«Ил Түмэн» бэчээт дьиэтэ «Быраап билиитин нууччалыы-сахалыы тылдьытын» киэҥ эйгэҕэ таһаарда

Бүгүн Өрөспүүбүлүкэтээҕи медиакииҥҥэ «Ил Түмэн» бэчээт дьиэтин генеральнай дириэктэрэ Мария Христофорова көҕүлээһининэн уонна салайыытынан оҥоһуллан тахсыбыт «Быраап билиитин нууччалыы-сахалыы тылдьыта» сүрэхтэннэ. Тэрээһиҥҥэ үрдүкү салалта бэрэстэбиитэллэрэ, суут-сокуон, быраап эйгэтин үлэһиттэрэ, тыл үөрэхтээхтэрэ, тылбаасчыттар, суруналыыстар кытыннылар.

Бырайыак «2020 – 2024 сс. Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр судаарыстыбаннай уонна дьиҥ таһымнаах тыллары харыстааһын уонна сайыннарыы» судаарыстыбаннай тосхол иитинэн, СӨ Инновацияҕа, сыыппара сайдыытыгар уонна инфокоммуникационнай технологияларга министиэристибэтин өйөбүлүнэн биир сыл иһигэр оҥоһуллан олоххо киирдэ. Тылдьыкка быраап эйгэтигэр сыһыаннаах 8000 тахса тыл уонна тыл ситимэ киирдэ. Маны таһынан, тылбаастыырга үгүс уустугу көрсөр РФ уонна СӨ судаарыстыбаннай былааһын уорганнарын испииһэгэ сыһыарыы быһыытынан бэрилиннэ. 

«Быраап билиитин нууччалыы-сахалыы тылдьытын» оҥорор толкуй Мария Христофороваҕа Чебоксар куоракка 2016 с. бэчээттэнэн тахсыбыт «Быраап билиитин нууччалыы-чуваштыы тылдьытын» кытта билсиһии кэннэ үөскээбитэ. Ол холобурунан маннык тылдьыт оҥоһуллан, түҥ былыргыттан аймахтыы саха уонна чуваш тыллара, төһө да билигин бэйэ-бэйэлэриттэн тэйиччи буоллаллар, үтүө өттүнэн дьайсар кыахтаахтарын көрдөрдүлэр.  

Тылдьыт сүрүннүүр эрэдээктэринэн «Күрүлгэн» уус-уран сурунаал бас эрэдээктэрэ, суруйааччы, тылбаасчыт Афанасий Гуринов-Арчылан үлэлээтэ. Кини тылдьыты оҥоруу олус уустуктук, ол эрээри саха тылын сайдыытын туһугар сүрэх баҕатынан дьаныардаахтык баран түмүктэнэн, күн сирин көрбүтүн бэлиэтээтэ.  

М.К. Аммосов аатынан ХИФУ ХИНТуоКИ Саха тылын истилиистикэтин уонна нууччалыы-сахалыы тылбаас хаапыдыратын сэбиэдиссэйэ Лидия Манчурина иһитиннэрбитинэн, тылдьыты оҥорууга тэрилтэттэн үс тыл билимин хандьыдаата кыттыбыт. Кини бу тылдьыт уопут быһыытынан тахсыбытын, манна тиэрминнэри таһынан иһитиннэрэр-сырдатар эйгэлэргэ туттуллар быраапка сыһыаннаах тыл-өс барыта кэриэтэ киирбитин бэлиэтээтэ.

«Нууччалыы-сахалыы тылбааска биһиги сүрүннээн тылбаас үчүгэй буоларын, дьон ону ылынарын туһугар, саха тылын нуорматыгар уонна үөрүйэҕэр олоҕуран үлэлээтибит. Афанасий Гаврильевич эппитин курдук, мөккүөр элбэх этэ, билигин да баар, ол да буоллар, үлэ оҥоһуллан киэҥ эйгэҕэ таҕыста», - диэн Лидия Манчурина быһаарда.

Тылдьыт сүрэхтэниитигэр СӨ Төрүт сокуонун сүбэтин бэрэссэдээтэлин солбуйааччыта Алексей Ефимов тылдьыт саха тылын сайдыытыгар улахан төһүү буолуоҕун эттэ.

«Мария Николаевна, улахан тэрийэр уопуттаах салайааччы буолан, бэрт кылгас кэм иһигэр бу бырайыагы олоххо киллэрдэ. Элбэх көлүөнэ юрист ыра санаатын толорорго улахан хардыыны оҥордо, - диэн махтан туран, СӨ Төрүт сокуонун сүбэтэ сыл ахсын икки тылынан таһаарар дакылаатын бэлэх уунна.  

Маннык тылдьыт тахсыбытын биһирииллэрин уонна өссө далааһыннаахтык салҕанан барарыгар эрэнэллэрин РФ үтүөлээх юриһа, ХИФУ бэрэпиэссэрэ Макар Яковлев, Ил Дархан сүбэһитэ, СӨ үтүөлээх юриһа Игорь Николаев, уонна учуонай, саҥаны айааччы Анатолий Чомчоев биллэрдилэр. Кинилэр маннык тылдьыты оҥорууга салгыы, тыл үөрэхтээхтэрэ эрэ буолбакка, юристары бэлэмнээн таһаарар үөрэх кыһатын – юридическай факультет үлэһиттэрэ эмиэ кытталлара ирдэнэрин эттилэр.

Тэрээһиҥҥэ СӨ Бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччыта Анатолий Семенов, Инновация миниистирин солбуйааччыта Александр Федотов, Арассыыйа юристарын ассоциациятын Саха сиринээҕи салаатын бэрэссэдээтэлэ Александр Ким-Кимэн кытыннылар. Кинилэр саха тылын уонна суут-сокуон, быраап тиһигин сайдыытыгар олус кэскиллээх үлэ саҕаламмытынан эҕэрдэлээтилэр, тылдьыт өссө бэчээттэнэн, ону ааһан элэктириэн барыйаана тахсан, хас биирдии устудьуоҥҥа, үлэһиккэ тиийэригэр баҕа санааларын биллэрдилэр.

Онон, 1000 эрэ ахсаанынан тахсыбыт «Быраап билиитин нууччалыы-сахалыы тылдьытын» эһиил өссө элбэх ахсаанынан бэчээттэнэнэн тахсарыгар уонна куйаар ситиминэн тарҕанарыгар эрэл үөскээтэ.

Бэйэ кэр.