Мииринэй оройуонугар төһө ахсааннаах саха олороруй? Хайдах-туох олороллоруй?

Итинник ыйытык кэккэ дьону кэрэхсэтэр буолуохтаах. Нэһилиэнньэ ахсааныгар биэрэпис бүтэһиктээх түмүгэ 2022 сыл кыһыныгар биллиэҕэ диэн буолла.

Мииринэйгэ ССРС саҕана букатын аҕыйах саха баара. Билигин балаһыанньа уларыйда

70-с, 80-с сылларга алмаас бырамыысаланнаһа сайдыытын саҕана сахалар Мииринэйгэ кэлэллэригэр мэһэй баара. Холобур мин Сунтаар оройуонугар олорбут киһи Мииринэйи кытары алтыһыы суох этэ диэн бигэргэтэбин.

Чугас бырамыысаланнастаах, модун кыахтаах оройуон баарыттан биһиги – тыа дьоно мөлтөх (110кВ) электроэниэргийэттэн ураты тугу да туһамматахпыт. Эдьиийим Мииринэйгэ хас да үлэҕэ киирэ сатаабытын кыккыраччы аккаастаан ыыппыттара. 90-с сылларга, тыа сиригэр сопхуостар эститэлээн, сүүһүнэн дьон үлэ, үп-ас дэлэгэй сиригэр – Мииринэйгэ таласпыттара. Дьол-соргу көрдөһө. Кыһалҕаттан. Элбэх киһи түптээх үлэ булбатаҕа. Сорохтору үлэҕэ ылбаккалар, сорохтор кэллэктииптэригэр табыллыбакка төннүтэлээбиттэрэ.

Кырдьыга да оннук. Ким кинилэри манна күүппүтэ баарай?! Бастаан утаа, тус бэйэм эмиэ өр үлэ көрдөөбүтүм. Аккаас үөһэ аккаас ылбытым. Тоҕо диэтэххэ, анал тэхиниичэскэй идэм суоҕа.

Ол да буоллар, манна саха ньоҕойдоро сыр-мыр олохсуйан барбыттара. Кыра хамнастаах атах-бытах үлэттэн аҕыйах дьон үрдүк хамнастаах идэлэргэ өтөн кииритэлээбиттэрэ.

2002 сыллаахха, оройуоммутугар 78 тыhыынча киhи олороруттан 4.700 саха баар диэн докумуоҥҥа тиһиллибитэ. 2010 сыллаах биэрэпис түмүгүнэн Мииринэй оройуонугар сахатын ахсаана сэттэ тыhыынча диэн ханнык баҕарар информационнай ыйынньык биллэрэр.

Ол эбэтэр, Мииринэйгэ - 2.800, Арыылаах, Алмазнай сэлиэнньэлэригэр - 1.200, Светлэйгэ, Чернышевскайга холбоон-илбээн – 1.200, Сүлдьүкээргэ - 100, Таас-Yрэххэ - 500, Удачнайга уонна Айхалга – 1.300 киhи.

2010 сыллаах судаарыстыбаннай биэрэпис түмүгүнэн, оройуон нэһилиэнньэтин 8,7 бырыhыанын сахалар ылар буолбуттара.

Советскай уулусса

Мииринэй куорат – Саха сирин бастыҥ усулуобуйалаах куораттарыттан биирдэстэрэ

Элбэх оройуону кэрийдим. Алдаҥҥа АЯМ тутуутун саҕана трасса ааһыахтаах сиригэр мас кэрдиитигэр сылдьыбытым. Нерюнгрига хаста да таарыйбытым. Ленскэйтэн саҕалаан Черскэйгэ, Тиксиигэ, Хаандыгаҕа командировкаламмытым.

Покровскайга Уһук Илиннээҕи университекка үөрэнэ сылдьан биир ый быраактыкаламмытым. Дьугдьуурга Солнечнай бөһүөлэгэр икки аҥаар сыл олохтоох хаһыакка үлэлээбитим. Үөһэ ааттаммыт сирдэртэн Мииринэй быдан ордуктук, баайдык-талымнык олорор эбит диэн түмүккэ кэлбитим. Дьэ тоҕотун быһаарыым.

Мииринэй 1957 сыллаахха үөскүөҕүттэн ылата чуолаан алмаасчыттарга ботуччу хамнастаах, үчүгэй усулуобуйалаах куорат. ССРС кэмигэр оһуобай хааччыллыылаах этэ: бородуукта да табаар да чааһынан.

Ыаллыы Сунтаар оройуонун маҕаһыыннарыгар бородуукта чааһынан балаһыанньа куһаҕан этэ. Мин маҥнай утаа 1973 сыллаахха ийэбин кытары Мииринэйгэ «АН-2» сөмөлүөтүнэн кэлэн бородуукталаабыппыт.

Онно хааччыллыылара чаҕылхайыттан, куорат ырааһыттан, тупсаҕайыттан, оптуобустара сабыс-саҥатыттан, бэл кондуктордара униформалаахтарыттан сөхпүтүм-махтайбытым. Урукку «Новинкаҕа», №1-дээх, №2-дээх, №9-дээх маҕаһыыннарга эт арааһа, сопхуос кууруссата, сип-сибиэһэй сымыыта, ынах арыыта, хатыыс балык, ыыһаммыт быраҥаатта, халбаhыы, фрукталар, хомпуоттар, джемнэр, сгущенка, от чэйдэр, бичиэнньэ, бирээнньик, торт, пирожнай арааһа долбуурдарга толору киэптээн сыталлара. Оччотооҕу Мииринэй лимонада эчи минньигэһин эриэхсит!

Ботаническай саадка мииринэйдэр куораттарыгар тапталга билинэллэр

Ол кэмнэргэ олохтоох Пищепром бэл «жигулевскай» пиибэ, халбаһыы оҥороро.

Чернышевскайдааҕы балык собуота хатыыһы аҕалан атыылыыра. Мииринэй “Аэропорт”, “Юность”, «Север», «Геофизик», «Уют» эрэстэрээннэригэр хас бээтинсэ, субуота ахсын сибиэһэй хатыыһынан күндүлээһин күннэригэр “Мирнинский рабочий” хаһыат нөҥүө ыҥыраллара. Биhиги тыабыт дэриэбинэлэрин кубус-кураанах долбуурдаах дьадаҥы лааппыларыгар холоотоххо, Мииринэйгэ, дьэ доҕоттор дьиҥнээх ырай олоҕо этэ!

Иһит-хомуос, оҕо таҥаһа, тыаҕа ынырыктаахай дэпписиит эрэһиинэ эбэтэр киирсэ саппыкы, курмуу, куурка, ис таҥас манна буолунайа. Матассыыкыл, мопед, мотороллер, мотуор, оҥочо, «Буран», «Дружба» эрбии – баһаалыста арааһыттан. Бүтүн Сойуустааҕы «иккис категориялаах» хааччыллыылаах буолан, Мииринэй ас-бородуукта, табаар чааhынан, Саха сиригэр бастыҥ куоратынан ааҕылларын илэ харахпынан көрбүтүм.

Дьокуускайга дьон маргариннаах курсуйбут килиэп сии олорор кэмнэригэр мииринэйдэр остуолларыгар сибиэһэй хатыыс, таба этэ, куурусса, халбаһыы, фрукта дэлэйэ. Ити эрэ буолбатах.

Дьону Мииринэйгэ үрдүк хамнас сол кэмнэртэн ылата угуйар. 1/7(Мииринэй) уонна 2/2 «полярнай» коэффициент(Айхал, Удачнай), социальнай бакыаттаах, ый, кыбаартал ахсын бириэмийэлэрдээх, сыл түмүгүнэн 13-с хамнастаах үлэ ССРС саҕаттан баар. Мииринэйгэ, Айхалга уонна Удачнайга идэтийиилээх, уопуттаах алмаасчыттар ый ахсын 700-800-900 солк хамнаһы ылаллара+ ыйдааҕы, кварталлааҕы бириэмийэ, 13-с хамнас. Онно тэҥнээтэххэ тыа дьоно уонна дьокуускайдар 50-70-100-200 солк нэһиилэ муҥнаан ылаллара . Тус бэйэм 80-с сылларга 70 солкуобай хамнастаах «Эдэр коммунист» хаһыакка кэрэспэндиэннээбитим.

Кимберлит аттыгар

Ол кэмнэргэ “Запорожец” массыына соҕуруу 2.000-3.000 солк сыаналаах этэ. 1990 сылтан ылата “Якуталмаас” үлэһиттэрэ хамнастарын сорҕотун американскай долларынан ылар буолбуттара.

Саха сирин улуустарыгар эргэ, сотору-сотору лаампата умайар «Горизонт», «Фотон», «Рекорд» тэлэбиисэрдэри көрө олорор кэмнэригэр мииринэйдэр ким хайа иннинэ «Голд Стар» (Кэриэйэ) «Акаи», «Санио», «Сони» (Дьоппуонньа), «Филиппс» (Голландия) өҥнөөх тэлэбиисэрдэрдээх этилэр.

Мииринэйгэ Саха сиригэр бастакынан “Эскада”(Германия), “Ленвест”(Швеция – Арассыыйа) «Келвин Кляйм”(Америка) курдук аатырбыт таҥас-сап, парфюм брэннэрэ кэлбиттэрэ. Аны Мииринэй оройуонун олохтоохторугар массыына ыларга “целевой расчетный чек” эбэтэр сэртиппикээт диэн бэриллэрэ. Манан Мииринэйгэ баһаам дьон массыыналаммыта.

Мындыр өйдөөхтөр целевой чектэрин хаппытаал гыммытара, барыыстаахтык атыылаабыттара. Дьэ аны аатырбыт “АЛРОСА” аахсыйалара. “Именной” аахсыйалары суоппартан олбуор сиппийээччитигэр тиийэ түҥэппиттэрэ. Маннык аахсыйа харчытынан соторутааҥҥа диэри кыбартыыра, массыына атыылаһыахха сөп этэ.

Күн бүгүн, биир «именной» аахсыйа сыаната ортотунан 2 мөл. тахса солк. 1995 cыллаахха «АЛРОСА-тан» сүүс бырыһыан аахсыйалаах «Алмазная осень» диэн ааттаах судаарыстыбаннайа суох биэнсийэ пуондата тэриллибитэ. Онно тыһыынчанан алмаасчыттар киирэннэр сөбүлэҥ түһэрсэн эбии биэнсийэ ылаллар.

Пуонда, соҕуруу да омук да сирдэригэр көспүт дьоҥҥо биэнсийэлэрин ыыта олорор.

Икки сыл аннараа, «Алмазная осень» пуонда «Газфонд НПФ» бас билиитигэр ол эбэтэр өссө баай хампаанньаҕа - «газпромнарга» баран турар. Дьэ ити курдук ССРС саҕана, уларыта тутуу да кэмигэр, 90-с сылларга да күн бүгүн да Мииринэй байылыаттык, тоттук олорор.

Сахалар ол кэмнэртэн Мииринэйгэ, Удачнайга, Айхалга, Чернышевскайга, Светлэйгэ маассабайдык олохсуйбуттара буоллар түргэнник байыа-көнүө эбиттэр.

Билигин хамнас, усулуобуйа хайдаҕый?

Мииринэйгэ хамнас атын улуустардааҕар, Дьокуускайдааҕар, Нерюнгритааҕар быдан ордук. Сүрүн үлэни тосхотооччу - «АЛРОСА» орто хамнаһа 130 – 150 тыһыынча солк.

Сорох «АЛРОСА-Авиа» хампаанньа лүөччүктэрэ – 300, «Интер» шахтердара – 120-200, бульдозеристар – 130-180 тыһыынча солк. илиилэригэр ылаллар. Чиновниктар, алмаастаах хампаанньа офистарын үлэһиттэрин хамнаһа үчүгэйин туһунан куруук этэбин.

Аны, ньиэп уонна гаас хампаанньаларыгар мииринэйдэр үлэлииллэрэ үксээтэ. Бу - эмиэ үрдүк хамнастаах тэрилтэлэр. Мииринэйтэн баахта ньыматынан Таалакаан НГДУгар, «ТаасYрэхнефтькэ», «РНГ-га» айаннааччы элбэх.

Дьэ, аны Мииринэйгэ гуманитарийдар олохторо хайдаҕый диэн ыйытыаххыт. Олус гуманитарнай эколог идэтигэр нефть хостуур «Иреляхское» ХЭТ өр да өр үлэһити көрдөөтө. 100-тэн тахса тыһыынча солк хамнаска. Мин суруйбутум, кэлин, ыйыталаһыҥ диэн. Суох. Хас да кырдьаҕас, уопуттаах учууталлар 300 тыһыынча хамнастаахтарын туһунан кэпсээбиттэрэ. Саха улуустарыттан учууталлааччы – сэдэх.

Соҕурууттан, промышленноска сыhыана суохтар учууталлыы, тренердии, араас уhуйааннарга салайа, бэлииссийэлии кэлээччилэр. Бу - олус табыгастаах барыйаан. Манна кинилэр хамнастара Дьокуускайы кытары холоотоххо быдан ордук.

Хаһыс эмэ төгүлүн этэбин, Мииринэй – саха дьонугар, кылгас да кэмнэргэ олохсуйан харчы мунньунарыгар табыгастаах сиринэн буолар.

Куораппытыгар икки фонтаннаахпыт

Суол-иис, коммуникация

Дьокуускайтан Мииринэйгэ диэри суукка эрэ устата таксыынан айанныыгын. Бу диэн эдэр киһиэхэ сылаалаах буолуо дуо?

Күн аайы, сиринэн Бүлүү өрүскэ хаайтарыы суох кэмигэр, мантан Дьокуускайга диэри балачча элбэх таксыы сылдьар. Таксыы сыаната Мииринэйтэн Дьокуускайга диэри – 7.000 солк.

Алмаастаах кыраай киинэ, «Бүлүү» федеральнай суолун кытыытыгар олороро табыгастаах. Мииринэй соҕуруу куораттары кытары быстыспат айаннаах аэропуортаах.

Мантан Москубаҕа диэри төһө баҕарар саастаах киһи , пропискалаах эрэ буоллаҕына 8.700 солк көтөн хаалар кыахтаах. Забайкалье дьоно соторутааҥҥа диэри Иркутскайга 5 тыһыынчаҕа сөмөлүөтүнэн көтөллөрө. Билигин Иркутскай, Бүрээтийэ биэнсийэлээхтэригэр авиабилет сыаната - 2 тыһыынча солк.

Успуорт дыбарыастара, бассыайыннар, катоктар, хайыhардыыр базалар, кафелар, эрэстэрээннэр, чайханалар, познайдар, ырыынактар, ательелар, эргиэн кииннэрэ, «АЛРОСА» “Горняк” санаторий-профилакторийа, “Глобус” дискотеката, “Алмаз”, “Якутск” киинэ-тыйаатырдара, олохтоох “МИР” тыйаатыр. Барыта баар. Дьыссаат Госулуги нөҥүө бэриллэр. Күн бүгүн уочарат суох диэбиттэрэ. Сарсын хайдах буолар?

Мииринэй куоратыгар Интернет биэс сылтан бэттэх ВОЛС кэлэн биллэ түргэтээтэ. Wi-Fi да сайдыбыт.

Куорат арҕаа өттүгэр искибиэр

Мииринэй аһынан-үөлүнэн Дьокуускайтан тутулуга суох хааччыллыылаах

Бородууктаны, табаары Осетрово пуордуттан «АЛРОСА-Лена» хампаанньа суудуналара тиэйэллэр. Олохтоохтор, «Туймаада» агрохолдинг «Новай» сопхуостаах буолан, сибиэhэй сымыыты, ыаммытынан бакыаттаммыт үүтү, иэдьэгэйи, арыыны, кууруссаны атыылаhа олороллор.

Мииринэй ырыынагар Кириэстээх, Тойбохой арыылара, үүттэрэ, чөчөгөйдөрө Сунтаардааҕы “Үрдэл” фирма нөҥүө атыыланаллар. Манна өссө Ленскэй Батамайын үүтэ, кефирэ, сыыра атыыланар. Былырыыҥҥаттан ылата Мииринэйгэ Тиихэнэп уулуссатыгар “Татыйыына” маҕаһыына атыытын сөргүттэ. Манна Аллыҥа «Ал-Су» пиирмэтин үүтэ, суората, йогурта, сахалыы иэдьэгэйдээх лэппиэскэ, оруос лэппиэскэтэ дэлэй буолааччы.

Кыһын ырыынакпытыгар хотугу улуустар тоҥ балыктара – толору. Собо куруук баар. Итинтэн даҕатан, Бүлүү умнаhын улуустара чугас бааллара – эмиэ кырата суох суолталаахтар. Дьэ арай, сахалыы үүттээх чэйдээх, алаадьылаах, эмис эттээх мииннээх кыра да буоллар сахалыы кафе оҕото баара буоллар диэн киччэм санаалаахпын.

Санатан эттэххэ, Мииринэй куоратыгар хас-да Бүрээтийэ познайдара уонна кафелара, үс узбек чайханата, биэс шаурмовочнай, «Азия» диэн ааттаах Кавказ эрэстэрээнэ бааллар.

Куорат паарката тупсарыллар, киэркэйэр

Мииринэйгэ ыраас ууну иhэ олоробут

Мииринэй кыраантан кэлэр уутун киллиргэччи иһиэххэ сөп. 2013 сылтан ыла, Мииринэй куората, ууну ыраастыыр ыстаансыйаланан турар.

Куораппыт Дьокуускайы кытары холоотоххо быдан ыраас ууну иhэ олорор. ПТВС диэн тэрилтэ Иирэлээх үрэх уутун ыраастатан суукка ахсын 25 тыһыынча куубу хачайдыыр.

Экологиябыт, айылҕабыт

Промышленность күөнтээбит сирэ буолан аан айылҕабыт туруга манна сорох миэстэлэринэн соччото суох. Оччугуй Ботуобуйа үрэххэ балык мэлийбитэ. Улахан Ботуобуйаны нефтяниктар «чинчийэ» сыталлар.

Үгүс дьоннор «МИР» карьертан сероводород сыта тунуйар дуо, киһи этигэр-хааныгар дьайар дуо диэн ыйытааччылар. Сероводород сыта ханна барыай? Баар.

2001-2008 сылларга «АЛРОСА» УКСта «Карьеры ууттан дьалбарытыы» үлэтин ыытан сероводород сыта аччыы сылдьыбыта. Оттон сероводородтан сылтаан Мииринэйи киhи кыайан олорбот туруктаах дииллэрэ төрүт сыыhа. Мин манна 90-c сыллартан олоробун. Баҕар үөрэнэн хаалан буолуо сероводород сытыгар төрүт дьаалайбаппын.

Мииринэй уулуссаларын кытыыта чээл күөх

Мииринэйгэ дьиэ сыаната

2022 сыл сайынын үүнүүтүгэр дьиэ ырыынага маннык. Үс хостоох КПД дьиэ – 4 мөл – 4 мөл 500 тыh, икки хостоох КПД дьиэ – ортотунан 3 мөл 200 солк - 3 млн 800 тыһ. солк. Биир хостоох КПД дьиэ (31-36 кыбадараат) – 2 мөл 800 солк. Биир хостоох «малосемейка»(21, 30 кыбадараат) – 2.300.000 солк.

Верхнэйгэ, Киров шоссетыгар, Ленинград проспегар баар биир хостоох мас дьиэлэр 1,6 – 1,8 мөл. солкуобайга атыылана тураллар.

Мииринэйгэ, кииннэммит эбэтэр автономнай ититиилээх кэтэх дьиэ сыаната үрдээн турар. Биир хостоох таас дьиэҕэ кыбартыыра ыйга куортама – 30 тыhыынча, икки хостоох дьиэ – 30 - 35 тыhыынча солкуобай. 60-70 тыhыынча хамнастаах үлэни булбут да киhиэхэ – бу сүрдээх ночоот.

Бастакы суол – үчүгэй тэхиньиичэскэй идэлээх буоллаххына көмөлөһүөхтэрин сөп. Мииринэй-Ньурба ХБКгар, МУАДка, Бүлүү эспэдииссийэтигэр үлэҕэ киирдэххинэ уопсай биэрэр сирдэрин буларга дьулус. Мииринэй куоратыгар, Айхал бөһүөлэгэр 400-түү хостоох саҥа таас уопсайдар бааллар. Онно хос биэрбэтэхтэринэ, мас да таас да дьиэлэргэ арыый да ама сыаналаах хос куортамнаhыахха наада. Куортам сорох тэрилтэ төлүүр.

Иккис суол – чааһынай мас дьиэ куортамнаhыы. Сыаната – ыйга 19 - 20 тыhыынча. Заречнай, Верхнэй микро-оройуоннар мас дьиэлэрин куортама киинтэн быдан чэпчэки. Эбэтэр, куораты кытары сэргэ сытар оройуоҥҥа кииннэммит ититиилээх дьиэ куортамнаhыахха сөп. Халлаан сылыйаатын кытары даача устан олорор кыах баар. Маннык барыйаан сулумах дьоҥҥо барсар.

Нууччалыы оhохтоох, эбэтэр уот күүрүүтүттэн ититиилээх, тиэргэннээх, гараажтаах дьиэлэр куорат кииниттэн 500-700 миэтэрэлээх сиргэ сыталлар. Букатын чугастар. Орто Азияттан, Кавкаазтан, Арҕаа Сибииртэн кэлбит дьон Мииринэйгэ сөмөлүөттэн түһээт маннык дьиэлэри, даачалары булааччылар.

Сайын даачаларга иhэр ып-ыраас уу чопчу чаастарга турбаларынан бэриллэр, бодобуос да баар.

Мииринэйгэ булт-алт

Саха дьоно ханнык улууска кэллилэр да булдун-алдын, балыгын сураhаллар. Мин Александр Никифоров диэн доҕорбунаан Маччаба Салаан үрүйэтинэн Иирэлээх баһыгар сатыы тиийэн хаастаһан турабын. Онно сөхпүтүм бу үрэххэ куһа-хааһа элбэҕин.

Үрэх баһа кыараҕас эйимнэрдээх буолан хаастар субу халыкынаһа, охсуһан түүлэрэ бураҕаҥнаһа олороллоро ырылыччы көстөрө.

Кэлин геофизиктэр уонна геологтар бу диэкинэн ыырдаммыттарын кэнниттэн кус-хаас кэхтэрэ буолуо диэн сэрэхэдийэллэрэ. Суох. Көҕүрээбэтэх. Иирэлээх үрэх баhынан кус-хаас билигин да хойуу. Быйыл, 2022 сыл сааһыгар саха уолаттара Иирэлээх баһыгар куулунан хааһы бултаатылар. Лыглыйаттан саҕалаан хоҥорго тиийэ.

Аны балык. Балыксыттары, хас эмэ сүүhүнэн биэрэстэни тайаан сытар Бүлүү муората угуйар. Муора дэлэй сыалыhардаах, быраҥаатталаах, күстэхтээх, сыа балыктаах, алыhардаах. Баһаалыста муораҕа балыктааҥ. Балык баар!

Чуоналыыр күөлэ

Сир аһа, эмтээх оттор

Сир аһын хомуйаргар билигин промышленность киртиппит сирдэриттэн туора барыаххын наада. Урут манна сир аһа туох да ааттааҕын үүнэрэ.

Сир аһыттан сугун ордук элбэх. Сугун, уулаах отон, киис отоно («Княженика») клюква куруук хойуу буолааччылар. Тэллэй ардахтаах дьылларга - тылбыытыгар тиийэ.

Мииринэйтэн сэттэ көстөөх сиргэ Светлай бөһүөлэк аттыгар Бүлүү өрүс хайаларын эниэлэригэр куртахха, искэ-үөскэ, саалга туһалаах бөрө сиир ото үүнэр. Бу маннык оту хомуйа барар дьон хапчааннаах, таастаах, хайалаах сир ураты кутталын учуоттуохтарын наада.

Чахчы бэйэтин кыанар эрэ киһи сылдьар. Хайа эниэтиттэн сууллар куттал баар. Оттон бөрө сиир ото Саха сирин атын улуустарыгар, Дьокуускай диэки туох да алдьархайдаах күндү. Тоҕо диэтэххэ бөрө сиир ото Саха сиригэр өлгөмнүк үүнэр сирэ – Светлэй эрэ буолар.

Барыта бэйэҕиттэн тутулуктаах

Сахалар Мииринэйгэ, уруккуттан маассабайдык олохсуйбуттара промышленноска кыттыспыттара буоллар байан ыраатыа эбиттэр. Билигин да хойут буолбатах. Дьокуускайга, киин улуустарга табыллыбатахтар саҥа, сонун сиргэ бэйэлэрин тургутуналлара баа буолбатах. Бэйэҕититтэн тутулуктаах.

Аны, сорох дьон Мииринэйгэ кэллилэр да, сахалар булгуччу бэйэ-бэйэлэригэр көмөлөсүhүөхтээхтэр диэн кэнэн толкуйдаахтар. Оннугу баҕарар буоллаххына халыҥ доҕоттордоох, билсиилээх буолуохтааххын. Эрдэттэн сибээс олохтоон баран тиийиэхтээххин.

Билигин, дуоhунастаах дьоммут кыра-хара дьоннорго сыhыаннара хоччорхой. Ким да кимиэхэ да ыйан-кэрдэн, сүбэлээн биэрэр эбээhинэhэ суох диэн толкуй манна тэнийбит. Оннук бэйэ-бэйэлэригэр кыhаллыы-мүhэллии, түмсүүлээх буолуу ыаллыы омуктарбытыгар – бүрээттэргэ, ыраах урууларбытыгар – кыргыыстарга, казахтарга былыргыттан баар. Билиҥҥи сахалар бэйэ-бэйэбититтэн дьалты туттабыт.

Ким да кимиэхэ да төрүт наадыйбат да кыһаллыбат да. «Каждый сам по себе» диэнинэн салайтарыы баар. Оннукка бэлэм буоларгыт буоллар дуу.