Бу сааскыттан хамсыктан сылтаан олохпут улаханнык уларыйда. Кэлин үөрэнэн да бардыбыт. Үөрэх эйгэтигэр “Зуумунан”, бассаабынан, быһата, ким хайдах дьаһанан сатыырынан “дистанционнай” үөрэҕи тэрийдэ. Устудьуоннар ахсынньыга диэри бары “удалёнкаҕа” көспүттэрэ, оттон оскуола үөрэнээччилэрэ сорох-сорохторо эмиэ “онлайн” үөрэннилэр. Билигин сорохторго каникул кэмэ буолан, оҕолор, төрөппүттэр, өссө ордук учууталлар “Һуу!” диэн өрө тыына сылдьаллар.
Бүгүн бу сааскыттан “удалёнка” кэмигэр туох ханнык көрүдьүөстэр тахсыбыттарын туһунан ааҕааччыларбыт санааларын истиэҕиҥ.
Лена Иванова, ХИФУ устудьуона:
– Ханныкка уонна хаһыс кууруска үөрэнэрбин этээйэҕин. Биир кырдьаҕас преподавателлээхпит. Онтубут лиэксийэ ааҕа олордоҕуна, быратыас тииһэ түһэн хаалаахтаабыта. Онтон сылтаан лиэксийэбит ыһыллан, преподаватель кыыһыран, тахсан хаалбыта. Онтон сочуоппутун нэһиилэ эккирэтэн ылбыппыт. Биир преподавательбит куукунатыгар олорон лиэксийэ ыыта олорбута уонна күөһүн куоттаран кэбиспитэ. Онтуттан абаран, ынырык “смачнайдык” өмүрэн, үөхсэн кэбиспитэ. Өссө биир эдэрчи преподавательбит “Зуумҥа” нига (ник – бэлиэтэммит аата) – Бешеный Матрас диэн этэ. Мин сорох чуҥкук паараҕа микрофоммун уонна видеоны арааран кэбиһэбин. Оттон паараны ыытар биир преподаватель куолаһын анаан-минээн утуйардыы оҥосто сытан истэбин. Биһик ырыатын курдук.
Ольга Семёновна, улуус киинигэр алын кылаас учуутала:
– Мин алын кылаас учууталабын. Кылааспар 22 үөрэнээччилээхпин. Билигин, хата, урукку холбутугар киирэн, оскуолаҕа үөрэнэбит. Бастаан бу саас “Зуумунан” үөрэтэҕит диэбиттэригэр аамайданан да биэрбиппит. Син “аныгы технология” диэннэригэр чугаспын дии саныыр этим да, “Зуумҥа” көспүппүтүгэр ыарахаттары көрсөн эрэйдэммитим. Кыһалҕа кыһайан, көмпүүтэри таах ааһан иһэн баһылаатым. Дьиэҕэ олорон үлэлииргэ саамай сүрүнэ – усулуобуйа баар буолуохтаах. Дьиэбитигэр кыыһым аахтыын олоробут. Түөрт саастаах сиэннээхпин. Уруок саҕаланна да, барыларын “айдаарымаҥ, мэһэйдээмэҥ” диэн байыаннайдыы бирикээстиибин. Биирдэ, үөрэтэ олордохпуна, сиэним муҥхаалланан турда. “Эбээҕэ барабын” дии-дии, хоһум аанын аһан киирэ сатыыр. Ийэтэ “эбэҥ үлэлии олорор, мэһэйдэһимэ” диэн уоскута сатыыр. Онуоха сиэним “мин эмиэ эбээ курдук оҕолору кытары оонньуохпун баҕарабын” диир. Кини санаатыгар, мин күнү быһа оҕолордуун учууталлаһан оонньуур эбиппин. Төрөппүттэр эмиэ араас буолаллар. Биир төрөппүтүм “айака, оҕобор уруок аахтара сатаан сылайдым, кылааһыгар иккис сылын хаалларар буоллаххатына, хаалларыҥ, сөп буолуо!” диэн добуочча кыыһыран этэ сылдьыбыта. Оҕолор, биллэн турар, сылайаллар, өйдөөбөттөр даҕаны. Биирдэ биир саамай мэник үөрэнээччим: “Ольга Семёновна, коронавирус хаһан бүтэрий? Мин кылааска мэниктиирбин уонна эйигин аҕынным”, – диэн, билинэн турардаах.
Тоҕо эрэ учууталлары үгүс дьон “харчыны күрдьэҕинэн баһаллар” дии саныыллар, биһиги быыкаа хамнаспытын ааҕан тахсаллар. Онтон “Зуумунан” учууталлар дьиэлэрин илэ көрөн баран, “барахсаттар” дэһэллэр үһү. Биһиги дьиэбитин ырытартан соло буолбаттар диэн эмиэ истэбит.
Оксана, 6 кылаас үөрэнээччитин төрөппүтэ:
– Айака, дьэ, бу дистанционнай үөрэтиини киллэрэн ньиэрбэ бөҕөтүн сиэтэхтэрин! Олох, оонньуута суох, ньиэрбэ ыарыһах буола сыстым ээ. Күн аайы истириэс бөҕө! Каникул буолан абырана сылдьабыт. Учууталлар хамнастарын быһан ылан миэхэ да хамнас аахпаттар ээ диэхпэр дылы. Буолар-буолбат сорудаҕынан кут да кут, аны оҕом тиэмэни өйдөөбөтөҕүнэ, миигиттэн ураты ким да быһаарбат. Аны билиҥҥи үөрэхтэрэ биһиги саҕанааҕы курдук буолбатах, онон-манан эриэхэбэйдээн сорбутун сордууллар. Оҕом олох далай акаары буолуо диэммин, ыксааммын, каникулга төһө да хамсыктан куттаннарбыт, эрэпэтиитэрдэнэр санааланныбыт. Онтон-мантан ыйыталаһан, син нүөмэр булан эрийтэлээтим. Онно бэйэлээх бэйэбит учууталбыт “чааска 450 солк. уруок биэрэбин” диэн биллэриилээҕин истэн, сонньуйдум аҕай. Хата, кини иллэҥэ бэрт эбит.
Ираида Б., 6 кылаас үөрэнээччитин төрөппүтэ:
– Кыыспар технология уруогар бассаабынан учуутала маннык сорудах биэрбит: “ырбаахы киэбинэн туһанан иистэнэр массыынаҕа сүүрдэн тигиҥ, онтугутун видеонан ыытыҥ” диэн. Онуоха мин, үйэбэр иистэммэтэх киһи, “дьиэбитигэр иистэнэр массыынабыт суох, хайыыбытый?” диэн ыйыттым. Учууталбыт өр буолбакка “иистэнэр массыынаҕа ырбаахыны хайдах тигиэххэ сөбүн туһунан түөрүйэлээн суруйуҥ” диэтэ. Хайдах гыныах баҕайыбытый? Аны устудьуон бырааппар “Материаловедение” диэн уруокка “бетонна оҥоруҥ” диэн сорудахтаабыттар. Кыс ортото хантан бетон ыла барар баҕайыбытый? Дьүөгэм иккис кылааска үөрэнэр кыыһа муусука оскуолатыгар үҥкүү кылааһыгар дьарыктанар. Дьарыктара барыта “дистанционнай”. Ааспыкка “Жизнь Терпсихоре” диэн тиэмэҕэ дакылаатта суруйуҥ диэн сорудахтаабыттар этэ. 7-8 саастаах оҕоҕо ханнааҕы Терпсихора? Арба, төрүт култуура учуутала “бу оһуокайы үөрэтэн видеоҕа устан ыытыҥ” диэн сорудахтаабыта. Хайыахпытый, дьиэнэн оһуокайдаатахпыт дии...
Валерия П., колледж преподавателэ:
– Мин кыра куурустарга экология биридимиэтин биэрэбин. Үөрэхпит “Зуумунан” барар. Эксээмэҥҥэ устудьуон үксэ ыарырҕатар, биир ыарахан тиэмэни быһаараары чааһы быһа түбүгүрдүм. Ол кэмҥэ ытым оҕото кэлэн атахпын ытырар, тарбыыр, ыйылыыр. Таһырдьа көҕүрэттэ тахсаары көрдөһөр. Нэһиилэ туттунан олордум. Дьэ, онтон лиэксийэ бүтүүтэ устудьуоннарым “Валерия Дмитриевна, баһаалыста, ыккын өссө биирдэ көрдөрүөҥ дуо?” диэн ыйыттахтара үһү. Онуоха “сөптөөх хоруйу биэрбит устудьуоҥҥа көрдөрүөм” диибин.
Аны туран, СРСтары, проработкалары толорторон бассаабынан ыыттарабын. Төлөпүөнүм барыта – устудьуоннарым сорудахтара, “өйө” туола турар. Биир оҕо кэниспиэктээбитин бары үтүктүһэн ыыталлар. Буочары араарбат аҥала дии саныыллар быһыылаах. Хаһан эрэ киһилии үөрэнэр буолабыт!
Алла Рязанская, устудьуон:
– Биһиги субуотаҕа бастакы пааранан буолар биридимиэппит преподавтелэ ааспыкка олох биллэ холуочук этэ. Наһаа ынырыктык өлөртөрбүт көрүҥнээҕэ. “Ыарыйдыгыт дуо?” эҥин диэн ыйыта сатаабыппыт да, киһибит олох хой баһын туойан барбыта. Онтон “Инстаграмыгар” киирэн сторизтарын көрбүппүт, киһибит үчүгэйдик “бээтинсэлээбит” эбит. Пиибэ баарыгар ньиргитэ олорор этэ.
Мария, төрөппүт:
– Уолум – үһүс кылаас. Хата, үөрэххэ дьоҕурдах буолан, барытын бэйэтэ оҥорор. Мин хонтуруоллуубун эрэ. Ааспыкка “Зуумунан” куораттааҕы кэмпириэнсийэ буолла. Уолум аттыгар олорон иһиттим. Айуу-айа, ньиэрбэ барыта бүттэ! Оҕом барахсаны аһынан өлө сыстым. Ол кэмпириэнсийэбит кэмигэр оҕо дакылааттыы олордоҕуна, ким эрэ попугаайын саҥата өйбүтүн көтүтэ сыста, кимиэхэ эрэ оҕо ньыыгыныыр, хайа эрэ дьахтар төлөпүөнүнэн коронавирус туһунан тохтоло суох ырытар... Тиһэҕэр биир киһи “хайа, кэмпириэнсийэбит манан номнуо бүттэ дуо?” диэн испин хайа түһэрэ сыстаҕа үһү. Кэбис, аны олох ити “Зуумнарыгар” кыттыспаппын диэн андаҕайдым.
Василий, 5-с,7-с уонна 10-с кылаас үөрэнээччилэрдээх төрөппүт:
– Дистанционнай үөрэҕи киллэрэн, дьэ, иэдэтэлээн эрэллэр. Бу саас дьиэ кэргэн ыһылла сыспыта. Билигин син уоскуйдубут. Икки хостоох кыбартыыраҕа 5 буолан симиллэн олоробут. Кэргэним эмиэ дистанционнайдык үлэлиир. Мин күнү быһа үлэбэр сылдьар буолан, син быыһанабын. Оттон субуотаҕа уруоктар саҕаланнылар да, олох таһырдьаны былдьаһабын. Була сатыы-сатыы, гарааска күммүн барыыбын. Уруоктар саҕаланнылар да “Маша, бааргын дуо, Маша, истэҕин дуо...” Уруок аҥаарын быһа спиритическэй сеанс ыыталларын курдук. Үс оҕо тэҥинэн итинник үөрэнэрин санаан көр... Аны дьиэтээҕи сорудахтара бүппэтин соро. Була сатыы-сатыы сорудах биэрэллэр. Бу саас Космонавтика күнүгэр сорудах биэрдилэр. Кыыспыт аны ыкса киэһэ “өйдөнөн” кэллэ, килиэй уонна өҥнөөх кумааҕы наада эбит. Дьиэбит иһигэр биир өҥнөөх кумааҕы көстүбэтэ, килиэй эмиэ суох аатырда. Хайыахпыный, түүннэри үлэлиир маҕаһыыннары икки чаастан ордук кэрийэн буллаҕым дии. Химия уруогар сорудах биэрбиттэр. Дьиэбит иһигэр химик диэн суох. Ол садаачаны суоттатаары кылааһынньыгым БГФга үөрэммитин санаан кэлэн, нүөмэрин соруһан, киниэхэ эрийэн көрдөстөҕүм дии. Сарсыныгар кэргэнэ эрийэн “эн бу кимҥиний, туоххунуй, тоҕо кэргэммэр эрийбиккиний?” эҥин диэн, күнүүлээн, доппуруостаан ууга-уога түһэрэ сырытта ээ. Уолум хомойон: “Аҕаа, аны улахан тымныы түстэҕинэ да, син биир “онлайн” үөрэнэр үһүбүт”, – диэн сүрдээҕин хараастан этэр. Бу саас кэргэммин уонна икки кыыспын илдьэ даачаҕа таҕыстыбыт. Уолбут ВКРдаах буолан, дьиэтигэр үөрэнэ хаалла. Учууталбыт эрийэр “уолгут тоҕо холбоммото” диэн, уолбутугар эрийэ сатыыбыт да, туох да иһин эппиэттээбэт. Ыксаатыбыт ээ. Ыалбытын көрдөһөн тоҥсуйтара эҥин сырыттыбыт. Аспат диэн буолла. Аны ол-бу буолбута буолуо диэн, куоракка төттөрү киирдибит. Киһибит, хата, туох да буолбатаҕын курдук, утуйан хаалбыт этэ. Аны дьиэбитигэр биир эрэ көмпүүтэрдээх этибит. Бу саас ыксаан, кирэдьииккэ киирэн туран, барыларыгар ноутбук ылан биэрдибит. Хата, Путин харчы биэрэн, син төлөспүппүт. Уопсайынан, бу дистанционнай үөрэх киириэҕиттэн учууталлар үлэлэрин дьэ сыаналыыр буоллум. Барахсаттары киһи да аһынар.
Галина Михайловна, ыраах улуус оскуолатын учуутала:
– Биһиэхэ бу саас “дистанционнай үөрэх” диэни киллэрэ сылдьыбыттара. Суол-иис мөлтөх, эгэ, интэриниэт диэн кэлиэ дуо. Суотабай сибээс диэн аатыгар эрэ. Аны саас буолла да, үгэс курдук, уоппутун араарар “ыарыылаахтар”. Онон биһиэхэ куораттарга, киин сирдэргэ курдук көмпүүтэринэн, бассаабынан үөрэтии диэн суох этэ. Ол оннугар былыргылыы “дьаамсыктар курдук” сорудаҕы оскуола ааныгар диэри төрөппүттэринэн тастаран үөрэтэ сылдьыбыппыт. Холууптаахпыт эбитэ буоллар, холуубунан саппыыска тастарыа этибит. Дьэ, биир кылаас сорудаҕын оскуола ааныгар баар анал ыскаапка укпуттарын ыт кэлэн, ыһан кэбиспит этэ. Барыта чалбахха, бадарааҥҥа илийэн сыталларын хомуйан, ону фенинэ эҥин куурдан, бэрэбиэркэлээн турардаахпын.
Дмитрий ИВАНОВ
ыйыталаста.
