Арассыыйа успуордун маастара, Саха сирин хас да төгүллээх чөмпүйүөнэ, чэпчэки атлетика тириэньэрэ Диана Тартакынованы кытта кэпсэтии.
– Мин уонна Дмитрий Колесов чэпчэки атлетикаҕа дьарыктыыр бөлөхтөөхпүт, – диэн кэпсээнин саҕалыыр Диана Тартакынова. – Өрөспүүбүлүкэ кыһыҥҥы чөмпүйэнээтигэр хас да иитиллээччибит ситиһиилээхтик кытынна. Ол курдук 17 саастаах Олимпийскай эрэллэр училищеларын иитиллээччитэ Айтал Ощепков 800 миэтэрэ дистанцияҕа сүүрүүгэ бастаабыта, оттон 1500 миэтэрэҕэ сүүрүүгэ биэтэккэ иккиһинэн кэлбитэ. Айтал 1500 миэтэрэҕэ (18-гар диэри саастаах уолаттарга) өрөспүүбүлүкэ рекордун олохтоото.
Биллэр сүүрүк Елена Мутовинаны боротокуолга “Нам” диэн суруйбуттар этэ. Ол эрээри кини “Манчаары оонньууларыгар” уонна Саха сирин норуоттарын спортивнай оонньууларыгар Дьокуускай куорат хамаандатын састаабыгар киирээччи. Елена Мутовина 1500 уонна 3000 миэтэрэлэргэ бастаабыта. Өссө биир иитиллээччибит Александра Осипова 1500 миэтэрэҕэ сүүрүүгэ иккис буолбута.
Быйыл – Саха сирин норуоттарын VIII спортивнай Оонньууларын сыла. Онон чөмпүйэнээккэ элбэх спортсмен кытынна. Ити улахан түһүлгэҕэ сүүмэрдиир күрэхтэһиилэр бэс ыйыгар ыытыллыахтара. Бастаан Саха сирин сайыҥҥы чөмпүйэнээтигэр (бэс ыйын 4-5 күннэригэр), онтон Дьокуускай куорат аһаҕас чөмпүйэнээтигэр (бэс ыйын 18-19 күннэрэ).
– Диана, эн, нууччалыы эттэххэ, “играющий тренер” буоллаҕыҥ. Былырыыҥҥы “Манчаары оонньууларыгар” да, 2019 сыл сайыныгар Аммаҕа ыытыллыбыт Саха сирин VII оонньууларыгар кыттыбытыҥ. Быйыл Бороҕон түһүлгэтигэр да кыттар буолуохтааххын?
– Кыттыахтаахпын, Дьокуускай куорат хамаандатын састаабыгар. Амма түһүлгэтигэр: биир кыһыл көмүс (эстэпиэтэҕэ), икки үрүҥ көмүс (400 уонна 800 миэтэрэҕэ сүүрүүлэргэ) мэтээллэммитим. Быйыл да чэпчэки атлетика ити дьиссипилиинэлэригэр кыттыахтаахпын.
– 23-гэр диэри саастаах уолаттарга Арассыыйа чөмпүйүөнэ Николай Копырин – эн иитиллээччиҥ. Кини туһунан кэпсии түс эрэ.
– Коля былырыын 23-гэр диэри саастаах уолаттар күрэхтэһиилэригэр бүтэһигин кыттыахтаах этэ (10 000 миэтэрэҕэ сүүрүүгэ). Ол эрээри ону эчэйиини ылан күрэхтэһиигэ кыттыбатаҕа. Онтон полумарафоҥҥа саастарынан арааран күрэхтэһии ыытыллыбатаҕа, онон балаҕан ыйыгар улахан дьоҥҥо Арассыыйа чөмпүйэнээтигэр кыттан 10-с көрдөрүүлэммитэ. Кини быйыл сайын Бороҕоҥҥо ыытыллар улахан түһүлгэҕэ эмиэ кыттыахтаах (Дьокуускай хамаандатын састаабыгар).
– Чэпчэки атлетика сүрүн кыһалҕаларын туһунан кэпсии түс эрэ?
– Баары баарынан, аһаҕастык этэр буоллахха: кэнники биэс сылга күрэхтэһиилэргэ барыыны-кэлиини үбүлээһин суоҕун кэриэтэ. Оҕолор төрөөбүт улуустарын көмөлөһүннэрэн эҥин Саха сирин тас өттүгэр ыытыллар күрэхтэһиилэргэ кытталлар. Аны туран сайыҥҥы өттүгэр үөрэтэр-эрчийэр лааҕыр суох. Саамай күүстээх, эттээх-сииннээх дьарык сайыҥҥы өттүгэр ыытыллыахтааҕын туһунан успуорт эйгэтигэр бары билэллэр. Холобур, тустууктарга, боксуордарга итинник лааҕырдар үлэлииллэр. Оттон чэпчэки атлетикаҕа барыта дьаалатынан устан иһэр курдук. Федерациябыт үлэлээбэтиттэн эбитэ дуу?
Олимпийскай эрэллэр училищеларыгар чэпчэки атлетика салаата сабыллыбыта. Онон мин Нам успуорка оскуолатыгар үлэлиибин. Иитиллээччилэрим эмиэ ити оскуолаҕа көспүттэрэ. Сүнньүнэн куоракка дьарыктанабыт. Оҕолор аймахтарыгар кыбыллан олороллор. Ол тустаахтарга ыарахана өйдөнөр.
Сүрүн болҕомтону 3-4 үчүгэй көрдөрүүлэрдээх үөрэнээччилэрбитигэр уурабыт. Өрөспүүбүлкэ тас өттүгэр тахсыы, сүнньүнэн, кулун тутар уонна муус устар ыйдарга буолааччы.
– Бытарҕан тымныыга таһырдьа сүүрэ сылдьар спортсменнары көрөөччүбүн. Ити улахан көрдөрүүнү ситиһэр туһугар утумнаахтык дьарыктанар спортсменнарга охсуулааҕа буолуо?
– 25 кыраадыска диэри тымныыга таһырдьа дьарыктаныахха сөп. Онтон бытарҕан, томороон тымныыларга таһырдьа дьарыктаныы туһата кыра. Бастакытынан, тымныыга туһааннаах тэтими хайдах да тутуспаккын. Иккиһинэн, атахтарыҥ, тобуктарыҥ ыалдьыахтарын сөп. Сүүрэр тиэхиньикэ да кэһиллэр. Холобур, халтарааҥҥа, чигдигэ атаҕыҥ туора бара сылдьар буоллаҕа.
– Эн үөрэнээччилэргин да кытта күрэхтэһээччигин дии? Суруналыыстар: “Тириэньэр иитиллээччитин кытта күөн көрсөр”, – диэн суруйааччылар.
– Оннук. Итинник түгэннэргэ кыайыылааҕынан үксүн мин тахсааччыбын. “Тириэньэрбит”, – диэн эрдэттэн бас бэринэллэриттэн эбитэ дуу? Холобур, 400 миэтэрэҕэ мэһэйдээх сүүрүүгэ Уһук Илин чөмпүйүөнэ Катя Сотникованы кытта өрөспүүбүлүкэ чөмпүйэнээтигэр, “Манчаары оонньууларыгар” уонна Саха сирин норуоттарын спортивнай оонньууларыгар күрэхтэһэн турабыт.
Итинник түгэннэргэ: “Хайаан да кыайыахтаахпын”, – диэн сыалы-соругу туруоруммаппын. Бастататан туран мин тириэнньэрбин, ол эрэ кэнниттэн – сүүрүкпүн. Сүүрэн бүтэн баран, атахтарын массаастыыбын, сүбэлиибин-амалыыбын.
– Саха сүүрүктэрэ уһун дистанцияҕа ситиһиилээхтик кытталлар. Этэргэ дылы, саха ньоҕой, тулуурдаах. Орто дистанцияларга Наталья Леонтьева соҕурууҥҥулартан быһыытынан-таһаатынан, атаҕа уһунунан хаалсыбат.
– Тус бэйэм “илии-атах уһуна быһаарар оруоллаах” дии санаабаппын. Саха бытааннык сайдар. 13-14 саастаах оҕолору соҕуруу күрэхтэһиннэрэ илтэхпитинэ – саастыылаахтарыттан быдан кыра курдук көстөөччүлэр. Биһиги 24-25 сааспытыгар дьэ ситэбит. Хомойуох иһин, үгүстэр ити саастарыгар успуортан туорууллар.
19-20 саастаах уолаттар дьарыкка мин оҥорор хамсаныыларбын кыайан оҥорооччулара суох. “Эһиги хайаан да сатыахтааххыт, эр дьоҥҥут дии”, – диибин. Ону: “Эн модун киһи буоллаҕыҥ”, – диэн куотуналлар. Кыаллыбаты кыайарга дьулуһар дьон ситиһиилээх буолаллар.
Федор РАХЛЕЕВ.
