Аны Чомчоевы балыйан турдулар

А.И. Чомчоевы өлөрө сатаабыт Д.Н. Ермоловы сууттааһын кэннэ былыр сахалар ыраахтааҕылаах тутулга харчыга, бэриккэ атыыланар чиэһинэйэ суох сууту “суут мэкчиргэ төбөтүн курдук, хайа баҕарар диэки эргийэр” диэн сыаналыылларын санаан ылаҕын. Буруйдааҕы сууттаабыт икки суут дьыаланы, нууччалыы эттэххэ, “с точки зрения здравого смысла” кырдьык кыайарын туһугар ситэ көрбөтүлэр.

Хайдах этэй? 2022 с. ыам ыйын 12 күнүн түүн куораттан ыраах Кэҥкэмэҕэ олорор, дьоҥҥо үтүөнү эрэ оҥорор, өрөспүүбүлүкэҕэ киэҥник биллэр ыал аҕатын итирик дьон өлөрө сыһан аймыыллар. А.И. Чомчоев – үйэтин тухары сокуону кэспэтэх, астаапкаҕа олорор полковник, дойду да, өрөспүүбүлүкэ да иннигэр улахан үтүөлээх, Ил Түмэн дьокутаатынан, өрөспүүбүлүкэҕэ үрдүк дуоһунастарга үлэлээбит,  норуот киэн туттар интеллектуала, Чернобыль иэдээнин туоратыыга олоҕун харыһыйбакка киирсибит, үйэтигэр арыгы испэтэх, үрдүк култууралаах киһи. Дьоҥҥо маатыралаабытын, үөхсүбүтүн ким да истибэтэх буолуохтаах. 

Чомчоев түүн ыт үрбүтүгэр тахсыбыта, дьиэтиттэн чугас “Росгвардия” диэн суруктаах массыынаны, икки итирик киһи сылдьалларын көрөр. Онтон ол дьоҥҥо “күөлгэ кустууру лесхоз боппута” диэбитигэр, тыраассаҕа төннөллөр. Ермоловтаах суукка ол тиийэн массыыналарыгар арыгылаан, пиибэ, буокка испиттэрин кэпсээбиттэр. Иккис киһитэ утуйбутугар 38 саастаах, 110 кг ыйааһыннаах, ыйдаҥатааҕы тиит курдук улахан уҥуохтаах Ермолов саа, травмат бэстилиэт, быһах ылан Чомчоевка төннөр. Таах боруоста күүлэйдииргэ итинник сэбилэммэттэр. “Итирик киһи соруйан Чомчоевы түүрэйдии, өһүөмньүлээх хараҥа дьыаланы оҥоро тиийбит” дии санаабаккыт дуо? Биир эрэ киһи баар диэн көрдөҕө дии. Кэлбитигэр ыт үрбүт, онуоха сэрэммэккэ чугаһаан кэлбит Чомчоевы быарга биэрбит, тииһин көтүрү охсубут, дьиэтигэр куотан истэҕинэ, бэстилиэтинэн (хараҥаҕа травмата көстүбэт) ытыалаабыт.  өлөрөөрү кэлбит диэн, Чомчоев саанан көмүскэнэргэ күһэллэр. Бу кыыллыы быһыы туһунан мин yakutia24.ru саайтка “Было ли случайным нападение на Чомчоева” (yakutia24.ruhttps://yakutia24.ru/news/obshchestvo/bylo-li-sluchajnym-napadenie-na-chomchoev) диэн ыстатыйабар ыам ыйын 15 к. суруйбутум.

Салгыы Чомчоев туох буолбутун кэпсээбитин хайа да суут “туоһу суох” диэн толору ылымматах. Куорат суута уонна СӨ Үрдүкү суута наар Ермоловы көмүскүүр курдук уурааҕы таһаарбыттар. Дьокуускай куорат суута кинини 3 сыл хаайыыга уурбута. Дьон-сэргэ киһини өлөрө сыспыт күлүгээҥҥэ хайдах итиччэ кыра болдьоҕу биэрдилэр диэн соһуйбута.

Дьокуускай куорат суутугар дьыала хронологията, сүрүннээн, сөпкө ырытыллыбыт.  Ол эрээри сорох сүрүн чахчыны көтүппүтэ балыырдаах буолбут. “Туоһу суох” диэн матыыптаан, элбэх түгэн болҕомтоҕо ылыллыбатах.

1. Суут уурааҕар Ермоловтаах Буторин буокка, пиибэ испиттэрин бэйэлэрэ бигэргэппиттэр. Оттон итирик сылдьыы буруйу ыаратыахтаах этэ да, бастакы суут ону болҕомтоҕо ылбатах. Полиция буруйу оҥорбут киһини туох-ханнык иннинэ “арыгы испит дуу, суох дуу” диэн бэрэбиэркэлэтэрин, бэл, оҕо билэр. Оттон силиэстийэ уорганнара Ермоловтаах Буторины оннук бэрэбиэркэлэтэри “умнан кэбиспиттэр”. Мин саас, Чомчоевтан балыыһаҕа сыттаҕына, хас да хонон баран интервью ыларбар биир да силиэдэбэтэл кэлэ илигэ. Онон, чахчы, хара маҥнайгыттан бу дьыаланы хайа эрэ үрдүк тойон дуу, туохтар дуу сабар, тиһэҕэр ыһар интэриэстээхтэр быһыылаах дуу диэн санаабыппыт. 

2. Ермоловтаах “Росгвардия” массыынатынан иккиэн Чомчоев дьиэтин аттыгар тиийэ сылдьан баран, кини бастаан “лесхоз бултууру бобор” диэбитин истэн, тахсан барбыттарын, онтон Ермолов сэбилэнэн төннүбүтүн көрдөрүмээри буолуо, иккиэн кыккыраччы мэлдьэһэллэр. Чомчоев, кырдьыгын дакаастаары, полициялартан “Айыы Тайбыт ити бириэмэҕэ космостан устуллубут хаартыскаларын ылан көрүҥ, массыына турбутун көрүөххүт” дии сатаабытын бэрэбиэркэлээбэтэхтэр.

3. Чомчоев “Ермолов миинэн олорон, ыйааһынынан баттаан, пуш даггер диэн икки өттө сытыы биилээх байыаннайдар быһахтарынан тыҥабын анньыбыта” диир. Ол иһин быһаҕы төлө охсор охсуһууга, икки илиитин тарбахтарын быспыт. Ол пуш даггер быһах көстүбэтэх, ол оннугар атын быһах баар буолбут. Онно Чомчоев хаана суох эбит. Хайа да киһиэхэ баар хаан эттиктэрин “Чомчоев хааныгар майгынныыр” диэн суруйбуттар.

4. Ермолов киитэрэйдээн, Чомчоев “итирик, охсуһуук, маатыраһыт” диэн холуннарар ньыманы туттубут. “Саанан ыппыта” диэн улаханнык буруйдуур. Оттон кини итирик туран, кэпсэтэ кэлбит кырдьаҕас киһини сэрэппэккэ тииһин көтүрү охсубутун, быарга биэрбитин, куотан истэҕинэ, кэнниттэн травматынан ытыалаан, Чомчоев тыынын көмүскэнэн сааланарга күһэллибитин сууттар болҕомтоҕо ылбатахтар.

5. Суукка Чомчоев “16-лаах саанан бэстилиэттээх Ермоловы 20-чэтэ халлааҥҥа ытан куттаан бэриннэрбитим” диэбит. Оттон силиэстийэ биригээдэтэ кэлэ сылдьан 16-лаах саа 4 эрэ ботуруонун булбут. Ол аата, кимнээх эрэ кэлэн, пуш даггер быһаҕы, эстибит ботуруоннары хомуйан ылан баран, атын быһаҕы бырахпыттар дуо?

Иккис СӨ Үрдүкү суута дьыаланы күн өйдөөх киһи өйдөөбөт гына үлтү бутуйан, Чомчоев тоҕо сааны ылбыт биричиинэтин быһаара сатаабакка, “соруйан Ермоловы куобах курдук эккирэтэ сылдьан ытыалаабыт, тиһэҕэр хаанынан уста сытар киһини быраҕан, холку баҕайытык куораттаабыт” диэх курдук түмүктээбит. Үрдүкү суут эмиэ көтүмэхтик Ермолов итирик сылдьыбытын болҕомтоҕо ылбатах. Онон Ермолов СӨ Үрдүкү суутугар ааһыммыт уурааҕар олоҕуран, нуучча тыллаах саайтарга, хаһыаттарга куомуннаспыт курдук, Чомчоевпытын букатын өлөрүөхсүт, хаайыыга сытыахтаах сиэхсит курдук көрдөрөн үллэҥнэппиттэрэ. Чомчоев күлүгээннээн, саанан Ермоловы ытыалаан, этэ-сиинэ бүттэтэ суох буолуор диэри сэймэктээбит аатырбыт. Онно сөп буолбакка, 70-наах кыра, хачаайы кырдьаҕас киһи Рембо курдук доруобай киһини кырбаабыт үһү. Шварценеггер чахчы “сынньанар”...

Силиэстийэ уорганнарыгар өр үлэлээбит, аптарытыаттаах киһи Тулаҕа урбаанньыты халаары, бандьыыттар өтүүгүнэн сиэтэ сырыттахтарына мүччү туттаран, саа ылан ытыалаан быыһаммыт, Дьокуускайга итирик дьон дьиэ аанын “иһирдьэттэн  маатыралаабыта”   диэн  тоҕо тэбэн киирбиттэрин хаһаайын сааланан көмүскэммитин сууттар эмиэ Чомчоев дьыалатын курдук ортотуттан быһан ылан,  бандьыыттары быыһыы сатаабыттар. Ону Арассыыйа Үрдүкү суута кырдьыгынан көрөн көтүрбүтүн кэпсээбитэ.

Хара балыырдаах СӨ Үрдүкү суут уурааҕар СӨ Борокуратуурата туох диэн сыана быһарын күүтэбит. Борокуратуура бэрэстэбиитэлэ “Ермолов ааһыныыга биэрбит үҥсүүтэ суукка көрүллэрэ сокуоннайа суох” диэбит этэ. СӨ Борокуратуурата туох диириттэн борокуратуура бу дьыалаҕа, чахчы, сиэрдээх сокуону туруулаһара-турууласпата көстүө.

Суут бу уурааҕа көтүрүллүбэтэҕинэ, тыа хаһаайыстыбатынан дьарыктанар дьоҥҥо улахан куттал үөскүүр. Элбэх сүөһүнү, сылгыны сыл аайы уораллар. Билигин суукка Ермоловтаах хоттохторуна, бандьыыттар, кириминээллэр тыаҕа баар сылгы базаларын, сайылыктары, булчуттары аһаҕастык киирэн халаан, өлөрөн баран тутулуннахтарына, туоһу суоҕунан, өлөрбүт, атаҕастаабыт киһилэрин маатыралаабыта, саалаах этэ, ол “иһин көмүскэммиппит” диэн, хата, утары үҥсэн туруохтарын сөп.

Суут уурааҕа көтүллүбэтэҕинэ, маннык албас сокуоннай төрүттэниэ дии санаабаккыт дуо?

Владимир СТЕПАНОВ.