Маҥнайгы мэйджор

 

 

   – 51 саастаахпын, Чурапчы сэлиэнньэтигэр төрөөбүтүм. Ийэм Варвара Петровна дьиэ хаһаайката этэ. Дьиэ үлэтэ, түбүгэ элбэх буоллаҕа: алта оҕону көрүү-харайыы, сүөһү иитиитэ. Аҕам Семен Степанович үйэтин тухары суоппардаабыта. Мин алтыс, ол аата ыал кыра оҕотобун.

Тыа сирин оҕолоро араас үлэҕэ миккиллэн улааппыппыт. Бэйэбин өйдүүрбүттэн оттуубун диэххэ сөп. Оччолорго бэрт аҕыйах ыал тиэхиньикэлээҕэ. Биһиги оттуур сирбитигэр наар сатыы барарбыт. Уубутун, аспытын, үлэлиир тэриллэрбитин сүкпүтүнэн.

   – Кыанар, тэтиэнэх оҕо этим, ол иһин араас күрэхтэһиилэргэ мэлдьи кыттарым. Арай саахымат күрэхтэһиитигэр эрэ кыттыбатаҕым буолуо. Анаан-минээн сүүрүүнэн дьарыктамматаҕым эрээри, чэпчэки атлетика күрэхтэһиилэригэр эмиэ кыттарым. Оскуолаҕа бастыыр буолан – улуус, өрөспүүбүлүкэ күрэхтэһиилэригэр кыттар хамаанда састаабыгар киллэрэллэрэ.

 

 

   – 45 сааспыттан, дьэ, анаан-минээн сүүрүүнэн дьарыктанан барбытым, ол аата дьарыктаммытым сэттис сылыгар барда. Ити иннинэ волейбол оонньуурум, бассыайыҥҥа сылдьарым.

   2016 сыллаахха Виктор Салтыков (“Фитнес Лайф” кулууп дириэктэрэ) уонна Арсен Томскай (Ykt.ru уонна InDriver тэрийээччитэ) Саха сиригэр бастакы полумарафону тэрийбиттэрэ. Кинилэр марафон дистанциятын тилэри сүүрбүт, сүүрүү култууратыгар ис сүрэхтэриттэн ылларбыт дьон этэ. Ити күрэхтэһиигэ тэрилтэбититтэн хас да буолан кыттыбыппыт. Кыра кыыһым оччолорго төрдүс кылааска үөрэнэрэ. Кинини сүүрүүгэ көҕүлээн, иккиэн куорат пааркатыгар сүүрэрбит. Сайыны быһа сүүрбүппүт. Ити курдук сыыйа-баайа сүүрүүнэн утумнаахтык дьарыктанан киирэн барбытым.

   Бастаан бэйэм дьарыктанарым. Мээнэ, туох да бырагыраамата тойо суох. Билигин санаатахпына – сыыһа дьарыктанар эбиппин. 2017 сыллаахха успуорт үтүөлээх маастара Татьяна Жиркова биллэриитин түбэһэ көрбүтүм. “Оҕолору марафоҥҥа дьарыктыыбын, тиһигин быспакка дьарыктанааччылары эмиэ”, – диэн. Киниэхэ тута эрийбитим, Татьяна Юрьевна көрдөһүүбүн быһа гымматаҕа. Онон, күн бүгүнүгэр диэри киниэхэ дьарыктана сылдьабын.

   Ол сыл Москуба марафонугар кыттыбытым. Ити улахан күрэхтэһиигэ аан бастаан боруобаланыым, сүрэхтэниим, бэйэбин тургутан көрүүм буоллаҕа. Москуба марафонун дистанциятын 3 чаас 14 мүнүүтэнэн кэлбитим.

 

 

 – Аныгы киһи сиэринэн Интэриниэти, социальнай ситимнэри хасыһан, үөрэтэн барбытым. Сүнньүнэн саастыылаахтарым хайдах дьарыктаналларын, күрэхтэһэллэрин көрдөөбүтүм, үөрэппитим. Холобур, Санкт-Петербург олохтооҕо Юрий Строфилов диэн сүрдээх интэриэһинэй киһи баар. Кини билигин 56 саастаах. Юрий Строфилов бастакы марафонун лоп курдук 50 сааһын туолар күнүгэр сүүрбүт. Ити кэнниттэн көрдөрүүлэрин эптэр эбэн, бэйэтин сааһыгар хас да төгүл Арассыыйа чөмпүйүөнэ буолбута. Былырыын Лондон марафонугар 55-59 саастаахтарга рекорд олохтоон (2 чаас 38 мүнүүтэ 16 сөкүүндэ) – аан дойду чөмпүйүөн буолбута. Ол эрээри Юрий Строфилов бу иннинэ бэлисипиэт успуордунан дьарыктаммыт, онон толору бэлэмнээх, успуорт эйгэтигэр эдэриттэн буһа-хата сылдьар киһи буоллаҕа. “Ок-сиэ, бу 50-нун лаппа ааспыт киһи марафоҥҥа үчүгэй көрдөрүүлэрдээх эбит, кинини холобур оҥостуохха”, – диэн санаа үөскээбитэ.

 

 

   Аны Интэриниэт ситимиттэн “World Marathon Majors” диэн марафоннар тиһиликтэрэ, сиэрийэлэрэ баарын билбитим. Сүүрүктэр судургутук “мэйджор” диэн ааттыыллар. Ити тиһиликкэ барыта алта марафон киирэр – Лондон, Бостон, Чикаго, Токио, Берлин уонна Нью-Йорк куораттарга ыытыллар марафоннар. “World Marathon Majors” күрэхтэһиилэрин кыттыылаахтарыгар эриэйтин бааллара эбиллэн иһэллэр. Элиитэҕэ, профессионалларга эрэ буолбатах, бэтэрээннэргэ эмиэ. Ол эриэйтиннэринэн көрөн аан дойду чөмпүйэнээтигэр путевкалар бэриллэллэр.

   Мин билигин 50-54 саастаахтар бөлөхтөрүгэр киирэбин. Бэтэрээннэр сааһынан бөлөхтөрүн аайыттан 65-тии сүүрүк аан дойду чөмпүйэнээтигэр кыттар быраабы ылар. Мин итиннэ арыый чугаспын, онон, этэргэ дылы, сыалым-соругум дьэҥкэ. Үлэлиэххэ, утумнаахтык дьарыктаныахха, эрэсиими халбаҥнаабакка тутуһуохха наада. Алта чаас иһинэн биэтэккэ кэлбит сүүрүктэри барыларын мэтээлинэн наҕараадалыыллар, онон кыттыбыт марафоннарым аайыттан мэтээллээхпин. “Финишер” диэн ааттанаҕын.

   – 2020 сыллаахха ыытыллыбыт Токио марафонуттан. Ол эрээри, хоруона хамсыгынан сибээстээн ити күрэхтэһиигэ “элиитэ” эрэ кыттарын көҥүллээбиттэрэ, атыттар (любители) кытталлара бобуллубута. Оттон мин олох эрдэттэн барытын төлөөн кэбиспитим. Күрэхтэһиигэ кыттар виза ыларгар – кэлэр-барар билиэтиҥ, көстүүнэйиҥ төлөнөрө ирдэнэр. Ону төнүннэрэ хайыы сатаабакка, Японияҕа айанныырга быһаарыммытым.

 

 

 

   – Токио марафонун тэрийэр кэмитиэтэ – “любителлэр” сүрүн тыраассанан сүүрбэккэ, кытыынан (тротуарынан) сүүрэрбитин көҥүллээбиттэрэ. Аан дойду бастыҥтан бастыҥ сүүрүктэрин илэ көрөр бэйэтэ улахан оскуола буоллаҕа. Ордук афроамериканецтар уонна Африка дойдуларын спортсменнара ураты соҕустук туттан-хаптан сүүрэллэрэ сонуннук көстүбүтэ.

   Былырыын күһүн (алтынньыга) Эмиэрикэ Чикаго куоратын марафонугар кыттыбытым. Ол сыл (2021) сайыныгар Бэрдьигэстээххэ “Манчаары оонньуулара” ыытыллыбыттара. Ити түһүлгэҕэ төрөөбүт улууһум успуорка чиэһин көмүскүөхтээх этим да, атахпын эчэтэн – кыттыбатаҕым. Интэриэһинэйэ диэн 2017 сыллаахха Үөһээ Бүлүүгэ ыытыллыбыт “Манчаарыга” бэлэмнэнэ сылдьан эмиэ эчэйиилэммитим.

   Онон, ааспыт сылга, систиэмэлээх, күүстээх дьарык суоҕа. Эмиэрикэҕэ кэлэр-барар билиэппин, көстүүнэйбин эмиэ эрдэ төлөөн кэбиспитим. Ол  марафоҥҥа дьарыгым суоҕа, биллэн турар, охсуулаах буолбута. Сороҕор хааман ыла-ыла биэтэккэ түөрт чаас курдугунан нэһиилэ тиийбитим.

   Быйыл саас, муус устарга эмиэ Эмиэрикэҕэ көппүтүм. Бу сырыыга Бостон куорат марафонугар кыттаары. Ити куорат хайалаах сиргэ турар, онон сүүрэр тыраасса барыта түһүү-тахсыы. Ити күрэхтэһиигэ марафон дистанциятын 3 чаас 4 мүнүүтэнэн кэлбитим.

   – Кыттан, Чурапчы аатыттан. Ол эрээри бу сырыыга кыттыа суохтаах этим да, марафоҥҥа сүүрэр киһилэрэ суох буолан хаалбыт этэ. Дистанцияны улаханнык быһа түспэккэ, холку тэтими тутуһан сүүрбүтүм. Ол эрээри марафон аата марафон, киһи син биир улахан ноҕуруусканы ылар.

Кения быһыйа Кипчоге

– Оннук, балаҕан ыйыгар Берлин марафонугар кыттыбытым. Бу марафон тула ажиотаж бөҕө этэ. Тоҕо диэтэххэ, Кения аатырбыт сүүрүгэ Элиуд Кипчоге марафоҥҥа аан дойду рекордун охсуохтааҕа. 2018 сыллаахха кини олохтообут рекорда – 2 чаас 1 мүнүүтэ 39 сөкүүндэ. Эһиилигэр (2019 сыллаахха) кини ити рекордун тупсарбыта (1:59.40), ол эрээри ити көрдөрүүнү World Athletics (аан дойдутааҕы федерация) аахпатаҕа. Бастакытынан, ити марафон World Athletics сыллааҕы халандаарыгар киирбит күрэхтэһии буолбатах; иккиһинэн, тэрийээччилэр Кипчоге эрэ бириэмэтин хонтуруоллаабыттара, атыттар пейсмейкер (сөптөөх тэтими тутуһуннарааччы) оруолун толорбуттара; үсүһүнэн, Кения сүүрүгүн сөрүүкэтэр утахтардаах, атын да көмө-ньыма буолар тэриллэрдээх дьон бэлисипиэтинэн эккирэтэ сылдьыбыттара.

   Берлин марафонугар Элиуд Кипчоге түөрт сыллааҕыта охсубут рекордун тупсаран, кыттааччылар бары сүргэбит көтөҕүллүбүтэ. Бириэмэтэ – 2 чаас 1 мүнүүтэ 9 сөкүүндэ. Ити көрдөрүү аан дойду рекордун быһыытынан бигэргэммитэ, ааҕыллыбыта.

   “World Marathon Majors” тыраассыларыттан – Берлин марафона саамай “түргэнинэн” ааҕыллар. Чахчы да оннук: сүүрэр тыраасса көбүс-көнө ньуурдаах, улахан түһүүтэ-тахсыыта суох. Уонна балаҕан ыйын 25 күнүгэр Германияҕа от-мас хагдарыйар, улахан куйаас түспэт, сүүрэргэ саамай табыгастаах кэм.

 

 

   – Берлин марафонун кэнниттэн биир ый буолаат Эмиэрикэ Нью-Йорк куоратыгар айаннаабытым. Нью-Йорк марафона саамай элбэх кыттааччылаах марафонунан ааҕыллар. Ити күрэхтэһиигэ сыл аайы, ортотунан, 50 тыһыынча кэриҥэ киһи кыттар. Нью-Йорк марафонугар регистрация атырдьах ыйыгар буолбута. Арассыыйа каарталара үлэлээбэт буолан, миэхэ кыһалҕа үөскүү сылдьыбыта. Аны Эмиэрикэ визата үс сылга бэриллэн турар, болдьоҕо кулун тутарга бүтүөхтээх. Ол кэнниттэн саҥа виза ыларым, нууччалаатахха, “вилами по воде написано”. Онон “Нью-Йорк марафонугар быйыл хайаан да кыттыахтаахпын”, – диэн бигэ санааламмытым. Инньэ гынан марафону кытта сибээстээх омук дойдуларын турфирмаларыгар суруктары ыыталаабытым (официальные туроператоры марафона – Ф.Р.) Кинилэргэ күрэхтэһиигэ кыттар усунуоскун, көстүүнэйгэ үстэ-түөртэ хоноргун төлүүгүн. Ити “слот” диэн ааттанар.

   Бастаан Франция турфирмата хоруйдаабыта да, төлүүр болдьоҕум ааһа охсубут этэ. Ити кэнниттэн “слоту” Сербия турфирматыгар төлөөбүтүм. Инньэ гынан, “мэйджор” тиһилигэр киирэр Нью-Йорк марафонугар эмиэ кыттыбытым. Бириэмэм – 3 чаас 35 мүнүүтэ 19 сөкүүндэ.

 

 

 

   – Кини тириэньэриниин: “Марафон дистанциятын бачча бириэмэнэн кэлиэхтээхпит”, – диэн анал бырагыраама оҥостоллор, сыал-сорук туруоруналлар. Үөрэтэр-эрчийэр тэрээһиннэр ити сыалы-соругу ситиһэр сыаллаах ыытыллаллар. Ол аата, кинилэр сүрүн соруктара – чопчу бириэмэни көрдөрүү. Сардаана Трофимова чэпчэки атлетика “элиитэтигэр” киирэр сүүрүк буоллаҕа. Оттон мин, этэргэ дылы, профессионал сүүрүк буолбатахпын. Мин сүрүн сыалым-соругум – марафон биэтэгэр хайаан да тиийии, “кутуйах да хаамыытынан буоллун” – көрдөрүүбүн тупсарыы.

   Онон, бу сылга төрдүс марафонум. Былырыын (алтынньыга) Чикаго марафонун аахтахпына – сыл кэриҥэ кэмҥэ бэһис марафонум буолар. Ол аата иккилии, икки аҥаардыы ый буола-буола марафоннарга кытынным. Биллэн турар, ити сыанан аҕаабат, улахан ноҕурууска. Ол гынан баран “мэйджор” марафоннарыгар кыттарым да улахан дьыала.

 

 

   – Бастатан туран, бэрээдэк уонна дьиссипилиинэ. Холобур, мин сарсыарда тоҕустан киэһэ алтаҕа диэри хонтуораҕа үлэлиибин. Ол иһин олох эрдэ, биэс чааска турабын уонна алтаҕа дьарыкпын саҕалыыбын. Киэһэтин пааркаҕа сүүрэбин. Балтараа чаас курдук. Ити курдук күннээҕи эрэсиими халбаҥнаабакка тутуһабын. Аны аһылыккын хайаан да көрүнүөхтээххин. Ыһаарыламмыт, арыыга буспут аһылыгы сиэбэппин. Туустаммыт, ыыһаммыт аһы бэрт кыратык, биирдэ эбит сиэхпин сөп.

   – Оннук, профессионаллар курдук дьарыктанабыт. Биһиэхэ өссө ыарахан, билигин бу хонтуораҕа үлэлии олоробун. Оттон профессионал сарсыардааҥҥы дьарык кэнниттэн сынньаныа, утуйан да ылыа, онтон тренажердарга эҥин сөбүн көрөн эрчиллиэ.

Итинник түгэннэри аахсыбатахха – дьарыкпыт хайысхата биир. Анал бырагыраама, эрэсиими тутуһуу, битэмииннэр, массаас... Профессионаллар чопчу бириэмэни көрдөрөргө дьулуһаллар, оттон биһиги “бэйэбитин кытта куоталаһабыт” диэххэ сөп.      

“World Marathon Majors” диэн марафоннар тиһиликтэригэр киирэр түөрт марафоҥҥа сүүрдүм. Билигин кулун тутар 5 күнүгэр Токиоҕа ыытыллыахтаах марафоҥҥа бэлэмнэниибин саҕалаатым.

 

 

   – Чэпчэки атлетика манеһыгар нэдиэлэҕэ иккитэ дьарыктанабын. Онно түргэн тэтимнээх дьарык барар. Бэйэбит күннэтэ туттар тылбытынан “ускуораска үлэлээһин”. Оттон таһырдьа сүүрүү – куруос. Бытарҕан да тымныыга, өҥүрүк да куйааска куруос сүүрэрбин тохтоппоппун... Ол туох да куһаҕана суох, киһи буһар-хатар. Ити доруобуйаҕа охсуута суох, төттөрүтүн, тымныйан ыалдьыы эҥин диэни билбэтэҕим ыраатта. Урут наар күөмэйим ыалдьара. Тоҥ аһы сиэтим, тымныы ууну истим да ыалдьыбытынан барарым. Билигин итинник кыһалҕа суох, тоҥ аһы, холобур, төһө баҕарар сиэхпин сөп.

   – Күүстээх дьарыкка сылдьар киһиэхэ битэмиин наада. Ол иһин улахан успуорт эйгэтигэр “витаминизация” диэн өйдөбүл баар. Күн аайы сэттэ көлөһүнүн тоҕо сылдьар киһи этигэр-сиинигэр туох эрэ кэһиллии барар. Холобур: кальций, калий, туус намтааһына. Ол иһин успуорт быраастарыгар көрдөрүнэ, анаалыстары туттара сылдьыахха наада.  

Берлини сөбүлээтим

   – Берлин куорат марафонун тыраассата саамай дэхси уонна көнө. Ол да иһин Элиуд Кипчоге аан дойду рекордун олохтоотоҕо дии. Оттон Бостон уонна Нью-Йорк тыраассалара элбэх түһүүлээхтэр-тахсыылаахтар. Берлин дьоно-сэргэтэ холкутун, эйэҕэһин, куорат нус-нас устар олоҕун сөбүлээбитим. Тэрийэр кэмитиэт үлэтин да киһи хайгыыр. Марафон кыттыылаахтара үс күн устата (бээтинсэҕэ, субуотаҕа уонна баскыһыанньаҕа) куорат тырааныспарыгар босхо айанныыр усулуобуйалара тэриллибитэ. Астарын да киһи атыҥыраабат. Мэлдьи аһыы үөрэммит мииннэрбит, хааһыларбыт.

   Оттон Эмиэрикэ куораттарыгар киһи бэрт түргэнник сылайар. Наһаа тыастаахтар-уустаахтар, оргуйан, ньиргийэн-ньаргыйан олороллор. Итиннэ эбии афроамериканецтар биир үксүн ыһыытаан-хаһыытаан саҥараллар, кэпсэтэллэр. Аны астарын үксэ фаст-фуд.

   Нью-Йорк марафона ордук ыарахан этэ. Бэйэтэ да сииктээх салгыннаах куоракка олус сылаас күн үүммүтэ. Сүүрэн иһэн илиим-атаҕым иҥиирдэрэ тардыбыта. Син бэлэмнээх курдук сананар этим да, сэниэм олох эстэн, сороҕор хааман ылаттаабытым. Биэтэккэ үс аҥаар чаас курдугунан кэлбитим.

 

 

 

   – “Арассыыйа сүүрүктэрин күрэхтэһиигэ киллэрбэттэр үһү”, – диэн кэпсэтиилэр, суруйуулар бааллара. Ол иһин сэрэхэчийэ санаабыт, марафоҥҥа кыттарга дураһыйбатах да сүүрүктэр бааллар. Оттон миэхэ барыта табыллан испитэ (сайаапка, регистрация). Таможняҕа да оннук ураты болҕомто суоҕа. Тас көрүҥмүнэн Илиҥҥи Азия дойдуларыттан сылдьар киһи дии саныыллара.

   Марафоҥҥа саҥаттан саҥа дьоннуун билсэҕин, доҕордоһоҕун. Анаан-минээн сэлии (мааман) муоһуттан оҥоһуллубут сувенирдары илдьэ барааччыбын. Ону бэлэхтээтэхпинэ, олус омуннаахтык үөрэллэр-көтөллөр. “Оо, mammoth!” – диэн билэллэр аҕай. Оттон Саха сирин олох билбэттэр эбит. Ол иһин төлөпүөммэр хаарталары, хаартыскалары көрдөрө-көрдөрө быһааран кэпсээччибин.

   Холобур: “Чикаго марафонугар кыттаары Дьокуускайтан Москубаҕа көппүтүм, онтон Турция Анталиятыгар. Онон Чикагоҕа Турцияттан көтөн кэллим”, – дии-дии, маршруппун көрдөрөбүн. “Тыый, аан дойдуну иилии эргийэн кэлбиккин дии”, – диэн сөҕөллөр-махтайаллар. Уонна бары сүүрүү култууратыгар, марафон алыбыгар ылларбыт дьон буолан түргэнник өйдөһөбүт, уопсай тылы булабыт. “Мэйджор” тиһилигин марафоннарыгар кыттыбыппын кэпсээтэхпинэ – улахан сүүрүк курдук көрөллөр. Төһө бириэмэнэн кэлбиппэр эҥин наадыйбаттар.

   – Урукку өттүгэр Арассыыйа иһиттэн тахсыбатах киһибин. Бэрт кыратык Кытайга сылдьыбыппын аахсыбатахха. Сүрүн интэриэһим – сааскы, сайыҥҥы булт этэ. Саас кустуурум, оттон күһүнүн тайҕалыыбын (тайахтыы, киистии). Онон, уоппускабын икки аҥы хайытарым. Сылтан сыл наар итинник дьаһанан кэлбитим. “Уоппускаҕар соҕуруу эҥин баран кэлиэ эбиккин”, – диэн аймахтарым, доҕотторум этэн көрөллөрө. Онно: “Ээ, ол соҕуруу тоҕо барыахпыный, Сахам сирин айылҕата ордук буоллаҕа”, – диирим, күлэ-үөрэ.

 

 

   – Оннук. Холобур, Японияҕа дьон сиргэ силлээбэтин, сыыҥтаабатын, уулуссалара ураты ырааһын муодаргыы көрбүтүм. Манна силлии-хаахтыы сылдьабыт аҕай дии.

   Биирдэ уулуссанан баран иһэн, кыпчыттардым, көҕүрэттиэхпин баҕардым. “Мас кэннигэр барбыт киһи дуу, аны ыстарааптыахтара”, – дии саныы-саныы, хааман иһэбин. Арай хоп курдук оҥоһуулаах киоскаҕа майгынныыр тутуу турарын көрдүм. “Toilet” диэн суруктаах. “Ээ, төлөбүрдээх туалет эбит”, – диэн кумааһынньыкпын хаһыспытынан бардым. Киирбитим мааны ыал санузелын курдук. Улахан баҕайы сиэркилэлээх, долбуурдарга убаҕас мыыла, “освежитель” арааһа анньыллан турар. Кабинкаҕа киирбитим алларааттан үөһээҥҥэ диэри туалет кумааҕыта кырылаабыт. Ким да тыыппат эбит. Ханна да уу чаалыйбыта, иһинэн-таһынан тохтубута суох. Барыта ып-ыраас. Төлөбүрдээх диэбитим олох да босхо туалет эбит.

Оттон сүүрүү император пааркатыгар буолбута. Онно барыта дьип-дьап курдук: таҥас уларыттар сир, дуус, туалет...

 

 

   – Аҕыйах сыллааҕыта сүүрүүнү быраҕарга санана сылдьыбытым ээ. “Айаката бэрт, туох эрэйэй”, – диэн санааттан. Бырааһынньыктарга, араас тэрээһиннэргэ сылдьыбаккын, өрөбүлгэ да өрөөбөккүн. Наар эрэсиими тутуһуу. Өрөбүлгэ сынньанарыҥ оннугар саамай ноҕуруускалаах дьарыгыҥ буолар. Дэлби сылайбыт, тоҥмут-хаппыт киһи дьиэҕэр тиийэн баран, сытар эрэ кыахтанаҕын.

Онтон “Итиччэ көлөһүн бөҕөнү тоҕон баран, эмискэ тохтоон хаалаары гынаҕын дуо?!” – диэн санаа киирбитэ. Эккэр-сииккэр ханнык да уорган үлэтэ кэһиллиэ суохтаах, барыта чаһы курдук үлэлиэхтээх. Оччотугар эрэ марафон дистанциятыгар тулуктаһыаххын сөп. Холобур, быарыҥ, бүөрүҥ, куртаҕыҥ ыарыйда, үлэтэ кэһилиннэ да, марафон дистанциятын тулуйар кыаҕыҥ суох буола түһэр. “Кыралаан да буоллар эбиллэн, көрдөрүүлэрим тупсан истэхтэринэ дьарыкпын тохтотуо суохпун”, – диэн санааҕа кэлбитим. Онон, кырдьык, 70–80 сааспар тиийдэхпинэ да сүүрүүнэн дьарыктана сылдьар буоларым буолуо. Ноҕуруускабын, биллэн турар, аччатан.

   – Ураты ырысыап суох. Тус тириэньэрим Татьяна Юрьевна ыйыытын-кэрдиитин тутуһабын, ыйга биирдэ анаалыс туттарабын. Ол түмүгүнэн эппэр-сииппэр ханнык элэмиэннэр тиийбэттэрэ көстөн кэлэр. Ону чөлүгэр түһэрэргэ битэмииннэри туттаҕын, успуорт анал аһын (спортпитание) сиигин. Уонна нэдиэлэҕэ биирдэ-иккитэ хайаан да массаастанаҕын. Дьиэҕэр да анал тэриллэр көмөлөрүнэн эккин-сииҥҥин илбинэриҥ туһалыыр. Баанньыкка хайаан да сылдьыахтааххын, үчүгэйдик утуйуохтааххын.