“Биир ньыгыл Арассыыйа” праймериһа ыытыллар ылааҥы сааскы күнэ өрөспүүбүлүкэни “дөйүтэр” айдааннар "абааһыларын" тоҕо тардыа диир сибикитэ суоҕа. Бэлиитикэ омуна суох буолбат, праймериз кэннэ “хаһааҥҥытааҕар да элбэх дьон кэлбитин, баартыйа тула түмсүү, сомоҕолоһуу тахсыбытын” туһунан кэпсиир “дьуһуурунай сонуннар” аҕыйаҕа суохтара.
Биллэн турар, киэргэтэр кэпсээҥҥэ праймеризка киирсэр тойон-хотун тэрилтэтин, министиэристибэтин үлэһиттэрэ, аймахтара, билэр дьоно биирдиилэрэ 20-30 киһини соһон аҕалар “эбээһинэстэнэллэрэ” ахтыллыбата чахчы. “Кыайыылаахтары сууттаабаттар” дииллэр да, итинник майгы куруһуна курдук ыгыллан баран, Грудинин буолан төлө тэбэн тахсар быһыылаах.
Праймериз бүппүтүн кэннэ кыайбыт дьон дьокутаат мандаатын сиэптэригэр уктубут курдук сананан, аныгы сиэринэн “сууйан-сотон кылабачыппыттарын” кэннэ, арай Москубаттан баартыйа салалтата “наһаа бары үөрүмэҥ, сорох дьоҥҥут хоруупсуйаҕа уорбаланаллар эбит, быыбарга кыттар дьону кэлин сиидэлээн баран биллэриэхпит” диэн дьаһайбыт сураҕа кэлбитэ. Били, күн бэҕэһээ “дьол чыпчаалыгар сылдьыбыт барахсаттары” утуппат да оҥордохторо ити.
Ол суостаах илдьит дорҕооно уостуон иннинэ, оруобуна Өрөспүүбүлүкэ күнүн иннинээҕи күн Ил Түмэн икки дьокутаата бэрик ылыыга уорбаланан хаайылыннылар. Ол сонун этиҥ курдук сатараан, 1937 с. эрэпириэссийэтигэр бастыҥ дьонун сүтэрбит сүрэх баастаах өрөспүүбүлүкэни барытын аймаата. Өр-өтөр буолбакка, урукку т/х миниистирэ, “Сахаплемхолбоһук” урукку дириэктэрэ С.С. Охлопков 2013 с. тэрилтэҕэ 95 мөл. солк. көрүллүбүтүн иһин А.С. Уаровка уонна Д.В. Саввиҥҥа бэрик биэрбитим диэбит, ону утары көрүһүннэриигэ иккиэн билиммиттэр, суут силиэстийэ кэмигэр дьиэ хаайыытыгар уурбут диэн сонун тарҕанна. Уаров ол харчы бэрик буолбатах, успуонсардааһын этэ диир. Ол аата салгыы атын дьоҥҥо, тэрилтэҕэ биэрбит. Ити түгэн Чокуурдаах балыгын собуотун тутууга Кэлэр көлүөнэлэр пуондаларыттан бэриллибит үптэн урбаанньыт баартыйаны өйүүр пуондаҕа 2 мөл. солк. укпутугар майгынныыр. Уаров эппит успуонсардааһына баартыйаны кытта сибээстээҕэ дакаастаннаҕына, “ньыгыллар” өтөр өрүттүбэт саакка-суукка барыахтарын сөп.
Ил Түмэн түөрт ыҥырыытын дьокутаатын А.Уаровы – буруйдааҕын, чахчы, суут быһаара илик киһитин – оруобуна Өрөспүүбүлүкэ күнүгэр “Саха” НКИХ тимир килиэккэ иһигэр олорорун көрдөрбүттэрэ. Итини дьон “саха тойотторо –хоруупсуйаһыттар” диэн уопсастыбаҕа илдьит ыытыы диэн сөбүлээбэтэх. Кырдьык, Ил Дархан, бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлэ ити айдааҥҥа сыһыаннарын этэ иликтэр. Ил Түмэн спикерэ А.Жирков С-Петербурга сылдьан, ити үс киһини үчүгэйдик билэрин, буруйдаахтарын итэҕэйбэтин федеральнай СМИлэргэ тоһоҕолоон эттэ. А.Жирков урут “Ыстаахап ыстаанын” дьыалата саҕаланарыгар “ИДьМ миниистирин ытыалаатылар” диэн Эбээн Бытантай чуумпу улууһун “террористар уйаларын” курдук буруйдуу сатааһыны А.В. Кривошапкинныын сорунуулаахтык утаран, кырдьык кыайарыгар кырата суох өҥөлөөх. Оттон “ньыгыллар” дьоннорун көмүскэспэтилэр. Тойонноро А.Ноговицын, урут эмиэ хоруупсуйаҕа буруйданан хаайыллыбыт дьокутаат Ю.Михайловы тиһэҕэр тиийэ көмүскэспит бэйэтэ, бу сырыыга бэрт түргэнник, чахчы, бэрик ылааччылар диэбит курдук, Уаровтааҕы баартыйа чилиэннэрин тохтоппута түргэнэ, өссө сууттаннахтарына, устуохпут диэн эбии быһаарыы биэриитэ уопсастыбаны улаханнык дьиктиргэттэ. С.С. Охлопков уруккута “Биир ньыгыл” бэлитсэбиэтин чилиэнэ буола үүнэ сылдьыбыт киһи. Кини да олох “үтүө баҕатынан” Чүөчээски курдук биир баартыйалаахтарын үҥсэ силиэстийэ уорганнарыгар тиийбэтэҕэ чахчы да, кини көрдөрүүтүнэн бу бөрүкүтэ суох дьыала саҕаланна.
Былырыыҥҥы быыбар “Сиэрдээх Арассыыйа” чилиэнэ Б.Н. Попову хаайыыттан саҕаламмыт буоллаҕына, быйылгы быыбар “ньыгыллар” моһуогуруулара аргыстанар буолла.
Дьокутааттар дьыалалара Магомедовтар силиэстийэ кэмигэр хаайыллыбыттарын кытта дьүөрэлэспитэ салгыы араас сабаҕаны үөскэтэр. Бу дьыала дириҥиирэ чахчы. Арай биир чуолкай, Ил Түмэн быыбарыгар биһиги “ньыгылларбыт” А.Навальнай эппитин курдук “чиэһинэйэ суох дьон” баартыйалара диэн дьаралыктаах киириэн сөп...
Владимир Степанов, kyym.ru
