Киһи эрэ кута-сүрэ тохтуур, саха дьонун сүрэҕинэн-быарынан курдаттыы киирбит тыастаах мас флейтэнэн оонньуур киһи биидьийэтэ, ааспыт нэдиэлэҕэ куйаар ситимнэрин устун тарҕанна. Көрбүт-истибит эрэ барыта: «Кини кимий? Ханнык муусука үнүстүрүмүөнүгэр оонньоотой? Наһаа үчүгэй дии!» - диэн саҥа аллайдаҕа. Ким эрэ, даҕатан: «Бэйэтэ уһанан оҥорор үһү», - диэбитэ.
Дьэ, мин билэр дьоммуттан төлөпүөнүн нүөмэрин сураһан, сахалыы нарын матыыбы таһаарбыт, элбэх дьону долгуппут биидьийэ дьоруойун кытта билсэн-көрсөн, кэпсэтэргэ сананным.
– Дмитрий, үтүө күнүнэн, кимтэн кииннээххиний, хантан хааннааххыный? Бука, төрдүгэр уус дьон бааллара буолуо.
– Мин Сунтаар улууһун Туойдаах нэһилиэгин Поповтар дьиэ кэргэннэригэр 5-с оҕоннон күн сирин көрбүтүм. Ийэм - Өлүөхүмэ Токо нэһилиэгиттэн сылдьар, аҕам - төрүт Сунтаар. Төрөппүттэрим иккиэн төрүттэригэр тулаайах хаалбыт дьон баар буолан, аймах-уруу ситимэ сүтэрсэн, биллиилээх уус дьон баара чопчу биллибэт. Ийэм өттүнэн, биллэринэн, дьиэ тутааччылар бааллар этэ. Аҕам кыралаан арааһынан уһанар уонна үчүгэйдик уруһуйдуур.
– Ханна үөрэммиккиний? Туох идэлээххиний? Тугу үлэлиигиний?
– 2007 сыллаахха Сунтаар 1 нүөмэрдээх оскуолатын бүтэрбитим. 2010 сыллаахха Дьокуускайдааҕы тыа хаһаайыстыбатын техникумун бүтэрэн, "юрист-правовед" идэтин сүкпүтүм. 2018 сыллаахха, Дьокуускайдааҕы Култуура уонна ускуустуба коллеһыгар «переподготовка» ааһан, «специалист по звукооператорскому мастерству» идэтин ылбытым. Билиҥҥи кэмҥэ быстах үлэлэринэн уонна сакаастарынан дьарыгырабын. Култуура эйгэтигэр уус-уран салайааччынан хас да сыл үлэлээбитим.
– Бу социальнай ситимнэринэн тарҕаммыт биидьийэҕэ ураты муусука үнүстүрүмүөнүгэр оонньуургун истэн сөхтүм, долгуйан да ыллым. Бу туох үнүстүрүмүөнэй? Бэйэҥ оҥороҕуҥ дуо?
– Итинник үнүстүрүмүөнү норуот аайы араастаан ааттыыллар, араас матырыйаалтан оҥороллор. Киэҥ эйгэҕэ, билигин биллэринэн, уопсай аата "окарина" дэнэр. Биһиги чуһуурба диибит. Маннык үнүстүрүмүөҥҥэ оонньоон саҕалыыр дьоҥҥо үөрэнэргэ чэпчэки буолар. Үнүстүрүмүөннэри бэйэм оҥоробун, үксүн үөт талахтан, тэтиҥтэн, хатыҥтан оҥоробун.
– Хаһааҥҥыттан муусука үнүстүрүмүөнүн оҥоруунан дьарыгырбыккыный, ханна үөрэммикиний?
– Үнүстүрүмүөннэри оҥоруунан 2015 сыллаахтан дьарыгырабын. Вконтакте "Изготовление флейт" сообществоҕа киирбитим. Туох баар информацияны ол бөлөхтөн ылбытым. Итиннигинэн дьарыгырар араас маастардартан билбэт боппуруостарбын ыйыппытым. Араас норуоттар үнүстүрүмүөннэрин туһунан ыстатыйалары ааҕан, чертежтары ыыттаран, элбэҕи билбитим. Билиҥҥи кэмҥэ баҕалаах киһиэхэ информация барыта интернет ситимигэр баар. Онно бириэмэ эрэ аныаххын наада.
– Ити флейтэни таһынан, өссө ханнык үнүстүрүмүөннэри оҥороҕунуй?
– Сүрүннээн, кыл кырыымпа, ойдуо, күпсүүр, дүҥүр уонна ити чуһуурбалары (флейтэлэри) оҥоробун. Таҥсыр оҥоро сылдьыбытым.
– Ити биидьийэни көрөн киһи наһаа долгуйа истэр дии. Маннык үнүстүрүмүөннэргэ ансаамбылынан оонньуу туралларын истэргэ олус кэрэхсэбиллээх буолуо дии. Эн, бэйэҥ сыанаҕа, дьон иннигэр эҥин оонньуугун дуо?
– Сценаҕа көрөөччү иннигэр оонньуубун. Манна нэһилиэкпитигэр "Тускул" култуура киинигэр 2 фольклорнай кэллэктиип салайааччыта буолабын. "Кый-Дайар" ыччат фольклорнай бөлөхпүт араас таһымнаах күрэхтэргэ элбэх ситиһиилээх.
– Эн үнүстүрүмүөнү оҥорор матырыйаалын ханныгый? Биири оҥорууга төһө элбэх бириэмэ барарый?
– Ханнык, туох үнүстүрүмүөнү оҥороргуттан тутулуктаах. Кырыымпаны хаппыт бэс эбэтэр харыйа маһынан, үрүллэр үнүстүрүмүөннэри хаппыт үөт талахтан, тэтиҥтэн, хатыҥтан, оттон бэс, харыйа маһынан оҥорорго пропиткалаан, лаахтаан оҥоробун. Биир чуһуурбаны күн иһигэр толору оҥорон бүтэриэххэ сөп. Ол эрээри, үнүстүрүмүөнү ыксаабакка оҥоруллуохтаах, үнүстүрүмүөн оҥоһуллан, ностуруойкаланан баран, оонньонон, маһын сааһа оннун буллаҕына, өссө ностуруойкаланан көрүллүөхтээх. Быыччыктаннахха, хас даҕаны күн чочуйуллааччы.
– Аны дьиэ кэргэҥҥин кытта билсиэххэ. Кэргэниҥ тугу үлэлиирий? Хас оҕолооххунуй? Ким эмит муусуканы өссө интириэһиргиир дуо эһиэхэ?
– Кэргэним Наталья Анаабыр Үрүҥ Хайатыттан сылдьар. Маннааҕы "Тускул" Култуура киинин салайааччытынан үлэлиир, идэтинэн хореограф. Икки оҕолоохпут - кыыстаах уол, кырабыт уол. Дьиэ кэргэммитигэр кыра уолбут муусукаҕа тардыһыылаах быһыылаах, улаатан истэҕинэ, көстүө.
– Инникитин туох былааннааххыный?
– Былаан инникигэ элбэх буолаҕа. Салайар фольклорнай кэллэктииптэрбин күүскэ үлэлэтиэхпитин баҕарабыт, оонньуур үнүстүрүмүөннэрбинэн доҕуһуоллатан, хомуурунньук устар былааннаахпыт. Улахан баҕа санаабыт - муусукаалынай мастарыскыай туттуу.
– Чуһуурбанан оонньуур биидьийэҥ социальнай ситимнэринэн тарҕаммытын кэнниттэн, дьон эйиэхэ төһө билиннэй? Бука, сакаас элбээбитэ буолуо дуу?
– Бэйэм дэлби соһуйбутум. Сарсыарда уһуктан, төлөпүөммүн көрбүтүм сурук бөҕө, дьон бөҕө эрийбит. Элбэх дьоннуун билистим. Сакаас олус элбээн, испииһэк оҥорон баран, бакаа сакаас ылбакка олоробун.
– Дмитрий, аҕыйах ыйытыыбар хоруйуҥ иһин улахан махтал! Санаабытыҥ, торумнаабытыҥ олоххо киирэн, саха норуотун култууратын сайыннарыыга кылааккын киллэрэ тур.
Дмитрий Попов чуһуурбаҕа оонньуур биидьийэтин @kuum.ru инстаграм ситимиттэн киирэн көрүөххүтүн сөп.
Кэпсэттэ Ираида Коркина-Чугдаара
