“Истиэххэ кэрэтиэн, киһи дууһата сынньанар, айылҕа биэрбит талаанын мүччү туппатах уол. Маннык былыргыны ыллыыр ыччаттардаах саха эстэн биэриэ суоҕа”, - диэн сэҥээрэр, хайгыыр, астынар суруйуулары социальнай ситим “ютуб” ханаалыгар “Үрдэл-2017” национальнай мусукаалынай бириэмийэ кыайыылааҕа, эдэр ырыаһыт Василий Новоприезжай ырыаларын анныгар суруллубут кэмэнтээрийдэри ааҕан, сүргэҥ көтөҕүллэр, санааҥ манньыйар, дууһаҕар киэн туттар санаа уйаланар.
Эрэдээксийэбит эдэр ыччакка аналлаах балаһатын бүгүҥҥү ыалдьыта, эдэр ыччакка киэҥник биллэр, сахалыы дэгэрэҥ ырыалары толорор Уус Алдан Тумулун сэргэх, киэн туттар ыччата – Василий НОВОПРИЕЗЖАЙ.
- Дьикти араспаанньалаах эбиккин. Аҕаҥ ууһунан бэрилиннэҕэ?
-- Былыр, нууччалар Саха сиригэр кэлбиттэрин кэннэ, олохтоох дьону сүрэхтээбиттэрэ диэн устуоруйа кэрэһилиир. Ол да сиэринэн биһиги өбүгэлэрбитигэр маннык дьикти араспаанньа бэриллибит буолуон сөп диэн, аҕам кэпсээнинэн билэбин. Дьэ, ол эрээри биһиги аймах төрүт Уус Алдан Тумулутуттан төрүттээх дьон буолабыт. Кэпсээнтэн кэпсээн диэбиккэ дылы... Сыанаҕа ыллыы тахсарбар көрөөччүлэр туох эрэ бааһынай эбэтэр нуучча уола тахсан ыллыыр диэн кэтэһэллэрин, олох уу саха мөссүөннээх, сахалыы таҥастаах, сахалыы тыыннаах ырыалаах уол тахсан кэлэн, дьону соһутар эбиппин.
- Кэнникинэн дьон-сэргэ аатын, араспаанньатын сахатытар буолла. Эн маны хайдах ылынаҕын? Бэйэҥ уларытыаҥ этэ дуо?
- Омук төрүт үгэһин, тылын-өһүн умнубакка илдьэ сылдьарын курдук, бэйэ омугун төрүт аатын ылынара сөптөөх дии саныыбын. Мин эмиэ ааппын сахалыыга уларытыахпын баҕара саныыбын эрээри, уһуйааччым: “Аатыҥ бэйэтин кэмигэр кэлиэҕэ. Ыксааҥҥын, күүскүнэн бэйэҕин ыгаҥҥын, ааты ылыныма”, – диэн сиэрдээх сүбэтин ылынаммын, кэмэ кэлэрин күүтэбин.
- Дьэ, онон уунан суураллыбат уус алдаҥҥын.
- Оннук. Аҕам Василий Устинович Новоприезжай, ийэм Зоя Егоровна Петрова билигин Тумулга бааллар, саастарын тухары үлэлээн, бочуоттаах сынньалаҥҥа олороллор. Бииргэ төрөөбүт 3 уолбут. Мин орто оҕобун. Горнай улууһун Орто Сурт бөһүөлэгэр олорор убайым Егор учуутал үөрэхтээх, устуоруйа, уопсастыба уруоктарын үөрэтэр, быраатым Афанасий -- Уус Алдан Найахытыгар норуодунай хуор салайааччыта.
- Бэйэҥ туох идэлээххиний?
- Төрөөбүт дойдубар, Тумулга, оскуоланы 2012 сыллаахха бүтэрбитим. Оскуола кэнниттэн култуура уонна ускуустуба колледжыгар “Төрүт култуура” салаатыгар үөрэнэ киирбитим. Үөрэхпин бүтэрэн, идэ ылан, Тумул орто оскуолатыгар төрүт култуура учууталынан 2 сыл үлэлээбитим. Онтон куоракка киирэн, “Арчы” духуобунай култуура киинигэр эмиэ икки сыл курдук үлэлээбитим. Онно үлэлии сылдьан кэтэхтэн Арктикатааҕы култуура уонна ускуустуба судаарыстыбаннай институтун үөрэнэн бүтэрбитим. Билигин ырыаһыт буолар баҕаттан ыллыы-туойа сылдьабын.
- Ыалгын дуу?
- Сокуоннайдык ыал буола иликпин.
- Дьэ, ырыа алыптаах эйгэтигэр киирбитиҥ төһө өр буолла? Ырыаһыт буоларгын ыра санаа оҥостор этиҥ дуу?
- Аан бастаан оҕо сылдьан, 9 сааспыттан ыллаан барбытым. Онтон ыла ырыа олоҕум аргыһа буолан арыаллыыр. Ырыаһыт буоларбын кыра эрдэхпиттэн ыра санаа оҥостон улааппытым. Ол билигин да ситэри туола илик, ол иһин ыра санаам диэки күүскэ, эрэллээхтик айанныыбын.
- Ырыа хонуутугар суолгун ким тэлбитэй?
- Иккис кылааска үөрэнэ сырыттахпына, учууталым А.Н. Васильев үөрэтэн, ырыа ыллыгар аан бастаан сиэтэн киллэрбитэ, онтон салгыы 5-с кылаастан А.А. Габышев үөрэппитэ. Колледжка чулуу преподавателлэр М.Н. Винокуровка уонна Г.Г. Сергучевка үөрэммиппинэн киэн туттабын. Онно үөрэнэр кэммитигэр уһуйааччыларбыт үчүгэйдик да үөрэппиттэр, сахалыы тыыны куппутугар-сүрбүтүгэр сүрдээҕин иҥэрбиттэр эбит. Ол иһин бу колледжы бүтэрбит саха ыччата дьиҥнээх сахалыы тыыннаах диэтэхпинэ сыыспаппын.
- Чугас дьоҥҥор ырыаһыттар бааллар дуо?
- Хаан аймах дьоммуттан улахан ырыаһыт суох эрээри, аҕам уруккуттан нэһилиэк кэнсиэригэр көхтөөхтүк кыттар, ыллыыр этэ.
- Сахалыы эйгэ, итэҕэл, өбүгэ сиэрэ-туома эйиэхэ төһө чугаһый?
- Дэриэбинэҕэ улааппыт буоламмын, олус чугас. Төһө кыалларынан сиэри-туому тутуһа сатыыбын. Манна саха ырыата-тойуга эмиэ сүрдээҕин көмөлөһөр.
- Василий, дэгэрэҥ уонна норуот ырыалара эн куоласкар наһаа барсаллар эбит. Альбомнааххын дуу?
- Алтынньы 14 күнүгэр “Ил бэлиэбит” Саха былааҕын күнүгэр “Айанньыт тойуга” диэн ырыам альбомун сүрэхтээбиппит, онно ырыаларым сорохторо киирбиттэрэ. Альбом уопсайа 7 ырыалаах. Киириитэ тойугунан саҕаланар, хас даҕаны норуот ырыатын (4 ырыаны) ситимнээн оҥорбуппут: “Сайылык”, “Таҥалай ырыата”, “Аллаах атым барахсан” “Кыыллаах Арыы”. Маны сэргэ Сергей Зверев-Кыыл Уола “Сарсын сарсыарда”, “Сиэр аппынан” норуот дэгэрэҥ ырыата, “Түөнэ маҥан түһүлгэ” В.Яковлев-Далан суруйуутугар “Тыгын Дархан” арамааныттан уус-уран хоһуйуу тылларын быһа тардан ыламммыт, матыыпка тиһэн, төрдүө буолан: Анастасия Алексеева, Кэскил Баишев, Дулустаан Никифоров-Кыл Уола буолан ырыа оҥорбуппут. Убайым Иннокентий Гаврильев-Лэкиэс миэхэ анаан суруйан бэлэхтээбит “Иһирэх айылҕам” ырыата уонна “Айанньыт” диэн Кэскил Баишевтыын кини тылыгар, матыыбыгар ырыабыт киирбиттэрэ.
- Дьэ, бастакы сольнай кэнсиэркин оҥороору сылдьаҕын. Долгуйаҕын дуу? Ону туруорарга төһө ситтиҥ-хоттуҥ?
- “Айанньыт тойуга” диэн ааттаах бастакы кэнсиэрбин бар дьоммор, орулуур 30 сааспын туолар төрөөбүт күммэр оруобуна сөп түбэһиннэрэн бэлэхтээри сүүрэ-көтө, үлэлии сылдьабыт. Ол курдук, “Сэргэлээх уоттара” култуура киинигэр сэтинньи 19 күнүгэр, киэһээ 18:00 чаастан буолуоҕа. Айар үлэбэр – бастакы холонуум, ол иһин сүрдээҕин долгуйабын. Көрөөччүлэрим ытыстарын доҕуһуолунан дохсуннук эҕэрдэлиэхтэрэ диэн эрэлим улахан. Онон, дьэ, кэнсиэр туруорар кэм кэллэ, ырыаһыт быһыытынан син ситтим-хоттум диэн санааҕа салайтаран, кэнсиэрбин киэҥ далааһыннаахтык оҥорон эрэбин.
Бу кэнсиэрбэр улахан хамаанда үлэлии сылдьар. Ол курдук, сүрүн сүбэһитим-амаһытым - Кэскил Баишев, тэрээһин өттүгэр - табаарыһым Екатерина Черкашина, режиссёр Семён Варфоломеев, о.д.а. Кэнсиэр “Ил бэлиэбит” саха былааҕын күнүгэр анаммыт Кэскил Баишев “Түмэр күн” бырайыагар олоҕуран оҥоһуллар. Сахалыы дэгэрэҥ, норуот ырыаларын эдэр ыччат кутугар-сүрүгэр иҥэринэн, өйүнэн-санаатынан ылыннын диэн сыаллаах-соруктаах оҥоһуллар. Онон манна барыта сахалыы тыыннаах, саха дьонун кутун-сүрүн туппут, уостан түспэт ырыалар ылланыахтара. Аҕам саастаах дьон көрөрүгэр олус интэриэһинэй буолуоҕа диэн эрэннэрэбит.
- Кэскил Баишев эйиэхэ кимий? Учуутал, уһуйааччы, продюсер?..
- Кини көмөлөһөөччүм, сүбэ-ама буолар киһим буолар эрээри, “продюсер” диэн тыл быдан чугас буолара буолуо. Бу кини “Түмэр Күн” диэн тус бырайыагынан бастакы айар киэһэм буолар. Онон ырыа киэҥ эйгэтигэр көччөх гынан көтүтэн таһаарар сүбэһиппэр улахан махталбын тиэрдэбин.
- Кылыһахтаах, былыргы ырыалар куоласкар сүрдээҕин барсар эбиттэр. Бэйэҥ ордук ханнык ырыалары сөбүлээн толороҕун?
- Норуот дэгэрэҥ ырыаларын. Ол курдук, Киристэпиэл Махсыымап, Сергей Зверев-Кыыл Уола, Устин Нохсоороп ырыаларын – “Учууталбар”, “Татыйаас”, “Күнү олус таптыыбын”, “Боккуойа”, “Сарсын сарсыарда”, маны тэҥэ норуот ырыаларын “Сиэр аппынан”, “Айан ырыата”, “Аллаах атым барахсан, о.д.а.
- Саамай сөбүлээн истэр ырыаһыттарыҥ?
- Сөбүлээн, сүгүрүйэн истэр, ырыаларын ыллыыр ырыаһыттарым Киристэпиэл Махсыымап уонна Байбал Сэмэнэп буолаллар.
- Аныгы ыччат сиэринэн социальнай ситимнэргэ төһө олороҕун?
- Бу ситимнэри дьоҥҥо-сэргэҕэ ырыабын-тойукпун кэпсиир, иһитиннэрэр баҕаттан үлэлэтэбин. Миэхэ үлэ биир хайысхатын курдук буолар. Ардыгар социальнай ситимтэн сылайабын...
- Тыа сиригэр баран олохсуйуоҥ этэ дуо? Инники былааныҥ?
- Кэнники сааһыран бардахпына, олохсуйан олоруом этэ дии саныыбын. Инники былаан элбэх. Ырыабынан күүскэ үлэлиир санаалаахпын. Өссө да элбэх ырыаны таһааран, дьоммун-сэргэбин мэлдьи үөрдэ сылдьыахпын баҕарабын.
- Василий, бастакы айар киэһэҥ толору көрөөччүлээх, “бис, браво” ыһыы-хаһыы доҕуһуоллаах этэҥҥэ аастын. Инникитин ырыа кэрэ эйгэтигэр аатыҥ дорҕоонноохтук ааттана турдун диэн алгыыбын.
Саргылаана БАГЫНАНОВА.
