Кулун тутар 28-30 күннэригэр Эдэр суруйааччылар XXIII Өрөспүүбүлүкэтээҕи Сүбэ мунньахтара ыытылынна. Икки сыллааҕыта сүбэ-мунньах «онлайн» ыытыллыбыт эбит буоллаҕына, быйыл өрөспүүбүлүкэбит араас улууһуттан эдэр суруйааччылар муһуннулар. 19 улуустан барыта 90-ча сайаапка киирбититтэн, 57 ааптар үлэтин талан ылбыттара.
****
Маҥнайгы күн, П.А. Ойуунускай аатынан Саха академическай театрын лабораторнай саалатыгар Эдэр суруйааччылар сүбэ мунньахтарын чэрчитинэн, драма уонна киинэ сценарийын суруйууга маастар-кылаастар ыытылыннылар. Тэрээһин санаа атастаһыытын быһыытынан, сэргэхтик, олус истиҥник буолан ааста.
Драмаҕа маастар-кылааһы Саха театрын сүрүн режиссера, СӨ ускуустубатын үтүөлээх диэйэтэлэ Руслан Тараховскай уонна Саха театрын литература чааһын сэбиэдиссэйэ Ангелла Попова ыыттылар. Кинилэр саҥа саҕалыыр драматурдарга пьесаны суруйууга туох алҕастар тахсалларын, аныгы кэм геройун уобараһа хайдах буолуохтааҕын, режиссеру кытары драматург хайдах үлэлиэхтээҕин туһунан кэпсээтилэр.
Киинэ сценарийын суруйууга маастар-кылааһы «Сахафильм» национальнай киинэ хампаанньатын дириэктэрэ, продюсера Сардаана Саввина уонна биллиилээх киинэ сценариһа, режиссер Любовь Борисова ыыттылар. Кинилэр киинэ сценарийын суруйуутугар кылгас кистэлэҥнэрин үллэһиннилэр.
Любовь Борисова киинэ сценарийын суруйууга үлэ тэтимин түргэтэргэ, сайыннарарга анаан хаарталары туһанарын туһунан сырдатта уонна хас биирдии кыттааччыга «Мин үрдүбэр күн хаһан даҕаны киирбэт», «Уйбаана суох миигин көмүмэҥ» киинэлэр сценарийдарын холобур быһыытынан көрдөрдө.
****
Кулун 29 күнүгэр, Эдэр суруйааччылар XXIII Өрөспүүбүлүкэтээҕи Сүбэ мунньахтарын үөрүүлээх арыллыыта СӨ наукаларын Академиятын дьиэтин конференц-саалатыгар ыытылынна.
Бастаан Арассыыйа Суруйааччыларын сойууһугар саҥа киирбит дьоҥҥо билиэттэрин туттардылар. Ол курдук, Эдуард Ефремов-Дэхси, Михаил Кривошапкин-Киргэмбис, Надежда Ильина, Ольга Янцен, Михаил Севаков, Бүөтүр Хара, Харыйалаах Уола, Алексей Коваленко киирдилэр. СӨ Култууратын уонна духуобунай сайдыытын миниистирин солбуйааччы Марина Силина кыттааччылары эҕэрдэлээтэ уонна кыайыылаахтарга айар командировкаҕа барар сэртипикээти аныылларын туһунан эттэ. Маны таһынан, кини Ил Дархан Айсен Николаев уонна СӨ бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Ольга Балабкина эҕэрдэ тылларын ааҕан иһитиннэрдэ. Арассыыйа Суруйааччыларын сойууһун бырабылыанньатын сэкэрэтээрэ, норуодунай суруйааччы Николай Лугинов, СӨ Суруйааччыларын сойууһун бэрэссэдээтэлэ Иван Мигалкин, норуодунай суруйааччылар Сэмэн Тумат, Павел Харитонов-Ойуку, Арассыыйа Суруйааччыларын сойууһун Эдэр литератордар сэбиэттэрин чилиэнэ Григорий Шувалов уо.д.а. тыл эттилэр. Саха сирин суруйааччыларын сойууһун бэрэссэдээтэлэ Наталья Харльампьева аныгы литература туругун, сыалын-соругун туһунан дакылаат аахта.
Салгыы, Сүбэ-мунньах кыттааччылара кулун тутар 29-30 күннэригэр литература ханнык көрүҥэр кыттыбыттарынан, бөлөхтөргө арахсан, анал сиэксийэлэргэ сырыттылар. Манна кинилэр эспиэрдэр сүбэлэрин-амаларын иһиттилэр, айымньыларыгар сыанабыл ыллылар, тустаах ырытыылары аастылар. Быйыл поэзия, проза, нууччалыы уонна аҕыйах ахсааннаах норуоттар литератураларын сэргэ, драма, оҕо литературатын уонна киритиикэ сиэксийэлэрэ үлэлээтилэр. Бу сылга нуучча литературатын көрүҥэр ордук элбэх эдэр суруйааччы кыттыыны ылла. Манна даҕатан этэр буоллахха, оҕо литературатыгар, кириитикэҕэ уонна драмаҕа сааһыттан тутулуга суох суруйар дьоҕурдаах дьон кытыннылар.
Поэзия сиэксийэтин Саха сирин суруйааччыларын сойууһун бэрэссэдээтэлэ, саха норуодунай поэта Наталья Харлампьева салайан үлэлэттэ. Оттон эспиэрдэринэн Арассыыйа суруйааччыларын сойууһун чилиэннэрэ, биллиилээх поэттар Саргылана Гольдерова-Саргы Куо, Зинаида Архипова уонна Рустам Каженкин буоллулар.
Проза сиэксийэтин Арассыыйа Суруйааччыларын сойууһун бырабылыанньатын сэкэрэтээрэ, норуодунай суруйааччы Николай Лугинов салайан ыытта. Эспиэрдэринэн Саха сирин норуодунай суруйааччыта Сэмэн Тумат, Саха сирин суруйааччыларын сойууһун чилиэннэрэ, прозаиктар Данил Макеев уонна Анатолий Слепцов үлэлээтилэр.
Драма жанрын бөлөҕүн Арассыыйа суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ, СӨ үтүөлээх артыыһа, Былатыан Ойуунускай аатынан судаарыстыбаннай бириэмийэ лаураета Елена Слепцова-Куорсуннаах салайан ыытта. Эспиэрдэринэн Саха театрын литератураҕа чааһын сэбиэдиссэйэ Ангелла Попова, Арассыыйа суруйааччыларын сойуустарын чилиэннэрэ, драматург Семен Ермолаев-Сиэн Өкөр уонна тылбаасчыт Альбина Борисова үлэлээтилэр.
Хотугу Аҕыйах ахсааннаах омуктар литератураларын сиэксийэтин Саха сирин суруйааччыларын сойууһун бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Степан Сивцев салайан үлэлэттэ. Кинини кытта айымньылары ырытыыга эдэр суруйааччы, «Созвездие» бибилэтиэкэ сэбиэдиссэйэ Дария Мартынова-Несэни, Арассыыйа суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ, филологическай наука кандидата Варвара Белолюбская-Аркук, «Илкэн» хаһыат эрэдээктэрэ Андрей Исаков, эдэр суруйааччы Михаил Кривошапкин-Киргембис үлэлээтилэр.
Оҕо литературатын бөлөҕүн Арассыыйа суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ, биллиилээх оҕо суруйааччыта Евдокия Иринцеева-Огдо салайан ыытта. Эспиэрдэринэн оҕо суруйааччылара Константин Сосин, Анна Варламова-Айысхаана уонна Ангелина Васильева буоллулар.
Нуучча литературатын сиэксийэтигэр Москубаттан ыҥырыллан кэлбит, Арассыыйа Суруйааччыларын сойууһун Эдэр литератордар сэбиэттэрин чилиэнэ Григорий Шувалов, Арассыыйа суруйааччыларын сойууһун чилиэннэрэ Ольга Пашкевич, Елена Овчарова уонна Сергей Москвитин эдэр суруйааччылар үлэлэрин ырыттылар.
Критика сиэксийэтин Арассыыйа суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ, «Чолбон» сурунаал бас эрэдээктэрэ Гаврил Андросов салайан ыытта. Кинини кытта норуодунай суруйааччы Павел Николаевич Харитонов-Ойуку, саха суруйааччыларын айымньыларын чинчийэр учуонай, филология билимин кандидата Саргылаана Ноева, эдэр кириитик Утум Захаров үлэлээтилэр.
Эдэр ааптардар айымньыларын эспиэрдэр тыыппалаах өттүн бэлиэтээн, сүбэлээн-амалаан, иҥэн-тоҥон ырыттылар. Кинилэр хас биирдии кыттааччы литератураҕа холонуутун ааҕан баран, айымньы ис тутулун, уобарастары тиэрдиилэрин, тиэмэлэри арыйыыларын, сөпкө табыллыбытын, ханан тугу көннөрүөхтэрин сөбүн ыйан-кэрдэн, тылы-өһү сөпкө туттууларын көрөн сыаналаатылар.
****
Кулун тутар 29 күнүгэр, Эдэр суруйааччылар XXIII Өрөспүүбүлүкэтээҕи Сүбэ мунньахтарын чэрчитинэн, икки дьоһун тэрээһин ыытылынна. Ол курдук, Национальнай бибилэтиэкэ историческай саалатыгар «21-с үйэ 21 эдэр суруйааччыта» кинигэ сүрэхтэниитэ ыытылынна.
Оттон Бэчээт дьиэтин медиа-киинигэр Арассыыйа Суруйааччыларын сойууһун Эдэр литератордар сэбиэттэрин чилиэнэ, «Наш современник» сурунаал Ю.П. Кузнецов аатынан бириэмийэ лауреата Григорий Шуваловтыын көрсүһүү буолла.
****
Кулун тутар 30 күнүгэр, сарсыардаттан күнүскүгэ диэри бөлөхтөрүнэн эдэр ааптардар айымньыларын ырытыы үлэтэ салҕаммыта. Онтон, СӨ наукаларын Академиятын дьиэтин конференц-саалатыгар, 16.00 чаастан Эдэр суруйааччылар XXIII Өрөспүүбүлүкэтээҕи Сүбэ мунньахтарын түмүгүнэн, бастыҥнар ааттара билиннэ.
Бары бөлөхтөртөн талыллыбыт кыайыылаахтар кинигэлэрэ тахсарыгар уонна айар командировкаҕа барарга диэн сэртипикээти туттулар. Маны сэргэ, бэлиэтэммит ааптардар айымньылара литературнай сурунаалларга, хомуурунньуктарга бэчээттэниэхтэрэ.
Ол курдук, проза секциятын бастыҥынан Валерий Андросов буолла. Кинини кинигэ бэчээттэтэригэр, Ульяна Захарованы айар командировкаҕа барарыгар аналлаах туоһу суругу туттардылар. Маны сэргэ, Ираида Коркина-Чугдаара уонна Сардаана Гаврильева кэпсээннэрин "Чолбон" сурунаалга таһаарарга мэктиэлээтилэр. Поэзия секциятыгар Василий Рожин бастыҥынан буолан, кинигэ бэчээттэниитигэр туоһу суруктанна, оттон Сюзанна Кондакова айар командировкаҕа туоһу суругу тутта, оттон Мария Андреева, Римма Крылова уонна Оксана Васильева "Чолбон" сурунаалга тахсарга мэктиэлэннилэр. Хотугу норуоттар литератураларыгар бастыҥынан Алена Колесова талыллан кинигэ бэчээттэниитигэр туоһу суругу ылла. Валентина Волкова айар командировкаҕа, хотугу норуоттар литератураларын арыйыытынан Людмила Курилова буолла, кини айымньыта “Полярная звезда” сурунаалга бэчээттэнэр буолла. Драма секциятын арыйыытынан Евгений Беляев буолла. Кини айар командировка сэртипикээтин тутта. Бастыҥынан буолбут Илья Семенов айымньыта Олоҥхо тыйаатырыгар уус-уран ааҕыыга мэктиэлэннэ. Маны таһынан, Игнатий Слепцов айымньыта «Чолбон» сурунаалга бэчээттэнэр чиэскэ тигистэ. Оҕо литературатыгар бастыҥынан Анна Колосова буолан, кинигэ бэчээттэниитигэр туоһу суругу тутта. Сардаана Гаврильева айар командировкаҕа мэктиэлэннэ. Мария Винокурова, Мусьяна Сосина «Чолбон“сурунаалга айымньылара бэчээттэниэхтэрэ. Кириитикэ секциятыгар бастыҥ үлэлэринэн Светлана Самсонова–Сиибиктэ, Татьяна Андросова буоллулар. Ону сэргэ, айар командировкаҕа Олимпиада Давыдова мэктиэлэннэ. Экспиэртиир сүбэ Оксана Манчурина, Аркадий Самсонов, Яков Алексеев үлэлэрин "Чолбон" сурунаалга бэчээттэнэргэ анаата. Нууччалыы тыллаах литература секциятыгар кыттыбыт Максим Эверстов Химкигэ буолар Бүтүн Арассыыйатааҕы эдэр литератордар мунньахтарыгар мэктиэлэннэ. Уулжан Даулетбекова айар командировкаҕа барар туоһу суруктанна. Ону таһынан, Саргылана Сорошева, Надежда Алаганчакова. Екатерина Кычкина, Виктор Харлампьев «Полярная звезда » сурунаалга бэчээттэнэр буоллулар.
Түмүккэ, "АйАрт" кэмиэрчэскэйэ суох айар уопсастыба ыччаттара Сүбэ мунньах тэрийээччилэригэр махтал суруктарын туттардылар, Наталья Ивановна Харлампьеваҕа сибэкки дьөрбөтүн ууннулар. Оттон, кэлиҥҥи сылларга өрөспүүбүлүкэтээҕи литературнай сэминээргэ кыттыыны ылбыт эдэр ааптардар тэрээһин сүрүн көҕүлээччитигэр Гаврил Андросовка махтанан туран, сэмэй бэлэхтэрин тиксэрдилэр.
Ираида Коркина-Чугдаара
Суруйууга туһанылынна: www.edersaas.ru саайт, Сүбэ мунньах кыттааччыларын иһитиннэриилэрэ.Фотограф Яков Алексеев, ЯСИА саайт кэрэспэдьиэнэ уонна Эдэр суруйааччылар Сүбэ мунньахтарын кыттааччылара хаартыскаҕа түһэриилэрэ.
