Успуорт тиэмэтигэр суруйар суруналыыстар ааһан эрэр 2020 сыл бастыҥ спортсменнарын ааттаатылар/
Ахсынньы бүтүүтэ успуорт эйгэтигэр бастыҥнары талыы, атыннык эттэххэ быыбардааһын саҕаланар. Манна министиэристибэлэр, биэдэмистибэлэр, успуорт көрүҥнэринэн федерациялар, ассоциациялар, кэмитиэттэр, пресс-сулууспалар, успуорт кулууптара, хаһыаттар, сурунааллар, интэриниэт портааллар, араадьыйа, тэлэбиидэнньэ уо.д.а кытталлар. ССРС саҕана маннык талыыны куонкурус-референдум диэн ааттыыллара. Маннык хамсааһыны биир бастакынан “Футбол-Хоккей” хаһыат саҕалаабыта. Инньэ 55 сыл анараа өттүгэр – 1964 сыллаахха.
Маннык хамсааһынтан Саха сирэ туора турбатаҕа. Туора турбатаҕа диэн буолуо дуо, 1962 сыллаахха биир бастакынан сыл бастыҥ спортсменнарын ааттаабыта. Ити тэрээһини Успуорт уопсастыбаларын сойууһун бэрэссэдээтэлэ Р.Бурнашов иилээбит-саҕалаабыт. Кини этии киллэриитинэн успуорт кэмитиэтин үлэһиттэрэ уонна суруналыыстар бастаан уон бастыҥ спортсмены талбыттар. Ол кэнниттэн кистэлэҥ куоластааһынынан кинилэр уон иһигэр хаһыс миэстэҕэ сылдьалларын быһаарбыттар.
Ахсынньы саҕаланыаҕыттан Саҥа Дьыл араас уоттара күлүмүрдээбитинэн, чаҕылыҥнаабытынан бараллар. Бу бырааһынньык ураты алыптаах күүстээх. Остуоруйа курдук дьиктилэрдээх-кэрэлэрдээх, кыһыҥҥы айылҕа курдук чэбдик тыыннаах... Онон бэйэҥ да билбэккинэн туох эрэ ураты иэйии абылаҥар куустараҕын. Итинник дьикти кэмҥэ успуорт “сулустара” эмиэ биир сүрүн дьоруойдарбытынан буолаллар. Ааһан эрэр сылга кинилэр өрөгөйдөөх кыайыыларын өссө ахтабыт-саныыбыт, үөрүүлээх быһыыга-майгыга чиэстиибит.
Бастыҥнары быһаарыыга, араас ыйытыктарга, куонкурус-референдумнарга хоруйдааһыҥҥа – оонньуу элэмиэнэ баар диэххэ сөбө дуу. Холобур, “Арассыыйа чөмпүйүөнэ” диэн үрдүк ааты ситиспит спортсменнартан – ханнык критерийдары туттан: “Кинилэртэн саамай чулуулара, бастыҥнара бу сылдьар”, – диэххиний. Ханнык баҕарар кыайыы сыралаах үлэттэн, сэттэ көлөһүнү тоҕон, дьиэни-уоту умнан туран дьарыктаныыттан – ситиһиллэр.
Онон манна тус киһини хайдах ылынарбыт улахан оруоллаах быһыылаах. Кини чөмпүйүөннээбитин таһынан дьоҥҥо-сэргэҕэ сыһыана, тыла-өһө... Арассыыйа киин эрэгийиэннэрин көрдөххө: аан дойду таһымыгар соччо-бачча ситиһиитэ суох футбол, хоккей оонньооччулара инники күөҥҥэ тахсаллар. Онон киэҥник биллии-көстүү, ыалдьааччылар билиниилэрэ эмиэ суолталаах.
Успуорт чаҕылхай “сулустарын” талыы, чиэстээһин баай историялаах диэбиппит. “Кыым” итинник үтүө үгэһи салҕаары – успуорт тиэмэтигэр суруйар, кэпсиир, көрдөрөр суруналыыстарга ыйытык оҥордо. Ол быһыытынан хас биирдии суруналыыс ааһан эрэр 2020 сыл 10 бастыҥ спортсменын ааттыахтаах. Бастакы туруоруллубут спортсмеҥҥа 10 баал ааҕыллар. Кини кэнниттэн туруоруллубут спортсменнар бааллара бииринэн көҕүрээн иһэр. Холобур: иккис миэстэлээххэ – 9, үһүскэ – 8, төрдүскэ – 7, бэһискэ – 6... Салгыы ити курдук бара турар.
Биһиги ыйытыкпытыгар барыта 24 суруналыыс эппиэттээтэ. Сорохтор эппиэттээһининэн эрэ муҥурдаммакка, санааларын эттилэр, сорох эппиэттэрин чопчулаатылар, быһаардылар.
Барыллаан билгэлээһин да быһыытынан Сардаана Трофимова уонна Василий Егоров инники күөҥҥэ тахсаллара биллэрэ. Иккиэн икки улахан түһүлгэҕэ ситиһиилээхтик кытыннылар уонна, этэргэ дылы, Арассыыйаҕа “бастакы нүөмэр” буолалларын бигэргэттилэр. Саҥа дьыл иннинэ муҥутуур ыарахан ыйааһыҥҥа тустар бөҕөспүт Айаал Лазарев успуорду таптааччыларга соһуччу бэлэх оҥордо.
– Ааһан эрэр сылга Саха сирин спортсменнара биллэр-көстөр ситиһиилэннилэр, – диир “Тэтим” араадьыйа дириэктэрэ Николай Бястинов. – Тумус туттар спортсменнарбыт Олимпиадаҕа кыттарга, путевканы ыларга дьоһун хардыыны оҥордулар. Ол курдук Сардаана нейтральнай ыстаатыһы ылыан наада. Айаал Лазарев үс сыл тохтуу сылдьан баран Аан дойду Куубагар үһүс буолла. Онон эһиилги Токио Олимпиадатын диэки эрэллээхтик көрөбүт.
Ньургун Скрябин олунньуга Римҥэ ыытыллыбыт Европа чөмпүйэнээтин үрүҥ көмүс призера буолбута. Онон суруналыыстар ыйытыктарын түмүгүнэн төрдүс миэстэҕэ тахсыбыта сиэрдээх.
– Ат сүүрдээччи Александр Лиханов кэнники 2-3 сылга Арассыыйа таһымыгар ыытыллар күрэтэһиилэргэ үрдүк көрдөрүүлээх, – диир “Бэрдьигэс ТВ” суруналыыһа Михаил Мордовской. – Кини быйыл сахалартан бастакынан “мастер-жокей России” диэн үрдүк ааты ситистэ.
Оттон “Саха” НКИХ кэмэнтээтэрэ Дьулус Захаров: “ММА байыаһа Узаир Абдураков суруналыыстар “десяткаларыгар” киирэрэ буоллар”, – диэн санаалаах.
– Узаир Абдураков MFP (аныгы панкратион федерацията – Ф.Р.) чөмпүйүөнэ буолбута дии, – диир кини. – MFP чөмпүйүөннэриттэн Забит Магомедшарипов курдук UFC биллэр-көстөр байыастара үүнэн тахсыбыттара. Онон MFP чөмпүйүөнэ буолуу диэн улахан ситиһии. Эһиил Узаир Абдураков UFC байыаһа буолара буолуо. Кинини көрө-истэ, үөрэтэ сырыттахтара.
Хас биирдии суруналыыс ураты көрүүлээх. “Спорт Якутии” Интэриниэт-портал сүрүн эрэдээктэрэ Александр Посельскай бэйэтин “десяткатыгар” көрүҥ аайыттан биирдии бэрэстэбиитэли киллэрээччи. Кини ити үгэһин быйыл да тутуста. Успуорка эрэ идэтийэн суруйар, уһулар суруналыыс быһыытынан кини: “Бу – уон спортсмен мин тус санаам, тус көрүүм”, – диэн чопчулуур. Оннук бөҕө буоллаҕа, манна – туһааннаах хаһыат, сурунаал, араадьыйа талыыта диэн буолбатах – успуорт тиэмэтигэр суруйар, кэпсиир, көрдөрөр суруналыыс тус санаата, көрүүтэ, сыанабыла.
“Бэрдьигэс” ТВ (Горнай) суруналыыһа Михаил Мордовской хас биирдии талбыт спортсменыгар кичэм санаалардаах буолааччы. Ол курдук кини Матрена Ноговицынаны үһүс миэстэҕэ туруорбутун маннык быһаарбыт: “Кини уонтан тахса сыл устата аан дойду күүстээх дуобатчыттарын кэккэтигэр баар. Матрена дуобат бары дьиссипилиинэлэригэр (классика, түргэн, рапид) биир тэҥ күүскэ оонньуур. Онон дэгиттэр (универсальнай) дуобатчыт. Исписэлиистэр кини кэнники сылларга “64” харахтаах дуобакка күүскэ оонньуур буолбутун бэлиэтииллэр”. Кини дуобатчыт Андрей Федотовка эмиэ үрдүк сыанабылы биэрбит: “Быйыл биир тэҥ күүстээх оонньууну көрдөрдө. Дуобат маастарын быһыытынан аан дойду хас да төгүллээх чөмпүйүөнэ Гаврил Колесов таһымыгар тиийбит. Оттон Гаврилы исписэлиистэр “64” харахтаах дуобакка “уникум” диэн сыаналыыллар”.
“Бары спортсменнар бэйэлэрин кыахтарынан кытыннылар, -- диэн санаалаах “Дьулурҕан” эрэдээктэрэ Петр Павлов. – Олимпиадаҕа эрэллэрбит кэнники ситиһиилэрэ ааһан эрэр сылы киэргэттилэр. Онон биир өттүнэн эмиэ да ыарахан, иккис өттүнэн эмиэ да ситиһиилээх сыл ааһан эрэр”.
“Мин “десяткабар” футболист Артем Соколову киллэрдим, -- диир фрилансер Сандал Никаноров. – Кини Футбол национальнай лигатыгар (уруккунан – бастакы лигаҕа) “Чертаново” диэн хамаанда састаабыгар оонньуур. Дьокуускай Мархатыттан төрүттээх уолга улахан ситиһии”.
Күндү ааҕааччылар, биһиги ыйытыкпыт олус дьэҥкэ, аһаҕас, хас биирдии суруналыыс талан ылыыта толору бэриллэр. Бэйэҕит да түмүгү ааҕан таһаарыаххытын сөп.
Үүнэр 2021 сыл, Олимпиада сыла өссө ситиһиилээх буоллун!
Ким кими талла?
Александра АЛЕКСАНДРОВА (“Эхо столицы”): 1 – С.Трофимова; 2 – В.Егоров; 3 – Н.Леонтьева; 4 – В.Колтовской; 5 – Л.Филиппов; 6 – И.Софронеев; 7 – М.Ноговицына; 8 – С.Артахинова; 9 – В.Оленов; 10 – А.Лиханов.
Айтаана АММОСОВА (“Саха сирэ”): 1 – В.Егоров; 2 – С.Трофимова; 3 – Нь.Скрябин; 4 – В.Колтовской; 5 – А.Макаров; 6 – В.Балынец; 7 – М.Ноговицына; 8 – Н.Леонтьева; 9 – С.Артахинова; 10 – Л.Филиппов.
Николай БЯСТИНОВ (“Тэтим” араадьыйа, “Саха” НКИХ): 1 – В.Егоров; 2 – С.Трофимова; 3 – А.Лазарев; 4 – Нь.Скрябин; 5 – Н.Охлопков; 6 – В.Колтовской; 7 – П.Васильев; 8 – А.Макаров; 9 – М.Ноговицына; 10 – Л.Филиппов.
Фултон ВАЛАРЕСО (“Россия-1” ТВ филиала “Саха” ВГТРК): 1 – В.Егоров; 2 – С.Трофимова; 3 – Нь.Скрябин; 4 – В.Балынец; 5 – Н.Охлопков; 6 – С.Артахинова; 7 – А.Лазарев; 8 – И.Кузьмин; 9 – М.Ноговицына; 10 – А.Местников.
Ньургуйаана ЕГОРОВА (“Саха” НКИХ): 1 – В.Егоров; 2 – С.Трофимова; 3 – Ньургун Скрябин; 4 – Л.Филиппов; 5 – А.Лазарев; 6 – М.Ноговицына; 7 – Нь.Никифорова; 8 – В.Колтовской; 9 – А.Макаров; 10 – С.Артахинова.
Дьулус ЗАХАРОВ (“Саха” НКИХ): 1 – В.Егоров; 2 – А.Лазарев; 3 – С.Трофимова; 4 – Нь.Скрябин; 5 – Н.Охлопков; 6 – У.Абдураков; 7 – Н.Леонтьева; 8 – В.Колтовской; 9 – П.Васильев; 10 – Л.Филиппов.
Эрхаан КОНСТАНТИНОВ (Sakhapress.ru): 1 – В.Егоров; 2 – С.Трофимова; 3 – Нь.Скрябин; 4 – А.Лазарев; 5 – В.Колтовской; 6 – Н.Охлопков; 7 – Г.Колесов; 8 – С.Артахинова; 9 – А.Макаров; 10 – М.Ноговицына.
Владислав КОРОТОВ (“Модун” ТТК пресс-киинэ): 1 – С.Трофимова; 2 – В.Егоров; 3 – А.Федотов; 4 – А.Лазарев; 5 – В.Колтовской; 6 – С.Артахинова; 7 – А.Созонов; 8 – А.Макаров; 9 – А.Лиханов; 10 – А.Захаров.
Михаил МОРДОВСКОЙ-МИХУТА (“Бэрдьигэс” ТВ, Горнай): 1 – С.Трофимова; 2 – В.Егоров; 3 – М.Ноговицына; 4 – А.Лиханов; 5 – С.Артахинова; 6 – Б.Сидоров; 7 – Л.Филиппов; 8 – А.Федотов; 9 – А.Лазарев; 10 – В.Петров.
Сандал НИКАНОРОВ (фрилансер): 1 – В.Егоров; 2 – С.Трофимова; 3 – Л.Филиппов; 4 – А.Созонов; 5 – А.Федотов; 6 – У.Абдураков; 7 – А.Соколов; 8 – А.Захаров; 9 – В.Оленов; 10 – Б.Прокопьев.
Василий НИКИФОРОВ (“Ил Түмэн”): 1 – С.Трофимова; 2 – Б.Прокопьев; 3 – А.Лазарев; 4 – В.Егоров; 5 – М.Ноговицына; 6 – А.Диодорова; 7 – А.Макаров; 8 – Л.Филиппов; 9 – В.Оленов; 10 – П.Васильев.
Саргылаана ОКОНЕШНИКОВА (“Модун” ТТК пресс-киинэ): 1 – С.Трофимова; 2 – В.Егоров; 3 – Нь.Скрябин; 4 – В.Оленов; 5 – М.Ноговицына; 6 – В.Балынец; 7 – С.Артахинова; 8 – Е.Белолюбская; 9 – А.Созонов; 10 – А.Макаров.
Ирена ОСИПОВА (“Россия-1” ТВ филиала “Саха” ВГТРК): 1 – В.Егоров; 2 – С.Трофимова; 3 – Л.Филиппов; 4 – Нь.Скрябин; 5 – В.Оленов; 6 – С.Артахинова; 7 – А.Созонов; 8 – В.Колтовской; 9 – А.Лазарев; 10 – Б.Сидоров.
Петр ПАВЛОВ (“Дьулурҕан”): 1 – В.Егоров; 2 – С.Трофимова; 3 – Нь.Скрябин; 4 – А. Лазарев; 5 – В.Колтовской; 6 – А.Макаров; 7 – В.Балынец; 8 – А.Федотов; 9 – Н.Леонтьева; 10 – С.Артахинова.
Игорь ПЛАТОНОВ (“Спорт Якутии”): 1 – В.Егоров; 2 – А.Лазарев; 3 – С.Трофимова; 4 – Л.Филиппов; 5 – П.Васильев; 6 – А.Макаров; 7 – Нь.Скрябин; 8 – Г.Колесов; 9 – С.Артахинова; 10 – В.Колтовской.
Александр ПОСЕЛЬСКАЙ (“Спорт Якутии”): 1 – А.Лазарев; 2 – В.Егоров; 3 – С.Трофимова; 4 – В.Колтовской; 5 – Л.Филиппов; 6 – П.Васильев; 7 – А.Созонов; 8 – А.Макаров; 9 – А.Захаров; 10 – И.Софронеев.
Василий ПОСЕЛЬСКАЙ (“Саха” НКИХ): 1 – В.Егоров; 2 – С.Трофимова; 3 – А.Лазарев; 4 – М.Ноговицына; 5 – Нь.Скрябин; 6 – А.Макаров; 7 – А.Диодорова; 8 – В.Колтовской; 9 – И.Кузьмин; 10 – Л.Филиппов.
Степан ПОСЕЛЬСКАЙ (“Спорт Якутии”): 1 – С.Трофимова; 2 – В.Егоров; 3 – А.Лазарев; 4 – Нь.скрябин; 5 – Н.Охлопков; 6 – В.Колтовской; 7 – В.Балынец; 8 – Н.Леонтьева; 9 – П.Васильев; 10 – Л.Филиппов.
Федор РАХЛЕЕВ (“Кыым”): 1 – С.Трофимова; 2 – А.Лазарев; 3 – В.Егоров; 4 – Н.Леонтьева; 5 – А.Федотов; 6 – В.Колтовской; 7 – И.Софронеев; 8 – В.Оленов; 9 – А.Лиханов; 10 – А.Захаров.
Власий СЕРГЕЕВ (“Саха” НКИХ): 1 – В.Егоров; 2 – С.Трофимова; 3 – А.Лазарев; 4 – М.Ноговицына; 5 – С.Артахинова; 6 – Нь.Скрябин; 7 – А.Макаров; 8 – В.Колтовской; 9 – А.Созонов; 10 – Л.Филиппов.
Алексей СИВЦЕВ (Росгвардия управлениетын пресс-сулууспата): 1 – В.Егоров; 2 – С.Трофимова; 3 – В.Колтовской; 4 – Л.Филиппов; 5 – А.Лазарев; 6 – В.Оленов; 7 – С.Артахинова; 8 – А.Местников; 9 – П.Васильев; 10 – Александр Горохов.
Максим ТИХОНОВ-GELIXMAX (Ютуб-блогер): 1 – В.Егоров; 2 – С.Трофимова; 3 – В.Колтовской; 4 – С.Артахинова; 5 – А.Федотов; 6 – Б.Сидоров; 7 – А.Макаров; 8 – И.Кузьмин; 9 – М.Ноговицына; 10 – А.Лиханов.
Сайыына ШЕЛОМОВА (успуорт министиэристибэтин пресс-киинэ): 1 – А.Лазарев; 2 – В.Егоров; 3 – Нь.Скрябин; 4 – С.Трофимова; 5 – А.Федотов; 6 – М.Ноговицына; 7 – А.Созонов; 8 – А.Диодорова; 9 – С.Артахинова; 10 – Леонид Филиппов.
Платон ЭВЕРСТОВ (“Дьааҥы аартыга” уопс. корр.): 1 – С.Трофимова; 2 – В.Егоров; 3 – А.Лазарев; 4 – В.Колтовской; 5 – Нь.Скрябин; 6 – А.Созонов; 7 – М.Ноговицына; 8 – Л.Филиппов; 9 – Н.Леонтьева; 10 – А.Лиханов.
Сыл бастыҥнара-2020
1. Василий Егоров (буокса) – 227 (24)
2. Сардаана Трофимова (чэпчэки атлетика) – 219 (24)
3. Айаал Лазарев (көҥүл тустуу) – 136 (19)
4. Ньургун Скрябин (көҥүл тустуу) – 102 (15)
5. Вадим Колтовской (кикбоксинг) – 93 (18)
6. Леонид Филиппов (национальнай многоборье) – 66 (17)
7. Матрена Ноговицына (дуобат) – 63 (14)
8. Степанида Артахинова (оҕунан ытыы) – 56 (15)
9. Айаал Макаров (спортинг) – 47 (13)
10. Андрей Федотов (дуобат) – 38 (7)
11. Алексей Созонов (хотугу многоборье) – 32 (8)
12. Наталья Леонтьева (чэпчэки атлетика) – 29 (7)
Николай Охлопков (көҥүл тустуу) – 29 (5)
14. Владимир Оленов (гиирэ успуорда) – 27 (7)
15. Владимир Балынец (пауэрлифтинг) – 25 (5)
16. Петр Васильев (буокса) – 22 (7)
17. Александр Лиханов (ат успуорда) – 14 (6)
18. Анастасия Диодорова (харбааһын) – 12 (3)
19. Борис Сидоров (буокса) – 11 (3)
20. Игорь Софронеев (хапсаҕай) – 10 (3)
Узаир Абдураков (ММА) – 10 (2)
Богдан Прокопьев (пауэрлийтинг) – 10 (2)
23. Иннокентий Кузьмин (гиирэ успуорда) – 8 (3)
24. Гаврил Колесов (дуобат) – 7 (2)
Андрей Захаров (хабылык, хаамыска) – 7 (4)
26. Ньургуйаана Никифорова (дзюдо) – 4 (1)
Айаал Местников (кикбоксинг) – 4 (2)
Артем Соколов (футбол) – 4 (1)
29. Екатерина Белолюбская (мас тардыһыы) – 3 (1)
30. Александр Горохов (ММА) – 1 (1)
Виталий Петров (ат сүүрдээччи) – 1 (1)
Быһаарыы: спортсменнар ааттарын кэнниттэн ыйытык түмүгүнэн ылбыт бааллара сурулунна, оттон ускуобка иһигэр суруналыыстар хас төгүл “десяткаларыгар” киллэрбиттэрэ.
