Аныгы үйэ сайдыытын тэтиминэн, ирдэбилинэн Саха сирин эдэр ыччата бырамыысыланнаска тардыһара үксээтэ. Бу эйгэ идэлэрин инникитэ кэскиллээх, сайдар саҕаҕа сарыаллаах буолан, эдэрдэри ыҥыра-угуйа турдаҕа.
Сахабыт сирин алмаастаах кыраайыгар, Мииринэй куоракка, номнуо үйэ чиэппэрин усталаах-туоратыгар, үүнэнсайдан кэлбит, сүрүннээн, «АЛРОСА», «Роснефть» хампаанньаларыгар, өрөспүүбүлүкэ, Арассыыйа , тас дойдулар уо.д.а. тэрилтэлэригэр эдэр, инникигэ эрэллээх, үрдүк квалификациялаах үлэһиттэри бэлэмнээн таһаарар М.К. Аммосов аатынан ХотугулууИлиҥҥи федеральнай университет Мииринэйдээҕи политехническай институтун филиала (МПТИ) күн бүгүн үлэтин кэскиллээхтик салгыыр. Бүгүҥҥү туругунан, институкка өрөспүүбүлүкэбит 30 улууһуттан, Арассыыйа 16 регионуттан уонна 4 тас дойдулартан барыта 756 устудьуон күнүскү уонна кэтэхтэн үөрэххэ үөрэнэр.
Күн бүгүн институт устудьуоннары «Горное дело: «Горные машины и оборудование», «Электрификация и автоматизация горного производства», «Подземная разработка рудных месторождений», «Обогащение полезных ископаемых»», «Электроэнергетика и электротехника», «Нефтегазовое дело», «Филология», «Педагогическое образование с двумя профилями подготовки (Иностранный язык (английский) и Информатика)», «Прикладная математика и информатика» уонна «Математическое обеспечение и администрирование информационных систем» диэн хайысхаларынан үөрэтэн, анал идэлээх үлэһиттэри бэлэмнээн таһаарар.
Бу ыстатыйаҕа анаан араас хайысхаларга үөрэнэ сылдьар устудьуоннартан маннык ыйытыктардаах интервью ыллыбыт:
– Үтүө күнүнэн! Ааҕааччыларга бэйэҥ тускунан билиһиннэр эрэ.
– Үөрэнэр хайысхаҥ, идэҥ туһунан сиһилии кэпсиэҥ дуо? Бэйэҥ тус санааҥ. Ханнык биридимиэттэри ордук сөбүлүүгүн?
– Үөрэх таһынан иллэҥ кэмҥин хайдах атаараҕын?
– МПТИ устудьуон талаана арылларыгар, сайдарыгар көмөлөһөр, сөптөөх усулуобуйанан хааччыйар дуо?
– Мииринэй куорат туһунан тус санааҥ.
- Быйыл оскуоланы бүтэрээччилэргэ тугу сүбэлиэҥ этэй?
Бастакы хоруйдааччыбыт Лена Охлопкова:
– Дорооболоруҥ! Мин аатым Лена Охлопкова. Нам улууһугар төрөөбүтүм. Намнааҕы Н.С. Охлопков аатынан гимназияны 2016 сыллаахха бүтэрбитим.
– Билигин Х И Ф У Мииринэйдээҕи филиалыгар «Зарубежная филология» диэн хайысхаҕа 4-c кууруска үөрэнэбин. Биһиги омук тылын, чуолаан, английскай, немецкэй, французскай тыллары үөрэтэбит. Ону таһынан литература, педагогика, языкознание, тылбаас уонна да атын биридимиэттэри дириҥник үөрэтэбит.
– Кыра куурустарга сылдьан устудьуон олоҕор көхтөөх кыттыыны ылар этим, үҥкүүлээн, ыллаан, араас тэрээһини ыытан . ОСО «Альянс» диэн устудьуоннар холбоһуктарыгар сылдьан олох-дьаһах бырайыактарын оҥорорб ут ун ордорор ум . Ол курдук, былырыын «Мы вместе!» диэн биэстэн элбэх оҕолоох дьиэ кэргэҥҥэ көмөлөһөр бырайыакпытынан Санкт-Петербург куоракка форумҥа кыттан, номинация ылан кэлбиппит. Бырайыакпыт Владивосток форумугар кыттан грант сүүйбүтэ, билигин ону олоххо киллэрэ сылдьабыт. Ону таһынан, устудьуоннар боропсойуустара күүскэ үлэлиир. МПТИ устудьуоннарын көхтөөх олохторун @pos_mpti_ppossvfu “Инстаграм” аккаунунан киирэн көрүөххүтүн сөп.
– Мин санаабар, толору хааччыйар. Саҥа куорпуспут үлэҕэ киирэн устудьуоннар үөрэх уонна билим өттүнэн сайдалларыгар кыах биэрэр. Уопсайдарбыт эмиэ толору хааччыллан тураллар.
– Мииринэй куоракка бастаан кэлэн баран ыраас, сайынын күп-күөх куорат дии санаабытым. Дьиэлэрэ үксэ таас уонна куората кыра буолан, наадалаах тэрилтэлэр чугас-чугас тураллар. Олохтоохтор куораты «Столица алмазного края» дииллэр. Манна «Мир» диэн улахан карьер, баабырыкалар, АЛРОСА тэрилтэлэрэ бааллар. Ону таһынан, икки киинэ тыйаатыра, улахан паарка, элбэх кафе, үчүгэй баҕайы бибилэтиэкэ, болуоссат баар.
– Оскуоланы бүтэрээччилэргэ, бастатан туран, эксээмэннэргитин үчүгэйдик туттарыҥ диэн баҕалаахпын. Бу сылга элбэх ыарахан да баарын иһин кытаатыҥ! Мииринэйдээҕи политехническай институппутугар туттарсыҥ диэн ыҥырабын!
Иккис хоруйдааччыбыт Галя Дедюкина:
– Үтүө күнүнэн ! Мин аатым Дедюкина Галя, Таатта улууһун Баайаҕа нэһилиэгиттэн төрүттээхпин. И.М. Хатылаев аатынан Баайаҕа орто оскуолатын бүтэрбитим.
– Мин «Электроэнергетика уонна электротехника» диэн хайысхаҕа 4-с кууруска үөрэнэбин. Биһиги бу хайысха бастакы выпускниктара буолабыт. Сүрүннээн, уот ситимин үөрэтэбит, лабораторнай тэриллэргэ үлэлиибит, анал бырагыраамаларга исхиэмэ оҥорорго үөрэнэбит. Тус бэйэм уруккуттан бу хайысханы интэриэһиргиибин, идэбэр наадалаах биридимиэттэри ордоробун.
– Уопсайиһинээҕи устудьуоннар холбоһуктарыгар баарбын. Бэрээдэги, ырааһы көрөбүт, араас култуурунаймаассабай үлэни тэрийэбит.
– МПТИ устудьуон бары хайысханан сайдарыгар сөптөөх усулуобуйанан толору хааччыйар дии саныыбын. Араас атастаһык (обменнай) бырагыраамаларынан элбэх устудьуон соҕуруу үөрэнэ барар. Ол курдук, мин былырыыҥҥы үөрэх дьылыгар Казахстаҥҥа биир сэмиэстир устата Л.Н. Гумилев аатынан Евразийскай национальнай университекка баран үөрэнэр чиэскэ тиксибитим.
– Мииринэй олус ыраас, чуумпу куорат, дьоно-сэргэтэолус эйэҕэс. – Быйыл бүтэрэр оҕолорго СКЭ-лэрин этэҥҥэ туттаран, МПТИ-га үөрэх туттарсалларыгар сүбэлиэм этэ, тоҕо диэтэххэ, билиҥҥи үйэҕэ “горное дело”, “электроэнергетика”, “нефтегазовое дело” курдук олус наадалаах идэлэри ылыаххытын сөп.
Үһүс хоруйдааччыбыт Ньургун Челбердиров:
– Үтүө күнүнэн ! Мин Ньургун Челбердиров - пын. Чурапчы улууһун Төлөй нэһилиэгиттэн төрүттээхпин. 2015 сыллаахха Төлөй орто оскуолатын ситиһиилээхтик бүтэрбитим.
– ХИФУ Мииринэйдээҕи политехническай институт «Хайа массыыналара (Горные машины и оборудование)» салаатын 5-с кууруһун устудьуона буолабын. - Үөрэнэр хайыс хам хайа массыыналарын үөрэтэргэ аналлаах, ол курдук, массыына ис-тас өттүнээҕи туругун, үлэлиирин хааччыйар идэ. Үөрэхпэр ордук «Геомеханика», «Аэрология» уонна «Стационарные машины» лиэксийэлэригэр үөрэнэрбин сөбүлүүбүн.
– Иллэҥ кэммэр кинигэ ааҕарбын ордоробун уонна «Кустук» саха норуодунай ансаамбылыгар үҥкүүлүүбүн. Онтон ураты устудьуоннар «Альянс» уопсастыбаннай холбоһуктарыгар үлэлэһэбин. Быйыл Сочи куоракка Бүтүн Арассыыйатааҕы устудьуоннар марафоннарыгар ситиһиилээхтик кыттан кэлбиппит. – Үүнэр-сайдар усулуобуйа барыта толору баар.
– Мииринэй сүрдээх ыраас , сырдык куорат . Билиҥҥи киһи олорор, үүнэрсайдар усулуобуйатыгар барытыгар эппиэттиир. Ол курдук, элбэх спортивнай тутуу уонна киһи сынньанарыгар сөптөөх кэрэ-бэлиэ сир баар.
– Быйыл оскуоланы бүтэрээччилэргэ эксээмэҥҥитин ситиһиилээхтик туттараргытыгар, сөбүлүүр үөрэххитигэр киирэргитигэр баҕарабын.
* * *
Ыйытыкка кыттыбыт устудьуоннарбытыгар махтанабыт. Кырдьык даҕаны, институт ньиэп-гаас уонна алмаас хостооһунун киинигэр турар буолан, оҕолор практикаларын «АЛРОСА» АХ, «Роснефть» ПАО, ХЭТ «Таас-Юрехнефтегаздобыча» уо.д.а. биллэр-көстөр тэрилтэлэргэ бараллар. Бу – институппут сүрүн уратыта.
Үөрэххэ туттарсааччыны барытын уопсай дьиэ боппуруоһа долгутар. МПТИ-га икки толору хааччыллыылаах, киэҥ-куоҥ хостордоох, бииригэр ааҕар саалалардаах, кафелаах, тренажернай саалалаах уопсайдар бааллар. Атын улуустан кэлэн үөрэнэр баҕалаах устудьуоннары барыларын уопсай дьиэнэн хааччыйаллар. Институту үөрэнэн бүтэрээччилэри үлэнэн хааччыйыы – МПТИ сүрүн соруга. 1999 сылтан 2020 сылга диэри институт уопсайа 2925 исписэлииһи бэлэмнээтэ. Чуолаан эттэххэ, “АЛРОСА” АХ-ҕа – 1045, энэргиэтикэ уонна ДьУоХХ эйгэтигэр – 144, өрөспүүбүлүкэ оскуолаларыгар – 163, ньиэп-гаас хостооһунугар 84 үлэһит бэлэмнэннэ. Кэлиҥҥи кэмҥэ ньиэпгаас хостооһуна сайдыаҕыттан МПТИ выпускниктара «Сургутнефтегаз», «Газпром», «Транснефть», «Роснефть» курдук улахан хампаанньаларга үлэҕэ киирэр буоллулар. 2018 сыллаахха ньиэп-гаас кафедрата «Роснефть» хампаанньа базовай кафедрата буолбута. Ол чэрчитинэн хампаанньа үбүлээһининэн лабаратыарыйаларга саҥа оборудованиелары ыллылар, үөрэхтэригэр, наукаҕа ситиһиилээх устудьуоннарга сылын аайы анал истипиэндьийэ туттарыллар, онутэҥэ, саамай сүрүнэ, үлэ миэстэтинэн хааччыйыы буолар. Түгэни туһанан, хаһыатынан институппутун ааттата сылдьар устудьуоннарбыт, выпускниктарбыт төрөппүттэригэр махталбытын тириэрдэбит! Оттон оскуоланы бүтэрээччилэри алмаас, ньиэп-гаас хостооһунун, энэргиэтикэ, көмпүүтэр, тыл сэдэх идэлэригэр уһуйулла, баай материальнай-техническэй базалаах, үүнэр сүһүөх ыччаты эргиччи сайыннарар Мииринэйдээҕи политехническай институкка туттарсан үөрэнэргитигэр, инники күөҥҥэ сылдьар идэлэри баһылыыргытыгар ыҥырабыт.
Сильвия Заровняева, МПТИ Аангылыйа тылын кафедратын ыстаарсай преподавателэ.
