Айсен Николаев үлэтин сүрүн түгэннэрэ
Алтынньы 30 күнэ. Ил Дархан «Судургу тылынан» диэн аудио-биэриитин саҥа таһаарыыта өрөспүүбүлүкэ нэһилиэнньэтин олоҕун таһымын үрдэтиигэ ананна. Ил Дархан дьадайыыны утары ыйааҕын чэрчитинэн олоххо киирэр дьаһаллар туһунан кэпсээтэ. Сүрүн соругунан кэлэр биэс сылга дьадьайыы таһыма икки төгүл намтатыы буолар. Маны ситиһэргэ былаас, уопсастыба, биисинэс бииргэ үлэлиэхтээхтэр. Хас биирдии нэһилиэк, улуус, тэрилтэ салайааччылара дьон олоҕун хаачыстыбатын тупсарыыны өрө тутан, кыһалҕаны быһаарыыга туһуламмыт үлэни ситимнээхтик ыыттахтарына, сорук туолуоҕа диэн Айсен Сергеевич бэлиэтээтэ.
Алтынньы 30 күнэ. Айсен Николаев дойду үбүн министиэристибэтин хонтуруоллуур-ревизиялыыр уорганнара уонна Саха АССР үпкэ наркоматын хонтуруоллуур-ревизиялыыр управлениета тэриллибиттэрэ 100 сылынан бу эйгэ бэтэрээннэрин, үлэһиттэрин эҕэрдэлээтэ. Кини үп министиэристибэтин салайбыт буолан, судаарыстыба интэриэһин көмүскээһин биир эппиэттээх учаастагын - бүддьүөт олоххо киириитин хонтуруоллуур кэллиэгэлэрин уустук үлэлэрин билэрин туһунан эттэ. Үрдүк таһымнаах профессионаллар күүстээх уонна сааһыламмыт хамаандалара бэйэлэрин дьаныардаах үлэлэринэн Саха сирин социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыытыгар дьоһун кылааты киллэрэллэрин бэлиэтээтэ.
Алтынньы 31 күнэ. Ил Дархан сэтинньи 4 күнүгэр Москваҕа ВДНХ-ҕа дойду Бэрэсэдьиэнэ Владимир Путин сорудаҕынан тэриллэр «Арассыыйа» норуоттар икки ардыларынааҕы быыстапка-форум үлэтин саҕаланарыгар болҕомтону тарта. Манна дойду бары 89 эрэгийиэнэ кыттар. «Биһиги-Уһук Илиммит» былаһааккаҕа уокурук 11 эрэгийиэнин холбоһуктаах экспозицията көрдөрүллүөҕэ. Манна биир бастакынан сэтинньи 12 күнүгэр биһиги өрөспүүбүлүкэбит күннэрэ ыытыллыахтара. «Саха сирэ - Олоҥхо дойдута» экспозиция култуурнай, дьыалабыай уонна үөрэтэр бырагыраамата ыалдьыттары күүтэр диэн Айсен Николаев бэлиэтээтэ.
Алтынньы 31 күнэ. Дьокуускай киинигэр Казаннааҕы искибиэри астылар. Искибиэр ортотугар татаар улуу бэйиэтэ, буойун, Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойа Муса Джалильга анаммыт бюст турда. 2021 сыл сайыныгар Саха сирин Ил Дархана Айсен Николаев уонна Татарстан Өрөспүүбүлүкэтин Бэрэсидьиэнэ Рустам Минниханов өрөспүүбүлүкэлэр бииргэ үлэлээһиннэрин туһунан сөбүлэһии түһэрсибиттэрин чэрчитинэн араас хайысхалаах үлэ ыытыллан эрэр. Ол туһунан Айсен Николаев бэлиэтээтэ уонна Рустам Миннихановка бырайыак олоххо киирэригэр кылаатын иһин махтанна, салгыы сибээс кэҥээн, сайдан иһэригэр эрэнэрин эттэ.
Сэтинньи 1 күнэ. Айсен Николаев балаҕан ыйын 26 күнүнээҕи быһа эфиригэр Эдьигээн олохтооҕо Евдокия Иванова «Мобильнай доктор» бырайыак иһинэн оҕо быраастара кэлэллэрин тэрийиигэ көмөлөһөрүгэр эппитэ. Ил Дархан бу күннэргэ 15 киһилээх хамаанда Эдьигээҥҥэ үлэтин саҕалаабытын туһунан иһитиннэрдэ. Быраастар сэтинньи 13 күнүгэр диэри улуус бары нэһилиэнньэлээх пуунун хабыахтара.
Сэтинньи 3 күнэ. Лоп курдук биир сыл анараа өттүгэр Ньурба театра саҥа таас дьиэҕэ көһөн киирбитэ. Бу бэлиэ түгэн театр историятыгар сайдыы саҥа кэрдииһин арыйбыта. Театр үлэһиттэрэ үллэстибиттэринэн, саҥа дьиэҕэ үлэ тигинэччи барар, сыл устата АГИКИ уонна Щепкин аатынан үрдүкү театральнай училищены бүтэрбит саҥа артыыстар кэллилэр. Театр саҥа сценатыгар 22 спектакль турда, ол иһигэр 4 саҥа премьера. «Сата» театральнай фестиваль ыытылынна. Ньурба театра Казахстан Кокшетау куоракка норуоттар икки ардыларынааҕы фестивальга «Үрүҥ көмүс беркут» бирииһи ылбыта. Ил Дархан Ньурба театрын кэллэктиибигэр саҥа үрдэллэри, ситиһиини, махталлаах көрөөччүлэри баҕарда.
Бу күн Арассыыйа Дьоруойа Александр Гаврильевич Колесов Бүтүн Арассыыйатааҕы уопсастыбаннай бириэмийэ «Нация киэн туттуута» анал номинациятынан наҕараадаланна. Бу бириэмийэ Арассыыйа норуоттарын сомоҕолоһууларын бөҕөргөтүүгэ уонна этнокултуура сайдыытыгар кылаатын иһин туттарыллар. Санатар буоллахха, анал байыаннай эпэрээссийэҕэ сахалартан бастакы Дьоруой Александр Колесов Өксөкүлээх Өлөксөй аатынан Норуоттар доҕордоһууларын дьиэтин генеральнай дириэктэрин бастакы солбуйааччытынан үлэлиир. Айсен Николаев Дьоруойу бу ситиһиитинэн эҕэрдэлээтэ!
Сэтинньи 4 күнэ. Ил Дархан Саха сирин олохтоохторун Норуот сомоҕолоһуутун күнүнэн эҕэрдэлээтэ. Россия олохтоохторо олохсуйбут үтүө үгэспитинэн сомоҕолоһон, туораттан бэйэлэрин бэрээдэктэрин уонна сыаннастарын соҥнуур күүстэри утары турдубут. Саха сирин олохтоохторо кыайыы дьыалатыгар дьоһун кылааттарын киллэрэллэр. Биһиги биир дойдулаахтарбыт эһэлэрин, хос эһэлэрин утумнаан кыргыһыы хонуутугар хорсун быһыыны көрдөрөллөр. Кинилэргэ бырабыыталыстыба, тэрилтэлэр, дьоҕус бизнес, омук общиналара, нэһилиэнньэ – өрөспүүбүлүкэбит барыта көмөлөһөр. Саха сирэ Донбасска Кировскай куораты сөргүтүүгэ көмөлөһөр. Бу буолар норуот дьиҥнээх сомоҕолоһуута. Ханнык да тургутуулары аахсыбакка, биһиги дойдубут кыаҕыран-күүһүрэн иһэр.
Сэтинньи 4 күнүгэр, экэниэмикэ араас салааларыгар дойду дьоһун суолталаах ситиһиилэрин, субъектар сайдыыларыгар уонна норуоттар икки ардыларынааҕы үлэҕэ-хамнаска үтүө холобуру кэрэһилиир “Россия” норуоттар икки ардыларынааҕы далааһыннаах быыстапка-форум үлэтэ саҕаланна. Бу быыстапка-форумҥа атын эрэгийиэннэри кытта тэҥҥэ Саха Өрөспүүбүлүкэтэ креативнай индустрия аныгы бырайыактарын, бырамыысыланнас, тутуу, мэдиссиинэ, тыа хаһаайыстыбатын эйгэлэригэр ханна да суох айан таһаарыылары болҕомто киинигэр туруоруоҕа. Олор үгүстэрэ федеральнай бырагыраамалар суоттарыгар, дойду Президенэ Владимир Путин өйөбүлүнэн баар буоллулар. Бары бииргэ саҥа үрдүк кирбиилэри ситиһиэхпит, уопсай дьиэбит – Улуу Россия модун кыаҕын бөҕөргөтүөхпүт.
Сэтинньи 5 күнэ. Анал байыаннай дьайыыга сылдьар биир дойдулаахтарбытыгар улуустар улахан көмөнү оҥороллорун туһунан Ил Дархан бэлиэтээн эттэ уонна махтанна. Бу күннэргэ Нерюнгри улууһа Донбасска сылдьар байыастарга бородууктаны, техническай анал сириэстибэлэри, эбии экипировканы тиксэрдилэр.
Күндү Саха сирин олохтоохторо! Сэтинньи ый бастакы нэдиэлэтигэр быраһынньык өрөбүл күннэрэ түбэһэн, саха сиэринэн күргүөмүнэн муус ылан, муҥхалаан, идэһэ астаан, үлэни өрө туттубут, ыраас салгыҥҥа чэбдигирдибит. Кыһыммыт киэбигэр киирэн, тымныыта лаппа билиннэ эрээри, өрүстэр муустара халыҥыы иликтэринэн, сэрэхтээх буолуохха.
Афанасий Ноев
