Салама ыйааһына сахаларга биир ытыктанар сиэринэн-туомунан буолар. Өйдөбүлэ - үөһээ Айыыларга тахсар далаһа, ол аата айыылар бу саламаҕа кэлэн түһэллэр. Бу сиэр-туом хайдах барарын туһунан бэлиэтээһиннэр С.В. Ястремскай, А.Е. Кулаковскай, Г.У. Эргис, Г.Е. Федоров уо.д.а. үлэлэригэр бааллар.
Былыр, салама ыйаммыт сирэ «ытык сир» дэнэр эбит. Ону мээнэ тыытыа, алдьатыа, үрэйиэ суохтааххын. Тоҕо диэтэххэ, салама дьону харыстыыр, көмүскүүр аналлаах уонна киһиэхэ саҥа тыыны биэрэр. Бу саха киһитэ төрөөбүт айылҕатын кытта ситимэ.
Саламаны саас, от-мас тыллыыта, хатыҥ сэбирдэҕэ собо тылын саҕа буолуута, айыылар, иччилэр саамай кэтэспит, сылаанньыйбыт кэмнэригэр ыйыыллар. Сылга биирдэ, элбээбитэ иккитэ ыйыахха сөп. Үгэс быһыытынан, сайылыкка көһөн тиийэн баран, халдьаайыга тахсан хатыҥ маска саламаны баайаллар. Салама икки көрүҥнээх: салама уонна дэлбиргэ. Дэлбиргэ булка ананан оҥоһуллар.
Ыам ыйын 22 күнэ сахаларга улахан суолталаах кэм. Бу кэми кинилэр кыстыгы этэҥҥэ туораан, саҥа дьылы көрсөр күннэринэн ааҕаллара. Оттон христианскай халандаарынан Ньукуолун күнэ диэн аатырар. Итэҕэл быһыытынан бу күн үрдүкү Айыылартан Иэйэхсит Хотун сиргэ түһэр, ол иһин Иэйэхсит Хотуну көрсүү сиэрэ-туома ыытыллара. Ол иһин өбүгэлэрбит айылҕаҕа тахсан сир-дойду иччитин Аан Алахчын Хотуну алҕаан, ытыктаан хатыҥ маска салама ыйыыллар.
Бу күн Дьокуускайдааҕы «Арчы Дьиэтэ» духуобунай култуура киинин үлэһиттэрэ (дириэктэр Лариса Константиновна Андреева), итиэннэ Арчы Дьиэтин иһинэн үлэлиир «Далбар», «Ай-Ыллаа» ырыа ансаамбыллара (сал. Р.И. Винокурова), «Күн Дьоно» фольклор кэлэктиибэ (сал. Е.И. Павлова-Далбар Кылыһах) кыттыылаах, Тулагы Киллэм Кумахтаах ытык сиригэр салама-ыйааһынын сиэрин-туомун оҥордулар.
