От ыйын 16 күнүттэн Үөһээ Дьааҥы Дулҕалаах уонна Суордаах нэһилиэктэригэр М.К. Аммосов аатынан Хотугулуу-Илиҥҥи федеральнай университ устудьуоннарын икки этэрээтэ кэлэн үлэ үөһүгэр сылдьаллар.
Дулҕалаах
Дулҕалаахха Кэрэнэйгэ, уруккута ходуһа сиригэр, намталга тутуллубут хочуолунай, дьон олорор дьиэлэрэ турар сирдэригэр хаатыйаланан барбакка турар ууну ыытаары устудьуоннар уонна олохтоохтор балай эрэ дириҥ нээкириги хаһа сылдьаллар. “Онон уу кыралаан баран эрэр” диэн бэлиэтииллэр. Устудьуоннар ыаллар ууга барбыт мастарын ууттан хостуурга көмөлөһөллөр. Ити кэннэ уһуйаан дьиэтин сабараанньатын көтүрүөхтээхтэр.
– Халлаан манна тымныйда. Хотуттан хаардыан сөп диэн сабаҕалыыллар. Чугас баар оттуур сирдэрбит бары ууга тураллар. Кур от дьиэ таһыгар эмиэ баара. Хаһан да курууламматах от ууга барда. Дьон сэттэлии-уоннуу туонна хаһааммыт отторо эмиэ ууга былдьанан иэдээннээх кэм кэллэ. Сүөһүлэр аһаары онно-манна тарбаччылаһаллар. Бүтүннүү буор окко сүөһү ырар, ыалдьар үһү. Аны идэһэлиир да түгэҥҥэ миэстэтигэр эти уурар сир суох буолла. Бадыбааллар уулаах тураллар.
От ыйын 9 күнүгэр уулаах ардахтар түһэннэр уу тахсаатын кытта тута ыксаллаах быһыы-майгы биллэриллибитэ. Улууспут дьаһалтата, баһылыкпыт Гаврил Ильич Чириков дьаһал ыланнар күүс-көмө кэлэ турарыттан бары үөрэбит. Дьон-сэргэ онон настарыанньалаах. Бары күүспүт өрө тардыныыга барар, – диэн кэпсээтэ Дулҕалаах олохтооҕо Ольга Николаевна Ноговицына.
Суордаах
– Билигин сылгылары ааҕа сылдьабыт. Олохтоох дьаһалта 180 лиитирэ бэнсиини биэрэн үс мотуорунан дьону Хатыҥнаах, Үөкүчү, Улаҕа сирдэригэр сылгыны аахтара ыыттыбыт. Таарыччы ол учаастактарга от үүнүүтэ хайдаҕын көрүөхтээхтэр. Сотору биир мотуор эбии барыаҕа. Бөһүөлэк аттыгар үөрдэр кулуннара суох сылдьаллар. Бу күннэргэ төһө үөр, кулун баара биллиэ. Хонуу учаастагар 70 сылгылаах Николай Гаврильевич Слепцов чааһынай хаһаайыстыбата, Хатыҥнаахха 30-ча төбө сылгылаах Дмитрий Дмитриевич Горохов, Улаҕаҕа 50 төбө сылгылаах Матрена Христофоровна Чукрова үөрдэрэ тураллар. Көмөҕө кэлбит 10 устудьуон оскуола муостатын, түннүктэри көтүрдүлэр, хочуолунай уутун помпаннан оботтордулар, оскуола территориятыгар баар ууну ыыттылар. Итиэннэ ыалларынан сылдьан кырдьаҕастарга, кыамматтарга муоста көтүрдүллэр, хоспохтор ууларын оботтордулар. Суордаахха 2 помпа ыыппыттара. Олору оскуолаҕа уонна уһуйааҥҥа биэрдибит.
Дьокуускай лааҕырыгар 40 оҕо, профилакторийдарга сынньана, балыыһаҕа көрдөрө 10-ча кырдьаҕас уонна доруобуйаларынан хааччахтаах дьону “Полярнай аиалиния” бөртүлүөттэринэн ыыппыппыт. Эрдэ дьаһанан ынах сүөһүлэрбитигэр, сибиинньэлэрбитигэр, кууруссаларбытыгар сүтүктэммэтибит. Оту-маһы тиэнэрбитигэр суолбутугар хоромньу таҕыста. Суолларбытын биир-икки миэтирэ дириҥҥэ диэри хаста. Түөртүү миэтирэ уһуҥҥа диэри алдьатта. Бөһүөлэк аттынааҕы суолбутун 30-ча килэмиэтири уу ылла. Чугастааҕыны эрэ көрөбүт, билигин ыраах барар кыахпыт суох. Бөһүөлэкпит соҕуруу өттүгэр авиапортка уу сири хорбут. Онтон хоту өттүгэр 20 килэмиэтир сири улаханнык хорбут дииллэр. Отторбут ууга бардылар. Хайаттан хайаҕа диэри бүтүннүү уу буолан оттуурга олус уустук буолла. Көмө кэлэ турар. Хоромньуну ааҕан бардылар. Бөртөлүөт быыстала суол ас-таҥас, тэрил, гуманитарнай көмө аҕалар, – диэн Суордаах нэһилиэгин баһылыга Владимир Павлович Стручков от ыйын 19 күнүгэр иһитиннэрдэ.
Ууга барбыт нэһилиэктэр кыстыгы туоруулларыгар улахан кыһалҕа үөскээтэ. Бу – сытыы болҕомтоҕо ылыллар сорук буолла. Айылҕа содула сыл ахсын бииртэн-биир иэдээни аҕалан, бүтэһик биэс сылларга ыарахан кэмнэр турдулар. Хоту дойду дьоно күүстээх, модун санаалаах буоланнар кэлээри турар улахан тымныылары сылаас дьиэлээх көрсөргө дьаһанар.
