Киир

Киир

Кэнники сылларга өрөспүүбүлүкэбит салалтата, чуолаан Ил Дархан Айсен Николаев, саха тыла сайдыытыгар улахан болҕомтотун уурар, бүддьүөттэн анал үбүлээһини көрөр буолла... Быйыл быыбардаммыт Ил Түмэн саҥа састаабыгар бу тиэмэҕэ эмиэ анаан кэпсэтии ыытыллар буолбутун, тиэрмин хамыыһыйата тэриллибитин уо.д.а. Сахабыт сирин олохтоохторо бэркэ сэҥээрэ, үөрэ истэбит. Уопсайынан, урукку дьылларга холоотоххо, төрөөбүт тылбыт туруктаах буолуутугар үлэ-хамнас, кыһамньы баара илэ көстөр буолла.

“Ол эрээри...” дииргэ тиийиллэр... “Кыым” хаһыат 37-с №-гэр “Аатыгар эрэ саха кылаастара!” диэн ыстатыйа тахсы­быта. Онно Дьокуускай куорат “Прометей” түөлбэтигэр саҥа арыллыбыт Н.И. Шарин аатынан 39 №-дээх оскуола дириэктэрэ М.Л. Прокопьева дьаһа­лынан, сымыйанан “сахалыы кылаастар” диэн ааттаан баран, оҕолору нууччалыы үөрэтэ олороллорун суруйбуттар. Бу “сахалыы кылаастарга” оҕолорго саха тылын уонна литэрэтиирэтин эрэ биридимиэттэрин саха тылынан үөрэтэллэр эбит. Былыр сэбиэскэй кэмҥэ Дьокуускайга хараҕы баайан “экспериментальнай” диэн ааттаммыт кылаастар баар буолаллара. Онно эмиэ үүт-үкчү ити 39-с оскуолаҕа курдук, саха тылын эрэ сахалыы үөрэтэллэрэ. Бу “экспериментальнай” кылаастары бүтэрбит дьон билигин элбэҕэ чахчы, ол дьонтон билигин биирдэрэ эмэ сахалыы билэрин, саҥарарын-суруйарын истибиккит дуо?

Уопсайынан, саха тылын туруорсар уопсастыбанньыктар “киин куоракка сахалыы тыын, үөрэх тэнийэрин Дьокуускай куорат үөрэҕин управлениета, ордук чуолаан оскуолалар-уһуйааннар дириэктэрдэрэ, утарсаллар” диэн эппиттэрэ-тыыммыттара ыраатта. Бу дьон (дириэктэрдэр, сэбиэдиссэйдэр) араас албаһынан оҕолорун сахалыы бөлөххө, кылааска киллэрэ кэлбит төрөппүттэри “нууччалыыга киллэриҥ, сахалыыга миэстэ суох”, “сахалыы кылаас кэмпилиэгэ син биир тахсыбат” эҥин диэн “сүбэлииллэрин”, бырапагаандалыылларын туһунан элбэҕи истэбит.

Онон, мин саныахпар, өрөспүүбү­лү­кэбит салалтата төрөөбүт тыл ту­һу­гар чахчы долгуйар, кыһаллар буол­ла­ҕына, үлэтин бу дьонтон саҕа­лыах­таах. Ол эбэтэр, оскуолалар-уһу­йаан­нар салалталарыттан. Саха тылын сайдыытын туһунан үрдүкү түрүбүүнэт­тэн сүүстэ да араатардаа, хастыы да сүүс мөл. солк. да үбүлээ, уон да тиэрмин хамыыһыйатын тэрий, ол үлэни барытын ити “Прометей” оскуолатын дириэктэрдэрэ курдук дьон барытын туора сото, сабатаастыы, туормастаһа олоруохтара.

Олох уларыйыа. Арассыыйа үйэ тухары сааҥсыйаҕа хаайтаран, үүтэ-хайаҕаһа барыта сабыллан, хам хаппахтанан олоруо суоҕа. Оҕолорбут үүнэ-сайда, үлэлии-үөрэнэ аан дойду аартыктарын барытын арыйар, айанныыр, барар-кэлэр кэмнэрэ кэлиэҕэ. Ол сылдьан төрөөбүт норуотун култууратын, тылын-өһүн билбэт дьону ханнык да дойдуга киһинэн аахпаттарын, сэнииллэрин илэ билиэхтэрэ-көрүөхтэрэ турдаҕа. Ону итэҕэйбэт буоллаххытына, билигин Казахстаҥҥа тиийэн үлэлии-хамсыы сылдьар саха ыччатыттан да ыйыталаһыҥ – төрөөбүт сахалыы тылын билбэт киһини төһө ытыктыылларын...

Егор Скрябин,
пед. үлэ бэтэрээнэ, Дьокуускай.