Ил Түмэҥҥэ СӨ судаарыстыбаннай Мунньаҕын (Ил Түмэн) саалатыгар Саха АССР 100 сылын көрсө саҥа тахсыбыт, саха бастакы интеллигенциятын төрүттээччилэр, өрөспүүбүлүкэбит судаарыстыбаннаһа үөскүүрүгэр олук уурбут сүдү дьоммут Софрон Сыранов, Алексей (Сэһэн) Аржаков уонна Илья Шадрин олохторун, общественнай үлэлэрин туһунан СӨ судаарыстыбаннай Мунньаҕын (Ил Түмэн) ыҥырыытын бэрэссэдээтэлэ, дьокутаат А.Н.Жирков бырайыагынан уонна салайыытынан тахсыбыт "Предтеча" кинигэни билиһиннэрии буолла.
Тэрээһиҥҥэ Ил Түмэн ааспыт састаабын бэрэссэдээтэлин солбуйааччытынан үлэлии сылдьыбыт А.А. Добрянцев, владыка Роман, Дьокуускай куораттан Хотугу норуоттар гуманитарнай чинчийиигэ научнай институттарыттан учуонайдаар, СӨ национальнай архыыбыттан, бибилэтиэкэтиттэн, "Айар" кинигэ кыһатыттан салайааччылар, ону сэргэ Хаҥалас, Уус-Алдан улуустарыттан баһылыктар О.В. Иринеев, А.В. Федотов, СӨ Бастакы Президенэ М.Е. Николаев референа Н.А. Барамыгин о.д.а., кинигэҕэ үлэлээбит З.И. Петухова, Ю.Е. Дьячкова, Г.Е. Шадрина, салайааччылара А.Н. Жирков, сорохтор хамсыгынан сибээстээн тэйиччиттэн кытыннылар.
Урукку өттүгэр саха бэйэтин бэйэтэ дьаһанан олоруутугар, салайыныытыгар Россия ыраахтааҕытыгар тиийэ норуоттарын туһугар турууласпыт Хаҥаластан Софрон Сырановы, Уус-Алдантан Алексей Аржаковы дьон син билэр буоллаҕына, Хаҥалас Малдьаҕарын кинээһэ Илья Максимович Шадрины саҥа билэ, үөрэтэ-чинчийэ сылдьаллар. Онон, бу личность туһунан Хаҥаластан төрүттээх Анатолий Добрянцев Шадрин- кинээстэр, Илья Максимович тустарынан итэҕэтиилээхтик сырдатта, үлэлэрин, олохторун сиһилии билиһиннэрдэ.
Тыл эппит учуонайдар, кыраайы үөрэтээччилэр оччотооҕу Хаҥалас бу чаҕылхай дьонноро Саха сирин эрэ сайдыытыгар буолбакка бүтүн Россия империятын хотугу сирин чинчийиигэ, үөрэтиигэ, кэҥэтиигэ сүдү кылааттарын иһитиннэрдилэр. 17-с үйэ бүтүүтүгэр, 18-с үйэ саҕаланыытыгар бу дьоһун дьон Сахабыт сирин судаарыстыбаннаһа олохтонуутугар, интеллигенцията үөскээһинигэр сүдү оруоллаахтарын бэлиэтээтилэр, архыып докумуоннарынан бигэргэттилэр.
Кинигэ ааптардара Зоя Ильинична Петухова, Хаҥаластан эдьийдии- балыстыы, Илья Шадрин сыдьааннара, Юлия Ефимовна Дьячкова уонна Галина Ефимовна Шадрина санааларын үллэһиннилэр, күүс-көмө буолбут, кинигэ тахсыытын хас да сыл арахсыбакка салайбыт ытыктыыр киһилэригэр Александр Николаевич Жирковка махтал кэрэ тылларын анаатылар.
Түмүк тылыгар Александр Жирков бу саха судаарыстыбаннаһа төрүттэниитигэр, интеллигенцията үөскүүрүгэр сүдү кылааттаах дьон кэскиллээх дьыалаларын, олохторун, норуоттарыгар миссияларын ситэри чинчийэргэ, үөрэтэргэ, норуокка тарҕатарга, үтүө ааттарын биллиилээх общественнай диэйэтэллэрбит В.В. Никифоров-Күлүмнүүрү, М.К.Аммосовы о.д.а. улуу дьоммутун сэргэ тутарга баҕа санаатын тириэртэ, ааптардарга махтанна.
Кинигэни билиһиннэриини биллиилээх суруналыыс, публицист, ХИФУ преподавателэ Олег Гаврильевич Сидоров салайан ыытта.
Бэлиэтээн эттэххэ, "Предтеча" кинигэ 2016 сыллаахха олохтоммут "Национальная интеллигенция и становление государственности народов Якутии" сериянан тахсыбыт иккис кинигэ буолар.
Людмила Аммосова
Ылыллыбыт сигэтэ: https://ulus.media/article/33465
