Ыалым туһунан кэпсиэм этэ. Лидыкка барахсан билигин ханна тиийээхтээбитэ буолла? Бу соторутааҕыта аҕата олохтон туораабыта. Ону билэрэ эрэ, суоҕа? Билэр да буоллаҕына, кэлбэтэ буолуо ээ...
Лида бэйэтин өйдүөҕүттэн ыла аҕата биир кэм итирик. Ийэтэ ыарытыйар буолан, кэмиттэн кэмигэр балыыһаҕа киирэрэ. Лида кыра балтыныын аҕаларын кытары бэйэлэрэ хаалаллара. Үөрэҕиттэн дьиэтигэр кэллэҕинэ ааннара тэлэччи аһаҕас, туох да ас-үөл буһарыллыбатах буолара. Биирдэ үүт биэрэ киирбиппэр, тыбыс-тымныы дьиэтигэр сымыһаҕын быһа ытыран, ытыы-ытыы оһоҕун отто олороро. Миигин көрөөт, кыбыстан, хараҕын уутун туора-маара соттубута.
Мин Лидаттан 2 сыл улахаммын. Бэйэм соҕотох ийэлээҕим, онон бэйэбит тиийиммэт буолан, харчы да биэрэн көмөлөһөр кыахпыт суоҕа. Сорох ардыгар ийэм үүт-сүөгэй бэрсэрэ. Киһи да кыбыстар, кинилэр аҕаларын көрөн, аҕата суох улааппыппыттан таҥараҕа махтанарым.
Биир кыһын ийэлэрэ балыыһаҕа киирбитигэр, доҕор буола тахсыбытым. Аҕалара сэрэйбит сэрэх – суох этэ. Балтын оҕо саадыттан аҕалан, уруогун ааҕар кэмигэр аҕата нэһиилэ сыыллан киирбитэ, муостаҕа сытынан кэбиспитэ. Лида балтын куттаамаары уонна итирик аҕата ол-бу гынан дэҥниэҕэ диэн, хоско илдьэн хатыыр эбит. Оҕо барахсан соҕотох хаалымаары ытаабытын, “айдаарыма, дьээдьэлэр кэлэн илдьэ барыахтара, сүүскэ диэри аах, биһиги киириэхпит” диэн уоскуппута. Хос түгэҕиттэн “биий, икки, үш” диэн ытамньыйарын быыһыгар кырдьык-хордьук ааҕан бараахтаабыта. Лида амырыын сыттаах аҕатын “тоҥуо” диэн ороҥҥо соһоору тииспитэ. Мин туох да эппиэтинэһэ суох баҕайыттан абараммын “сыттын ээ” диэн быктарбыппын өйдөөмүнэ хаалбытым. Иккиэн нэһиилэ өйөөн утуппуппут. Түүнү быһа үлүгүнэйэн, түүлүн быыһыгар үнтү маатыралаан сүгүн утуппатаҕа. Уубутун хаммакка, кыыһы оҕо саадыгар илдьэн баран, оскуолалаабыппыт. Ити кыһын ийэтэ өр да ыалдьыбыта.
Аанньа аһаабакка хап-хатыҥыр, таҥаһа-саба да мөлтөх, олус симик Лиданы оскуолаҕа улахаҥҥа уурбат этилэр, биир да куонкуруска, бырааһынньыкка кытыннарбыттарын өйдөөбөппүн.
Аҕалара өйдөөҕөр, дьиҥэ, туох да куһаҕана суох киһи. Тоҕо иһэрин өйдөөбөт этибит, кэлин билбитим, эдэригэр доҕотторун кытары булка барбыт. Онно сылдьан икки чугас доҕоро ууга түһэн өлбүттэр эбит. Онтон ыла иһээччи буолан хаалбыт дииллэр. Өссө тугу эрэ көрбүттэр, улаханнык куттаммыттар диэн сурах баара. Төһөтө кырдьыга-сымыйата биллибэт. Биир сайын улууспутугар халаан уута кэлэн, суол суох буола сылдьыбыта. Дьэ, ас-үөл кэлэрэ мөлтөөбүтэ, арыгы баар буолуо дуо? Ол сайын, хата, Лидалаахха саамай дьоллоох сайын ааспыта быһыылааҕа. Бары дьиэлэригэр бааллара, Лидалаах балтын кытары тэлгэһэлэригэр оонньуу сылдьалларын, күлсэллэрин истэрим. Ардыгар аҕалара арыгы көрдүү баран хаалара, кэм киһи буолан, хантан да булбакка төннөрө. Дьонугар “ээ, Бааскалаахха көмөлөһө барбытым” диэн куотунара. Бааскалаах диэн аймахтара ыал. Лида кинилэргэ ымсыырара даҕаны. 3 оҕолоох сэниэ ыал, кэргэниниин балыыһаҕа үлэлииллэрэ. Биирдэ харчыга ыктарбыттарыгар, ийэтэ кинилэргэ иэс ыллаттара ыыппыта. Лида кинилэртэн толло дуу, кыбыста дуу сананара. Ол иһин миэхэ киирэн “барыс” диэн көрдөспүтэ. Тиийбиппит, дьиэлэрэ тигинэччи оттуллан, эчи, сылааһа, ырааһа, оҕолор туох да кыһалҕата суох аҕаларын кытары тугу эрэ оонньуу сылдьаллара. Толору астаах остуолларыгар чэйдэппиттэрэ, онтон бары мустан олорон киинэ көрбүппүт. Дьиэттэн тахсан баран Лида үөһэ тыынаахтаабыта. Ыраахтан харааран-боруоран, ньимиччи түһэн турар дьиэтин көрөн, уйа-хайа суох ытаан киирэн барбыта. Мин хайыахпын билбэккэ, саннытыгар илиибин ууран, саҥата суох турбутум.
9 кылаас кэннэ, Лида оскуолаттан барбыта, орто үөрэххэ киирэ охсубут этэ. Онтон ыла сүппүтэ, киэҥ сиргэ тиийэн этэҥҥэ көҥүл сылдьара буолуо диэн сүрэҕим сэрэйэр. Балта оскуоланы бүтэрбитин кэннэ, ийэтиниин куоракка көспүттэрэ. Ийэлэрэ балыыһаҕа сытан быстыбыт диэни истибиппит. Билигин балтытын кытары куоракка баар буолуохтаахтар, биирдэ даҕаны дойдуларыгар кэлэ сылдьыбыттарын өйдөөбөппүн. Үөрэнэ да сылдьан көрсүбэтэҕим. Дойдубар үлэлии, таарыйа ийэбин ыарыылыы төннүбүтүм. Түннүгүнэн көрдөхпүнэ, аҕалара дьиэтин кирилиэһигэр нүксүччү түһэн, суол диэки хайыһан, кимнээҕи эрэ кэтэһэрдии манаан олорор буолар. Иһэрин-аһыырын бүтэһик күннэргэ көрбөппүн. Оҕонньор иһигэр дьонун күүтэр быһыылаах. Ол аайы оҕолоро төннүөх санаалара биллибэт. Баҕар, биирдэ эмэ аҕаларын санаан, үөһэ тыынан ылаллара буолуо... Туох үчүгэй өйдөбүлү хаалларбыт үһүө...
Сэҥээриилэр