Ульяна Егоровна Пермякова 103 саастаах
-
-
1920 с. от ыйын 1 күнүгэр Чурапчы оройуонун 2-с Мэлдьэхси нэһилиэгэр Егор Павлович, Александра Ивановна Сокольниковтар дьиэ кэргэҥҥэ төрөөбүт. Аҕалара Пермяков Владимир Николаевич 1904 с. Чурапчы оройуонун Алаҕар нэһилиэгэр Николай Иванович, Татьяна Михайловна Пермяковтар элбэх оҕолоох дьиэ кэргэҥҥэ төрөөбүт. Владимир кыайыгас-хотугас үлэһит буолан Ааллаах Үүҥҥэ таһаҕас таһыытыгар сылдьыбыт. Биэс сыллаах былааны мэлдьи куоһара толорон стахановец аатын ылбыт бастыҥ үлэһит. 1941 с. муус устар 24 күнүгэр Ульяна, Владимир холбоһон Пермяковтар диэн ыал буолан Чаачыгый холкуос чилиэннэрэ буолаллар. Эр-ойох буолбут Туоһу суруктара хараллан сылдьыбыта кинигэ 49-с балаһатыгар киирбит.
Ити сайын курааннаан от үүммэккэ, чаачыгыйдар сүөһүлэрин үүрэн Өктөмҥө оттуу бараллар. Бу кэмҥэ сэрии саҕаламмыт. 1942 с. сайын чурапчылар хоту көһөр буолбуттар диэн ыар сурах кэлэн, оттуу сылдьар дьон кыраабылларын, атырдьахтарын отторугар өйөннөрөн баран дойдуларыгар төттөрү утаарыллаллар. 1942 с. Чурапчы оройуонун 41 холкуоһун кытта чаачыгыйдар фроҥҥа барар балык бултааһыныгар диэн хоту дойдуга көһөрүллүбүттэрэ.
Холкуос дьоно Кэбээйигэ көһүүгэ элбэх сүөһүнү үүрэн илдьэ барбыттар. Аллараа Бэстээх биэрэгэр ый аҥарыттан ордук кэм устата борохуот кэтэһэллэр. Алтынньы 3 күнүгэр киһилиин-сүөһүлүүн баржаларга симсэ тиэллэн Кэбээйигэ айаннаан тиийэллэр. Чурапчы көһөрүллүүтүн кыттыылаахтара хайдахтаах эрэйи-муҥу көрсүбүттэрин туһунан Уйбаан Бахсылыырап “Инчэҕэй тирбэҕэ быстыбат – олох уостубат”, “Сэрии ыар сыллара – хаһыҥ хаарыйбыт дьонноро” кинигэлэргэ суруллубута, онон ол туһунан манна ахта барбаппын.
Чаачыгыйдар 1944 с. көҥүл ылан дойдуларыгар төннөн кэлэллэр. Аны манна Чурапчы Алаҕара ылбакка Мэҥэ Хаҥалас оройуонун Дьабыыл нэһилиэгин салалтата ылан, сирдиин-уоттуун “Киров” холкуос
дьоно буолаллар.
Аҕалара Пермяков Владимир Николаевич Кэбээйиттэн кэлээт, 1944 с. сэриигэ ыҥырыллан барар. Сэриигэ 2-с Белорусскай фронт 55-с стрелковай пуолкатыгар кавалериһынан сулууспалыыр. Польшаны босхолоһон, Германияҕа тиийэ сэриилэһэн, дойдутугар 1945 с. от ыйыгар эргиллэн кэлэр. 1974 с. бэс ыйын 3 күнүгэр ыалдьан олохтон барар. Кини кэргэниттэн 16 сыл аҕа. Ульяна Егоровна, Владимир Николаевич Пермяковтар сэрии, сут-кураан, хоту көһөрүллүү алдьархайын эттэринэн-хааннарынан билэн, 33 сыл иллээхтик-эйэлээхтик олорбуттар. Кинилэр 11 оҕоҕо туох баар сатабылларын, дьоҕурдарын биэрэн, кыһамньылаахтык иитэн, оҕолорун дьоллоох олохторун түстээбиттэр.
Ульяна Пермякова 7 кылаас үөрэхтээх, 1945-1947 сс. Дьабыылга өрөспүүбүлүкэтээҕи детдомҥа поварынан, кэлин холкуоска пиэрмэҕэ үлэлээбит. Кини быыс буллар эрэ тирии сүлэн, имитэн, таҥастаан тигэн, кэргэнин сэргэ 2 уолу, 9 кыыһы этэрбэстээн, сонноон, бэргэһэлээн, үтүлүктээн таҥыннаран кэлбит көмүс тарбахтаах иистэнньэҥ. Сиэлинэн дэйбиирдэри, харысхаллары, кылынан сэлээппэлэри, бэргэһэлэри баайан-өрөн оҕолорун, сиэннэрин, күтүөттэрин, кийииттэрин барыларын, ону таһынан, аймахтарын таҥыннарбыт. Килиэбиттэн лэппиэскэтигэр, бэрэскитигэр, баахылатыгар, минньигэс бөрүөгэр тиийэ, о.д.а. астары минньигэстик астыыр сатабыллаах хаһаайка.
Дьабыыл нэһилиэгин Бочуоттаах олохтоохторо, Аҕа дойду Улуу сэриитин, тыыл, үлэ бэтэрээннэрэ, Чурапчы көһөрүллүүтүн кыттыылаахтара Владимир Николаевич, Ульяна Егоровна Пермяковтар дьоһун олохторун туһунан оҕолоругар, сиэннэригэр, үүнэр көлүөнэ ыччаттарыгар төрдүлэрин-уустарын билэллэригэр анаан “Киэн туттар күндү дьоммут” кинигэ бэчээттэнэн күн сирин көрбүтэ.
Кинигэни кыргыттара Матрена Попова, Анна Пермякова хомуйан, Дьокуускайга “Алаас” типографияҕа 100 ахсаанынан оҥорторон таһаарбыттара. Манна сүрүн миэстэни Ульяна Егоровна төрүччүтүн, олоҕун устуоруйатын, сүбэлэрин-амаларын, хоту көһөрүллүү ыар кэмнэрин туһунан кэнэҕэски ыччатыгар анаан ким барыта ааҕар үчүгэй буочарынан суруйбут ахтыылара, кини араас кэмҥэ түспүт хаартыскалара ылаллар.
Кинигэ биир кэрэхсэнэр уратытынан QR-куодунан ийэлэрин кэпсээннэрэ, ахтыылара, эҕэрдэ ырыалара, бэлиэ күннэргэ ытык кырдьаҕаһы Ил Түмэн дьокутаата Михаил Гуляев, Чурапчы улууһун баһылыга Степан Саргыдаев, байыаннай дьайыы кыттыылаахтарыгар көмөлөһөр Светлана Лаврентьева-Диодорова, Мэҥэ Хаҥалас улууһун баһылыгынан үлэлээбит Николай Старостин дьиэтигэр сылдьан эҕэрдэлэрэ киирбиттэрэ.
У.Е. Пермякова 11 оҕо ийэтэ, элбэх сиэн, хос сиэн, хос-хос сиэн тапталлаах эбэлэрэ. Кини 102 сааһын 2022 сыл ахсынньыга туолбута. “Ийэҕэ Албан аат” уордьан, «Гражданскай килбиэн”, “1941-1945 сс. килбиэннээх үлэтин иһин”, СӨ “Үйэ Саас”, СӨ “Ийэҕэ үрдүкү махтал”, “СӨ Ытык кырдьаҕаһа” бэлиэлэр хаһаайыннара. Билигин улууспутугар олорор ытык кырдьаҕастартан саамай аҕа саастаахтара Ульяна Егоровна Пермякова «Бу күҥҥэ, бу кэмҥэ, ама, ким ыллаабат, туойбат да буолуоҕай” диэн бэйэтэ сөбүлээн ыллыыр ырыатын курдук сырдык, ыраас санаанан салайтаран дьоһун, кэрэ олоҕу олорон кэллэ.
Оҕолоро, сиэннэрэ, хос сиэннэрэ төрөппүттэрэ олорбут олохторун, ситиспит ситиһиилэрин холобур оҥостоллор, кинилэр үтүө ааттарынан киэн тутталлар, сүгүрүйэ махтаналлар. Пермяковтар 11 оҕолоро Нуораҕанаттан кынат үүннэрэн, үөрэнэн, араас идэлэри баһылаан, өрөспүүбүлэкэ араас муннуктарыгар ыал буолан, оҕо-уруу тэнитэн олороллор. Утум салҕанар. У.Е. Пермякова билигин бэһис көлүөнэ ыччатын тапталын билэн кырдьар сааһыгар дьоллоох олоххо олорор.
Марелла Баишева.
Сэҥээриилэр