – улуу күүс”, – диир Екатерина.
Матырыйаалы бэлэмнээтэ Оксана ЖИРКОВА
