Сүүһүнэн сулус бытархайа буолан...

Өссө хамсык иннинэ Саха тэлэбиидэнньэтигэр “Үҥкүүлээ” диэн бырайыак көрөөччү сэҥээриитин ылбыта. Араас улуустан кэлбит үҥкүү бөлөхтөрүн тэҥэ “Созвездие” ансаамбыл бастыҥнар кэккэлэригэр киирбитэ. Бу – Дьокуускай куоракка олорор бэтэрээн-үлэһиттэриттэн таҥыллыбыт бөлөх быйыл 5 сылын бэлиэтиир. Арай санаатахха, байыаннай дьыала уонна уус-уран самодеятельность ханыыта суох курдуктар эрээри, ханна даҕаны ис дьыала үлэһиттэрэ, уопсайынан, погуоннаах дьон, талааннарынан сөхтөрөллөр.

Галина Баишева – ис сулууспа астаапкаҕа сылдьар полковнига, бүччүм үбүлүөйүн бэлиэтиир “Созвездие” ансаамбыл салайааччыта. Билигин Дьокуускай куорат ис дьыалаҕа бэтэрээннэрин сэбиэтин бэрэссэдээтэлинэн үлэлиир.

– Галина Константиновна, ис дьыала эйгэтигэр хайдах кэлбиккиний?

– Бэйэм култуура үлэһитэ идэлээхпин. Чурапчыга балачча таһаарыылаахтык үлэлээбитим, Арассыыйа култуураҕа үлэһиттэрин сийиэһигэр кыттыбыттааҕым. 90-нус сылларга ис дьыала систиэмэтигэр каадыры саҥардыы бэлиитикэтэ ыытыллыбыта. Дьону түмэртэн, түүннэри дискэтиэкэҕэ харабыл быһыытынан сылдьартан сылайа быһыытыйан, ис дьыала отделыгар пааспар остуолугар үлэ баарын истэн, идэбин уларытарга санаммытым. Саастаах кэллиэгэлэрим соһуйа, сорохтор кыыһыра хаалбыттара. Онтум баара, пааспар остуолугар миэстэ баарын туһунан сыыһа иһитиннэрии барбыт этэ. Ол оннугар младшай силиэдэбэтэл дуоһунаһыгар үөрэ-көтө ылбыттара. Били дискэтиэкэҕэ дьуһуурунайдыыр диэн баар буолуо дуо, хонтуораҕа хонон да туруулаах үлэ киэнэ үлүгэригэр түбэспитим. Ылсыбыт дьыалабыттан туораабат майгылаахпын. Онон эбии юриска үөрэнэн, ити дуоһунастан саҕалаан, ыстаап начаалынньыгар тиийэ үлэлээбитим. Онтон Дьокуускайга кэлэн, Ис дьыала министиэристибэтигэр эмиэ ыстаапка үлэлээн, биэнсийэҕэ тахсыбытым. Билиҥҥи дуоһунаспар быыбар түмүгэр түөрт сылга болдьохтоох анаммытым. Онуоха урукку сылларга култуура эйгэтигэр, ыстаапка да дьону түмүүгэ, уус-уран самодеятельноска быһаччы үлэлээбитим олук буолла.

– Сүһүөҕэр саҥа туран эрэр эрээри, дьоҥҥо-сэргэҕэ балачча биллибит “Созвездие” ансаамбылы тэрийии хайдах саҕаламмытай? Ааккытын хайдах талбыккытый?

– Куоракка кэлээппин кытта култуураҕа куттуун-сүрдүүн туттарбыт кэллиэгэм Максим Аммосов култуура үөрэхтээх, онуоха сыһыаннаах бэтэрээн-сотрудниктары түмэн, ансаамбыл тэрийэн эрэрэ. Онон үлэҕэ кыттыспытым. Хайа да киһиэхэ өр сылларга үлэлээн кэлбит сириттэн тохтоон, биэнсийэҕэ утаарыллара чэпчэкитэ суох. Өй-санаа да өттүнэн оҕустарар, сынньалаҥҥа, духуобунай өттүнэн дьарыкка олус наадыйар. Бастаан утаа аҕыйах буолан мустан, көннөрү ыллыыр этибит. Онтон миэхэ хос ананан, эбиитин куорат ис дьыалаҕа управлениета аактабай саалатын көҥүллээн, көрсөр, дьарыктанар кыахтаммыппыт. Ити 2016 сыл этэ. Онон санаабыт кэлэн, эбии быыһы-хайаҕаһы көрдөөбүппүт. Эһиилигэр хореограф көрдөөн, бэйэтэ логопед уонна үҥкүүһүт идэлээх Афанасий Колочевка таба тайанаммыт, чуолаан үҥкүү бөлөҕө киэҥ эйгэҕэ биллэр-көстөр буолла.

Погуоннаах эйгэ дьоно буоларбытынан, ити тыл кыбытыылаах ааттарга санаабыт тохтообута даҕаны, куоракка оннук ааттаах ансаамбыл эрдэттэн баар этэ. Онтон кэллиэгэбит Екатерина Морозова “Созвездие” диэн барыйааны эппитэ. Кырдьык даҕаны, биһиги биир эрэ буолбакка, хас да тыһыынчанан сулус буолан бытарыйан, дьоҥҥо-сэргэҕэ бэйэбит ырыабытынан-үҥкүүбүтүнэн, үтүө дьыалаҕа кыттыһыыбытынан сырдыгы бэрсэр, кэрэни бэлэхтиир соруктаах буоллахпыт. Ити курдук “Созвездие” ансаамбыл баар буолбута.

– Сыанаҕа аан бастаан хайдах тахсыбыккытый? Тэлэбиидэнньэҕэ тиийиигит хайдах этэй?

– Ис дьыала үлэһиттэрэ “Щит и лира” диэн сыллата ыытыллар уус-уран самодеятельноска куонкурустаахпыт. Бастакы түһүмэҕэ эрэгийиэннэринэн ыытыллар, онно кыайбыттар Арассыыйа таһымнаах куонкуруска кытталлар. Билэргит курдук, онно “02” ансаамбыл Саха сирин чиэһин элбэхтик көмүскээтэ. Үҥкүүбүт ансаамбыла икки састааптаах. Аан бастаан туруоруллубут сахалыы үҥкүүбүтүнэн эрэгийиэннээҕи куонкуруска миэстэлэспиппит. Онтон “Честь имею” диэн быраабы харыстыыр уорганнар үлэһиттэрин айар куонкурустарыгар кыттан, сүрүн бириис хаһаайына буолбуппут. Итинтэн тирэх ылан, аны тэлэбиидэнньэ “Үҥкүүлээ” бырайыагын сэҥээрэн, эрдэтээҥҥи үҥкүүбүтүнэн кыттыбыппыт. Дьиҥэр, итинэн бүтэрдии санаммыппыт да, дьүүллүүр сүбэттэн хайҕал бөҕөтүн ылан, иккис түһүмэххэ ааспыппыт. Үс паараҕа өссө биири эбэргэ эппиттэрэ. Аны туран, иккис түһүмэх биир нэдиэлэнэн буоларын ааһан, саҥа үҥкүү туруохтаах. Дьэ, доҕоор, хамсаныы кытаанаҕа буолбута. Түргэн үлүгэрдик хаһаактар үҥкүүлэрин туруоран, ансаамбыл дьахталлара түүннэри таҥас тигиитигэр туруммуппут.

Иккис түһүмэҕинэн да бүппэтэхпит. Өссө үһүс туурга ааһан, аны туурак үҥкүүтүн туруоран түбүгүрбүппүт. Мин хоһум иистэнэр сыахха кубулуйан, үлэ-хамнас бөҕө буолбута. Эмиэ “итинэн баҕас бүтэр инибит...” дии санаабыппыт – адьас даҕаны финалга ааспыппыт. Онон үс үчүгэй үҥкүүлэнэн хаалбыппытыгар “Үҥкүүлээ” бырайыак өҥөлөөх. Билигин саныырбытыгар даҕаны олус астык.

– Ансаамбыл төһө киһилээҕий?

– Ис дьыала бэтэрээннэрэ, барыта 30 киһи, бу кэм иһигэр үчүгэйгэ да, куһаҕаҥҥа да бииргэ буолан, бииргэ үлэлээн, сынньанан, биир кэлэктиип буоллубут. Биирдэ ылан көрдөххө, бу дьон үлэлээн бүтэн, сорохтор дьиэлэригэр да олорор буолуо этилэр. Маннык алтыһыыттан сэргэхсийэллэр, олоххо актыыбынастара үрдүүр. Хамсык да кэмигэр элбэх тэрээһиҥҥэ кыттабыт. Кыайыы, Ис дьыала бэтэрээннэрин күннэригэр, Куорат күнүгэр ырыабыт ансаамбыла мэлдьи кыттар. Бу күннэргэ Кыайыы күнүгэр анаан икки ырыаны уһулуохтаахпыт. Үһүс, фольклор бөлөҕө, арылынна. Кэллиэгэбит Татьяна Алексеева исписэлиистэргэ дьарыктанан, билигин дьоммутун үөрэтэр. Салгыы фольклор атын жанрдарыгар ылсыахпыт.

– Төһө да талааннаах буолбуттарын иһин, күн аайы үҥкүүнэн дьарыктаммат дьон таһымнаахтык кытталларыгар, кэлэктииби бүттүүн хамсатарга туох үлэ нааданый?

– Эппитим курдук, үҥкүү бөлөҕө икки састааптаах. Бастакыга урукку өттүгэр үҥкүүлүү сылдьыбыт дьон киирэллэр. Оччотугар иккис бөлөх күлүккэ хаалар кутталлаах. Онон атын ансаамбыллар уопуттарынан, маассабаһы хабар туруорууларга үлэлэһиэххэ наада эбит. Чулуулары инники күөҥҥэ туруоран, бөлөх хас биирдии киһитэ оруоллаах буоларын курдук, хореографияҕа үлэлэһиэхпит. Ансаамбыл сүһүөҕүн култуураҕа сыһыаннаах дьоммут туталлар.

– Байыаннай дьону кытта үлэлэһэр хайдаҕый?

– Гражданскайдары кытта тэҥнээтэххэ, бирикээс эйгэтин дьоно истигэннэр, эппиэтинэстээхтэр, тэрээһиннээхтэр, түргэн туттунуулаахтар. Ону тэҥэ санааларын көнөтүнэн этэри сатыыллар, күрдьэн үлэлииллэр.

– Үлэ итинэн эрэ муҥурдаммат буолуохтаах. Түмсүү өссө туохха кыттарый?

– Куорат социальнай дьиэлэринэн сылдьан, элбэхтик кэнсиэрдээбиппит. Нэһилиэктэринэн сылдьан испиппит да, хамсык атахтаата. Бэтэрээннэр эдэр сотрудниктары кытта көрсүһүүлэрин тэрийэбит. Саҥа үлэһиттэр бирисээгэлэригэр кыттабыт. Куорат полициятын биир бастыҥ үлэһитигэр бэтэрээннэр сэбиэттэрэ анал бириэмийэни олохтообуппут үгэскэ кубулуйда. Оскуолаларынан патриоттуу иитиигэ элбэх лиэксийэни оҥоробут, наркотигы утары аахсыйалары тэрийэбит. Сэбиэппитигэр сыһыарыллыбыт сэрии уонна тыыл бэтэрээннэригэр, ууга барбыттарга, уокка эмсэҕэлээбиттэргэ көмөлөһөбүт.

Кэмиэрчэскэйэ суох тэрилтэ быһыытынан граҥҥа, субсидияҕа үлэлэһэбит. Арассыыйа ИДьМ муниципаллар икки ардыларынааҕы управлениетын уопсастыбаннай сэбиэтигэр баарбыт. Субуота ахсын кэрэ аҥаардар иис араас көрүҥэр мусталлар. Өрөбүл күнү туһалаахтык атаарыыга тэрээһиннэри ыытабыт. Итини таһынан субуотунньук, аахсыйа, күрэхтэһии, научнай-бырактыычаскай кэмпириэнсийэ олус элбэх. Төһөнөн элбэхтик дьоҥҥо тахсабыт да, эйгэбит кэҥээн иһэр. Бу биэс сыл биһиэхэ барыбытыгар олус элбэҕи биэрдэ. Онон ансаамбылбыт бары кыттыылаахтарыгар эҕэрдэбин тириэрдэн туран, кэрэҕэ үлэбит тэнийэригэр, сырдыкка аартыкпыт мэлдьи аһаҕас буоларыгар баҕарабын.

Сэргэхсиппит кэлэктииппитигэр махтанабыт!

Владимир ЗАХАРОВ, ис дьыала астаапкаҕа сылдьар мойуора:

– Уус-уран самодеятельноска оҕо эрдэхпиттэн кыттабын. Үҥкүүһүт идэтин ылан, Саха судаарыстыбаннай филармониятын иһинээҕи үҥкүү ансаамбылыгар сэттэ сыл үлэлээбитим. Салгыы ИДьМ патрульно-постовой сулууспатын милиционера буолбутум. Ханнык да кэмҥэ үҥкүүлүүрбүн бырахпатаҕым. Үҥкүүнү таһынан ыллыыбын, ырыа айарга холонобун. Ис дьыала бэтэрээннэригэр анаабыт ырыабынан лауреат буолан турардаахпын. “Созвездие” ансаамбылга бастакы күнүттэн бары бөлөххө барытыгар дьарыктанабын. Кэлэктиипкэ сылдьар үчүгэйин дакаастыыр наадата суох. Киһи дьону кытта билсэр, сыанаҕа тахсан, бэйэ кыаҕын тургутар, сэргэхсийэр, тэнийэр. Бу сэмэй үбүлүөй – барыбыт ситиһиибит, үөрүүбүт.

Екатерина МОРОЗОВА, астаапкаҕа сылдьар ис сулууспа подполковнига:

– Ансаамбыл хара тэриллиэҕиттэн баарбын. Ханна даҕаны күргүөмнээх үлэ кэнниттэн олорон хаалыыттан охсууну ылбыт элбэх. Ити чааһыгар ис дьыала эйгэтигэр үлэлээбит дьон абыранныбыт. Киһи олоҕор көрсүллэр дьоро түгэннэри, ыарахаттары тэҥҥэ үллэстэр, бииргэ сынньанар доҕоттордоох олус үчүгэй! Биһиги актыыбынай, сэргэх турукпут эдэр көлүөнэҕэ холобур буолара биллэр.