Кээтии кэнникинэн биллэ мөлтөөтө: түүн утуйбат, сороҕор, саараама, хараҕын симэн да ылбат. Олоҕун эргитэ саныыра элбээтэ уонна, «арааһа, өбүгэлэрим дойдуларыгар айанныыр чааһым ыган кэлбит быһыылаах» диэн, тэринэр-хомунар туһунан толкуйдаталыыр буолла. Арай биир санаа ыар баттык буолан сорун сордуур. Ол – 40-чалаах Мөрүөнэ кини кэлбэт сиригэр букатыннаахтык «аттаммытын» кэннэ хайдах олороохтуой диэн этэ.
«Эрэйдээҕим сыыһа, өс киирбэҕэ диэн, баччааҥҥа диэри наар мин көрүүбүнэн-истиибинэн кэлээхтээтэҕэ. Саатар, кыра сааһыттан төрүкү инбэлиит буолаахтаатаҕа», – диэн бииртэн биир санаа Кээтиини аалан муҥнуур. Күн өйдөөх киһи буолан баран, саатар, аҥаар илиилээх дуу, атахтаах эбитэ буоллар, син олоҕун суолун булунуо этэ. Оччоҕо саныахха да астык буолуохтааҕа. Ону баара, айылҕа итиччэ дук гынан баран, Кээтиини тугун иһин соҕотох уолун ити курдук атаҕастаабыта буолуой?!
Күн сиригэр букатын кэлбит киһиэхэ дылы, эдэригэр итини улахаҥҥа уурбат этэ. Иитиэм, киһи-хара оҥоруом, дьэ, көрөөрүҥ да истээриҥ диэх курдук туттара. Аламай күнүттэн арахсара бу ааҥнаан кэлээхтээтэ курдук. Дьэ, ити ээ киһи кэнэҕэскитин ундаардаан көрбөтө диэн.
Кээтии оччолорго биир кэм тэлээрэ көтүү этэ. Детдом кэнниттэн СПТУга иистэнньэҥ идэтин баһылаан, арамаантыкалыы Уһук Хоту биир нэһилиэгэр тиийэн олохсуйбута. Кэмбинээт эҥин суох сирэ буолан, идэтинэн үлэни кыайан булбатаҕа эрээри, сэбиэскэй саҕана сопхуос үлэтэ диэн хара баһаам буоллаҕа эбээт! Үлэһитинэн баҕас сирдэрбэтэҕэ: хас бырааһынньык аайы кэриэтэ салалтаттан бочуоттаах кыраамата, бириэмийэ сыыһа тутара. Уһуннук үлэлээбитэ буоллар, баҕар, сорох ыанньыксыт курдук кыраныысса таһыгар тиийэ путёвканан айанныа этэ. Туох да диэбит иһин, сопхуос бастыҥ үлэһиттэрин өрө тутар аҕай буолара: араас пуонда – миэбэл диэн, массыына диэн. Үлэ баар, хамнас – ботуччу, доруобуйа да ааттаах!
Биир саас эспэдииссийэлэр аараан-айгыстан кэлбиттэрэ. Бөһүөлэктэн тэйиччи ньиэп дуу, гаас дуу баарын эрэспиэскэлиир үһүлэр. Начаалынньыктара, сааһыра барбыт, тор курдук бытыктаах нуучча: «Сыһыыга-хонууга үөрүйэх асчыт дьахтар наада», – диэн хонтуоралартан көрдөспүтүгэр Кээтиини анаабыттара. Маҥнай утаа: «Лиҥкинэспит 4-5 нуучча ортотугар хайдах сылдьар баҕайыбыный?» – диэн салла санаабыта. Ол эрээри начаалынньыктара түс-бас киһи быһыылааҕа, дьоно кини эппитин тук курдук толороллоро. Кыыс онон сөбүлэһэргэ тиийбитэ.
Бастаан туспа балааккаҕа олохтообуттара эрээри, Кээтии дьик-дьах туттара, ол иһин начаалынньык «мин балааккабар көһөн киир» диэбитигэр утарса барбатаҕа. Евгений Шувалов (начаалынньык аата итинник эбит) Москуба уобалаһыттан сылдьар, онно кэргэннээх, оҕолордоох эбит. Үлэһиттэрин сатаан салайар, ардыгар сынньатан ылар уонна хайаан да күөлгэ илимнэтэр. Чыыр, быраҥаатта балайда тутара, хата, ону Кээтии бастаан сатаан астаамына эрэйдэммитэ. Сыһыыга-хонууга үөрүйэх обургулар онуоха сүбэлээн-амалаан, хайдах астыыры көрдөрөн биэрбиттэрэ.
Ол эрээри син балачча кэм буолан баран, кыыс бу сааһыра барбыт Евгенийгэ ылларан киирэн барбыта. Тугун иһин сөбүлээбитэ биллибэт, баҕар, мэлдьи көмөлөһө, харыстыы сылдьарын иһин буолуо. Кэргэн ылбатын биллэр даҕаны Кээтии эр киһи таптала диэни Евгений Шуваловтан билбитэ. Дьэ, ол түмүгэ ити – уола Мөрүөн.
Эспэдииссийэ дьоно күһүөрү бүтэн, куораттаабыттара, ол айыыта онон. Кыыс эспэдииссийэлэри кытары сылдьан хат буолбутун нэһилиэк дьоно сонно билбиттэрэ уонна сорох-сорохторо «ээ, детдом кыыһа хайаахтыай, буолумуна, ол эрээри оҕотун хайдах иитэр муҥай?» диэн сэтэрии саныыр быһыылаахтара. Туох барыта быалаах-туһахтаах дииллэрэ кырдьык эбит: биирдэ Дьокуускайтан сурук тигинээн кэлбитэ. Кээтии туһунан сааһыары «Бастыҥ үлэһит» диэн өрөспүүбүлүкэ хаһыатыгар суруйбуттаахтара, өссө хаартыскатын кытта таһаарбыттар этэ. Дьэ, ону ааҕан баран биир кырдьаҕас эмээхсин «бииргэ төрөөбүт балтым кыыһа эбиккин, куоракка кэл, миигин кытта олор» диэн ис хоһоонноох сурук ыыппыт.
Итиччэлээҕи истибит кыыс олоруо дуо, Дьокуускайдаабыта. Эдьиийэ Марыына эмээхсин соҕотох олороро, икки хостоох кыбартыыралааҕа. Кээтии Мөрүөнүн онно төрөппүтэ. Сылтан ордук буолан баран, Марыына кини илиитигэр быстыбыта. Кэриэс суругар кыбартыыраны олоччу Кээтиигэ анаабыт этэ. Кыыс иис баабырыкатын кытары дуогабардаһан, дьиэтигэр олорон үлэлиирэ, онтун быыһыгар оҕотун көрөрө. Көр, инчэҕэй тирбэҕэ быстан биэрбэт диэн манныгы этэн эрдэхтэрэ – Мөрүөнүн син бөрөөн-тараан киһи гынна. Уола ийэтин ыйыытынан-кэрдиитинэн унтууну бэркэ улларар, инньэ гынан инбэлиитин биэнсийэтигэр төһө эмэ эбиискэ буолар. Ол эрээри...
Тыаттан саҥардыытааҕыта көһөн киирэн, мантан чугас дьиэ куортамнаан олорор Сүөкүлэ диэн биэс уончалаах дьахтар Кээтиигэ сылдьааччы. Унтуу тигииттэн сылтаан билсибиттэрэ. Дьэ, иистэнньэҥ барахсан! Хаста да хоно сытан, бэркэ тапсан иистэммиттэрэ. Мөрүөнү да атыҥырыы көрбөт этэ.
Дьэ, Сүөкүлэ Мөрүөнү төһө баҕарар көрө-истэ сылдьыа этэ. Тугу эрэйи көрө сылдьыай, бэлэм дьиэҕэ хаһаайка буолан олоруо этэ буоллаҕа. Уолум баччааҥҥа диэри эппиппин барытын тук курдук толорор, онон холбооттоон кэбиһиэххэ. Бэйи, аа-дьуо хомунан онно тахса сылдьыыһыбын. Олоруох этилэр. Барытын дьылҕалара быһаарыа...
БУТУКАЙ.
