Тапталлаах «Кыым» хаһыатым эрэдээксийэтигэр иһэр сыл Айыыһыт сыла буолар диэн бу «Кут-сүр» кыһа матырыйаалын ыытабын — ааспыт нүөмэргэ Дыракуон сылынан бүтүн балаһаны анньыбыккытын көрөн ороһуйа санаан…
АЙЫЫҺЫТ
Халлаана. Айыыһыт үөһэ халлааҥҥа бастакы хартыгаска олорор. Олоҥхоҕо этиллэринэн бу халлаан Орто дойдуга намылыйан түһэн турар буолар эбит.
Суолтата. Айыыһыт дьиэ-кэргэн айыыта, таптал айыыта, үөкэтэр айыы.
Ахсааннара. Айыыһыттар элбэхтэр. Киһи айыыһытын таһынан сылгы, ынах, ыт эҥин айыыһыттара бааллар. Кинилэр бары бастакы халлааҥҥа олороллор. Арай хайысхалара арыый уратылаах буолар. Сылгы айыыһыта соҕуруулуу илин олорор, ынах айыыһыта хотулуу илин.
Дьүһүнэ. Айыыһыт олус кэрэ, нүөл дьахтар буолан көстөр. Кини сардаҥарар сырдык ньуурдаах, куруук күлэ-үөрэ сылдьар буолар. Айыыһыт хайыспыт сиригэр үөрүү олохсуйар, кини үктэммит сиригэр уйгу-быйаҥ түһэр.
Айылҕаны санатыыта. Хас биир киһи – ити аҥар. Үрүҥ Айыы оннук айбыт.
Киһи эр киһи буоллаҕына, кини аҥаара дьахтар буолуохтаах. Киһи дьахтар буоллаҕына, кини аҥаара эр киһи буолуохтаах. Оччоҕо толору буолар. Онон киһи этигэр-сиинигэр аҥары көрдөөһүн имэҥин Айыылар биэрбиттэр. Ити имэҥ, Айыыһыт киирдэҕинэ, уһуктар.
Айыыһыт киирэн киһиэхэ айылҕатын санатар, ол аата аҥары көрдүүргэ күһэйэр.
Айыыһыт киириитэ. Айыыһыт эр киһиэхэ Хороҥ Айыыһыт буолан киирэр, бөҕө-таҕа уолан киһи дьүһүннээх буолар. Айыыһыт кыыска Ньэлбэҥ Айыыһыт буолан киирэр, нарын кыыс буолан көстөр. Айыыһыт түһэр кэмэ.
Айыыһыт чугаһыыр кэмэ муус устар ый. Онон бу ый таптал, кэрэ ый буолар. Тапталы көрдөрүү араас ньымалара: кэрэтик таҥныы, туойсуу, хоһооннору айыы, үҥкүү – бу кэмҥэ күннүүр. Айыыһыт түһэр кэмигэр төрөөбүт оҕо ити сабыдыалы иҥэрэн улаатар.
Айыыһыт маны таһынан таптаһар кэмнэргэ уонна дьахтар төрүүрүгэр түһэр. Ол дьыл кэмиттэн тутулуга суох.
Түмүк. Айыы суола тоҕус кэрдиистээх, олортон бастакылара Айыыһыт кэрдииһэ буолар.
Онон, дьиҥэр, Айыыһыт айыы суолун арыйыы төрдө буолар. Дом!
*Уруһуй ааптара биллибэт.
Бары үтүөнү баҕара хаалабын Санаайа.
Сэҥээриилэр