Күннээҕи олох долгунугар билиҥҥи байыаннай быһыы-майгы ханна эрэ ыраах буола турарын, биһиэхэ сыһыана суоҕун курдук саныыбыт. Балаһыанньа чахчы уустугун сыыҥкабай хоруоптартан, бааһыран кэлбит байыастартан, сүтүктээх ийэлэр кутурҕаннарыттан билэбит, итэҕэйэбит. Санкт-Петербурга олохтоох сахалар олохторо уратытын социальнай ситимнэргэ көрөрүм. Ол да иһин, кэлээт, тута саха волонтёрдарын кытта билсибитим.
Бүгүн кэпсэтэр дьонум – эдьиийдэр, ийэлэр, эбэлэр. Кыргыһыы хонуутуттан бааһырбыт сорох байыастары Питер гуоспуталларыгар аҕалаллар. Далбар хотуттар барахсаттар Айыы бухатыырдарын эдьиийдэринии, онно хайаан да баар буолаллар. Сүрэхтэрин бааһын таарыйдарбын да, баары суруйар баҕаттан бастакы санааларын, үлэлэрин-хамнастарын сурастым.
Таисия ТАРАСОВА:
– Ааспыт сыл балаҕан ыйын саҥатыгар госпитальга сытар саллаакка таҥас наадатын туһунан бастайааннай бэрэстэбиитэлистибэ бөлөҕөр суруйбуттара. Ким төһөнү кыайарынан харчы хомуйбуппут. Онтон госпиталларга бааһырбыт саха уолаттара элбээн барбыттара. Балаҕан ыйын 24 күнэ эйэлээх олоххо олорбут киһиэхэ өйбөр олус күүскэ уонна ыарыылаахтык хатаммыта. Көрүдүөртэн саҕалаан илиитэ-атаҕа, хараҕа суох эдэр дьон тура сылдьаллара, сыталлара ыарахан көстүү этэ. Атахтарын быстарбыт саха уолаттарын көрөөт, сүрэҕим хам тутан ылбыта. Ол да буоллар ыраах сиргэ аҥаардас биир дойдулаахтарбын көрсүбүппүттэн, кинилэр санааларын да көтөҕөр инниттэн кэпсэтэн-ипсэтэн барбытым. Дьиэ аһын ахтыбыттарын сэрэйэн, сахалыы астаах тиийбитим. Уолаттар махтана хаалбыттара. Таһырдьа тахсааппын кытта, хараҕым уута халыс гыммыта. Ол кэмтэн уолаттарым өйбүттэн тахсыбатахтара. Аныгыскы сырыыга туох аһынан күндүлүөхпүн, тугунан көмөлөһүөхпүн толкуйдуурум. Салгыы атын госпиталларга сытар ыарахан туруктаах уолаттарга эмиэ сылдьар буолбутум. Туруктара ыарахан буолан, сууйар-тарыыр, ньуосканан аһатар наада буолааччы. Сүрэхтэрин бааһын таарыйымаары, кыргыһыы хонуутугар сырыыларын туһунан ыйыппаппын. Бэйэлэрэ да кэпсиэхтэрин баҕарбаттар. Биллэн турар, настарыанньалара чаастатык түһэр-тахсар. Ол да буоллар мэлдьи үөрэ-көтө көрсөллөр. Буолуохтааҕын курдук ылынан, аһара барар оҕолор эмиэ суох буолбатахтар. Атын дойду дьоно кинилэргэ ымсыыраахтыыллар. “Аанньаллардааххыт” дииллэр. “Туора оҕо диэн суох” дииллэрэ сөп. Ийэ киһи сүрэҕэ тулуйбат, туора дьоҥҥо эмиэ бэйэҥ оҕоҥ курдук кыһаллаҕын.
Саха оҕолоро мэлдьи эт, балык сиэхтэрин баҕараллар. Балыыһа аһа төһө да мөлтөҕө суоҕун иһин, өр сытар киһи хал буолар. Сахабыт дьоно улуустарынан хомуйан, бородуукта ыытан абырыыллар. Улахан куоракка олорор, биэнсийэлээх дьоҥҥо ол – улахан көмө. Госпитальга саҥа кэлэр уолаттар ханна даҕаны саха волонтёрдара баалларын билэллэр. Ол иһин эгди соҕус туруктаах эбиттэр. Бэҕэһээ биир уолум быратыас атахтаах сылдьарын көрөн, үөрдэхпиин! Балыыһаттан тахсыбыт уолаттарым суруйаллар, билсэ-көрсө олороллор. Балаһыанньаны билэ-көрө сылдьар буоламмын, саамай улахан баҕа санаам – бу алдьархай бүтэ оҕустар эрэ диэн. Эйэлээх олохтон күндү суох.
Варвара ИЛЛАРИОНОВА:
– Сэрии тиэмэтэ миигин мэлдьи долгутар. Биир дойдулаахтар бөлөхтөрүгэр госпитальга киирбит саха уолаттарыгар араас мал наадатын эппиттэрэ. Иккиэ буолан тиийэ сылдьан, уолаттары көрсүбүппүт. “Өссө кэлэҕит дуо?” – дии хаалбыттара. Итинник ыйытыы кэннэ киһи хайдах даҕаны “суох” диэбэт. Сотору Чурапчыттан төрүттээх биир дойдулаахтарым кэлбиттэригэр, аны кинилэргэ сылдьыбытым. Куорат дьоно туох хаһаастаах буолуохпутуй? Көмө көрдөөн, Саха сиригэр бииргэ үөрэммит оҕолорбор суруйбутум. Дьонум бүтүн дэриэбинэнэн саба түһэн, эт ас бөҕөтүн ыытан, биирдэ “үллэс” гына түспүппүт. Үс киһиэхэ биир буруопуһу ылан, кыахпытынан ас астаан, уолаттарга таһар буолбуппут.
Балааталарынан сылдьан, бэйэм дьоммун булуом диэн, саха дьүһүннээхтэри көрдүүрүм. Биирдэ эпэрээссийэ кэнниттэн сытар бүрээти булбутум. Ити үлүгэргэ түбэспит дьон, биллэн турар, майгылара-сигилилэрэ уларыйар. Бастаан иҥиэттэн иһэн уоскуйбута. Саха хамандыырдаах эбит. Аныгыскы сырыыга киниэхэ эдэркээн кыыс кэлэн олороро. Киниттэн билбитим – Бүрээтийэттэн волонтёрдар олус элбэхтэр эбит. Бэл, госпиталь таһыгар балаакка туруоран, саллааттары ыҥыран, үүттээх чэй, кэлин эт миинин иһэрдибиттэр. Онно саха уолаттарын кытта билсибиттэр. Өрөспүүбүлүкэ салалтата өйөөн, Питергэ кыбартыыра куортамнаспыттар. Ыарыһахтары көрсө кэлбит ийэлэр, аймахтар онно түһэн, үрдүттэн көрөллөр-истэллэр эбит. Ити – олус үчүгэй уопут. Ону үтүктэн, бырабыыталыстыбаҕа сурук суруйан көрбүтүм да, кыаллыбатаҕа. “Бэйэ оҕото саары чаккылаах” диэбит курдук, Чурапчыттан биир дойдулаахтарым кэлэн, балаһыанньаны сүрдээҕин тупсарбыттара. Тирэхтээх курдук санаммытым.
Бааһырбыттары таһынан улаханнык тымныйбыт байыастар да баар буолааччылар. Ардыгар туох да докумуона суох, кимэ да биллибэт дьону аҕалаллар. Бастайааннай бэрэстэбиитэлистибэ нөҥүө кинилэр докумуоннарын чөлүгэр түһэриигэ үлэлэспиппит. Дьокуускайтан Светлана Лаврентьева-Диодорова сүҥкэн көмөнү оҥорор. Улуустары кытта билсэн, элбэх бородууктаны хомуйтаран ыытар. Докумуон көрдөөһүҥҥэ, сөмөлүөккэ билиэт булууга үлэлэһэр. Москубаҕа эмиэ волонтёрдар түмсүүлээхтик үлэлииллэр. Биллэн турар, ийэттэн, чугас киһиттэн ордук ыарыһаҕы ким да көрбөт-истибэт. Ол эрээри волонтердар бааллара ыарыыны мүлүрүтэр, санааны көтөҕөр.
Евдокия НОЕВА:
– “Маккаби” успуорт уопсастыбатын үлэһитэ буоламмын, уопсастыбаннай да, волонтёрдуу да үлэнэн дьарыктаммытым ыраатта. Ол да иһин госпитальга сытар оҕолорго көмөлөһөргө санаммытым. Ол эрээри бастакы көрбүппүттэн улаханнык ыарытыйбытым. Соһуччу, ыарахан көстүү этэ. Онуоха бааһыран сытар уолаттар бэйэлэрэ санаабын көтөхпүттэрэ. Бу түгэҥҥэ мин мөлтүө суохтааҕым. Кинилэргэ ас-таҥас эрэ өттүнэн буолбакка, өй-санаа өттүнэн өйөбүлүм олус наада этэ. Эдэр дьон инники былааннарын сэргээн, сүбэлэһэн, икки өттүттэн сырдаан, чэпчээн барбыппыт. Үөһээ Бэстээхтэн сылдьар, 20-тэн эрэ тахсыбыт эдэркээн уолу Москубаҕа бэйэбит оҕобутун курдук атаарбыппыт. Улахан куораты көрдүн диэн, көстүүнэй булан биэрбиппит. Эмиэ кини саастыыта, атаҕын быстаран сытар уол “мин үчүгэйбин ээ, бачча элбэх аһы хайдах сиибин?” диэн ып-ыраастык көрө-көрө мичээрдиирэ харахпар бу баар. Элбэх оҕолоох, илиитэ суох байыас баара. Ыарыытыттан түүн да утуйбата. Тахсарын эрэ саҕана хараҕын өҥүн көрбүтүм. Олус махтанан, үөрэн барбыта. Госпитальга сытар уолаттарга Таатта маастардара харысхал оҥорон ыыппыттара. Маннык түгэҥҥэ киһи итэҕэлгэ чугаһыыр. Уолаттар махталлара улахан. Бу сайын төрөөбүт Булгунньахтааҕым дьаһалтатын кытта анал байыаннай эпэрээссийэ кыттыылаахтарыгар сайыҥҥы лааҕыры үлэлэппиппит. Өлүөнэ очуостарыгар, Булууска, Тукулааҥҥа, Буотамаҕа сылдьан, Тоноһой алаас күөлүгэр илимнээн, олус астыммыттара. Уйулҕа үөрэхтээхтэрин, норуот эмчиттэрин кытта бэркэ алтыспыттара. Айылҕаҕа, сылаас эйгэҕэ ис санааларын таһааран, олус чэпчээбиттэрэ.
Алтыспыт уолаттарбыт кэлин наҕараадаҕа тиксибиттэрэ. Биһиги санаабытыгар, кинилэр бары – Дьоруойдар. Бэйэлэрэ бааһыран баран, кыргыһыы хонуутуттан доҕотторун таһаарбыт чулуулар. Кинилэргэ ийэлии, эдьиийдии кыһаллан, кыайыыны чугаһатыыга үлэлэһэрбиттэн үөрэбин.
Мария ВИНОКУРОВА:
– Былырыын, балаҕан ыйын бүтэһик күннэригэр, Свято-Троицкай собуору көрө сылдьан, саха кыргыттарын – аҕастыы-балыстыы Дорофеевалары – кытта билсэн, төлөпүөммүт нүөмэрин атастаһан арахсыбыппыт. Онтон ыла сунтаардар иллээх, көхтөөх бассаап-бөлөхтөрүгэр баарбын. Биирдэ “байыас уолаттарга көмө наада” диэн биллэрии таһаарбыттара. Сүрэҕим этэрин истэн, волонтердар ахсааннарыгар киирбитим. Бэрэстэбиитэлистибэ дьиэтигэр анал мунньахха сылдьыбытым. Бастаан госпитальга уон киһилээх балаатаҕа сытар саха уолугар тиийэн, кытаанах хартыынаҕа түбэспитим. Төһө да бэлэмнэннэрбин, улаханнык соһуйбутум. Балаатаҕа сытааччылар бука бары илиилэрэ, атахтара суоҕа. Сорохторун ийэлэрэ, сиэстэрэлэр көрө-харайа сылдьаллара. Биир дойдулааҕым орто саастааҕа. Турукпуттан дьаарханна быһыылааҕа, “көрүдүөргэ тахсыах” диэбитэ. Үөрүөм иһин, уолум биһиги Халымабытын үчүгэйдик билэр, онно үлэлии сылдьыбыт, онно эбии күтүөтүм табаарыһа, биир дойдулааҕа буолан биэрбитэ. Илдьибит аспын туттаран, туохха наадыйарын, дойдутун, дьонун сураспытым. Киниэхэ сылдьарга көҥүл сурук суруйтарарыгар көрдөспүтүм. Үлэм итинник саҕаламмыта.
Бастакы нэдиэлэ бэрт түбүктээх ааспыта. Аанньа утуйбат буолбутум, түүлбэр бааһырбыт уолаттар көстөллөрө. Киһи туохха баҕарар үөрэнэр. Кэлин бэйэбин сааһыланан, оннубар түспүтүм. Бастаан колл-киинтэн аадырыстары ылан, аҥаар кырыытыттан нэдиэлэҕэ хастыыта да сылдьарым. Ол олус сылаалаах этэ. Кэлин нэдиэлэбин былааннаан, чопчу туохха наадыйалларын илдьэр буоллум. Волонтёрдар да элбээтибит. Төһө даҕаны аһыннаргын, уйадыйдаргын, ону биллэрбэккэ, өйүү-өйдүү, аралдьыта, кэпсэтэ-ипсэтэ сылдьыахтааххын. Уолаттар санааларын түһэрбэттэрин көрөн үөрэбин. Ол аата, сотору хайаан да үчүгэй кэм кэлиэҕэ!
Куорат госпиталларыгар биирдиилээн бааһырбыт байыастар кэлитэлээбиттэрин туһунан волонтёрдар бөлөхтөрүгэр кэмиттэн кэмигэр биллэриилэр киирэллэр. Хайыы-үйэ уопутурбут волонтёрдар ким кимиэхэ тиийиэхтээҕин, туох наадатын быһаарса охсоллор. Ыарахан турукка сытар киһиэхэ бэйэ киһитин ийэлии кыһамньыта көннөрү баара, сахалыы кэпсэтэрэ даҕаны күн биир салаа сырдыгар, хааппыла да ууга тэҥнээх күндү.
