Сайыҥҥы сынньалаҥ көрүөх бэтэрээ өттүгэр бүтэ охсон, оҕолор, учууталлар, иитээччилэр саҥа үөрэх дьылыгар үктэннилэр. Үөрэх хаамыытын үүннээччи-тэһииннээччи дьон – учууталлар. Арай көрдөххө, күн-дьыл, сыл-хонук туох да уратыта суох ааһар курдук эрээри, хас биирдиилэрэ хатыласпаттар. Саҥа үөрэх дьыла саҥа соруктары туруорар, ураты түгэннэри тосхойор. Ону тэҥэ оҕолор улааталлар, кылаас састааба уларыйар, учуутал даҕаны сыҕарыйар. Бу суруйуум дьоруойдара – учууталлар. Быйылгы үөрэх дьыла хайдах саҕаланан эрэрий? Туох уларыйыы баарый?
Елена АМБРОСЬЕВА, Нам:
– Быйылгы үөрэх дьылын арыйар Билии күнүн 50 миэстэлээх интэринээттээх, 220 миэстэлээх оскуолалаах улахан эбийиэкпитигэр бэлиэтиирбититтэн Хамаҕатта оскуолатын кэлэктиибэ эрэ буолбакка, бүтүн нэһилиэк дьоно өрө көтөҕүллэн сылдьабыт. Сос Навоян диэн кыһамньылаах салайааччылаах “СахаСТРОЙ-2020” диэн тутуу тэрилтэтэ туппут киэҥ-куоҥ кылаастардаах, аныгылыы тэриллэрдээх, успуорт саалалаах, улахан бибилэтиэкэлээх, аактабай саалалаах, саахымат хостоох, остолобуойдаах, таһырдьа хас да былаһааккалаах баҕа санаабыт дьиэтигэр үөрэнэр, үлэлиир дьоллоннубут. Кылаастар түҥэтиллэн, төрөппүттэр көмөлөрүнэн бары бэлэм тураллар.
Алын кылаастар учууталларабын. Оҕолорум иккис кылааска таҕыстылар. 8 кыыс, 10 уол. Быйыл саҥа кыыс үөрэнээччилэнним. Алын кылаастар толору биэс кэмпилиэк кылаастаахпыт. Быйыл икки саҥа учуутал үлэлии кэллэ. Сахалыы саҥаны сайыннарыыга былааннаахтык үлэлиибит. Сыллата өрөспүүбүлүкэ таһымнаах олимпиаданы, Хамаҕаттаттан төрүттээх суруйааччы Сэки Уһунуускай кэриэһигэр ааҕыылары ыытабыт. Оскуолабыт эргэ буолан, ити бырайыак тохтотулла сылдьыбыта. Быйылгыттан салҕанар буолбутуттан үөрэбит. Фольклорга, үҥкүүгэ, төрөөбүт кыраайы үөрэтиигэ хас да бырайыактаахпыт. Онно саҥалыы күүһүнэн үлэлииргэ бэлэммит. Биир идэлээхтэрбин Билии күнүнэн, саҥа үөрэх дьыла саҕаламмытынан эҕэрдэлиибин! Үтүө түмүктээх, ситиһиилээх сыл буоллун!
Варлаам РАСТОРГУЕВ, Дьокуускай:
– 12-с сылбын аангылыйа тылын учууталынан үлэлиибин. Хас үөрэх дьыла барыта уратылаах. Сайын устата киһи оскуолатын, оҕо күйгүөрүн олус ахтар буолар эбит. Алтыс сылбын үлэлиир 31 №-дээх оскуолам быйыл хаһааҥҥытааҕар да тупсан, киэркэйэн, көрүстэ. Истэри-тастары олоччу өрөмүөннэнэн, үөрэх дьылын саҥалыы көрсөбүт. Бу оскуолаҕа үлэлии кэлбит сылбар кылаас салайааччытын быһыытынан бэһис кылааска киирэр кырачааннарга анаммытым. Быйыл оҕолорум хороччу улаатан, 11-с кылааска таҕыстылар. 18 кыыс, 18 уол буолан, быйылгы дьылбытын идэни талыыга, биир кэлим эксээмэннэргэ бэлэмнэниигэ аныахпыт. Кылааһым педагогическай хайысхалаах буолан, аҥаардара учуутал буолуохтарын баҕараллар. Сүрүннээн, төрөөбүт куораттарыттан ырааппакка, миэстэтигэр үөрэнэр былааннаахтар. Киин үөрэх кыһаларыгар талаһааччылар эмиэ бааллар. Оҕолорум барыга бары актыыбынайдар, көхтөөхтөр. Хамсык иннинэ истибэттэр оскуолаларыгар сылдьан, кэнсиэрдээн, тэрээһин ыытан кэлбиппит. Быйыл ону сөхсүтэр баҕалаахпыт.
Билии күнүгэр патриоттуу хабааннаах кылаас чааһын ыытаары сылдьабын. Сайын устата көрсүбэтэх дьон сонуммутун үллэстиэхпит, былааммытын торумнуохпут. Онтон сыыйа үөрэх хаамыытынан сүрүн сорукпутугар ылсыахпыт.
Барыгытыгар Билии күнүнэн эҕэрдэбин тиэрдэбин!
Айталина БАИШЕВА, Мэҥэ Хаҥалас:
– Биир сыл уоппускаҕа олорон баран, үлэбэр таҕыстым. Үлэтин саҥа саҕалыыр эдэр оҕоттон итэҕэһэ суох долгуйабын. Үлэбин олус аҕынным. Үөрэтэр оҕолорбун ис сүрэхпиттэн таптыыбын, ахтабын. Быйыл Төҥүлү орто оскуолатын боруогун саҥа атыллыыр кырачааннары көрсөбүн. 8 уол, 10 кыыс. Урут үөрэппит кылаастарбар уола элбэх буолааччы. Оттон быйыл кыргыттара баһыйар. Онон, урукку кэмҥэ уол оҕону иитиигэ болҕомтобун уурар эбит буоллахпына, быйыл кыыс оҕону иитиигэ тэрээһиннэри бэлэмнээтим. Уолаттары булка, балыктааһыҥҥа, тыа сирин үлэтигэр сыһыарар инниттэн аҕалары кытта элбэхтик үлэлэспитим. Оттон быйыл ийэлэри кытта алтыһарым элбиир.
Оскуолабытыгар хас да саҥа учуутал кэллэ. Быйылгы дьылга саҥардыллыбыт федеральнай ыстандаардынан үөрэҕи биһиги саҕалыыбыт. Онон, үөрэтии өттүгэр уларыйыы киирэр. Оҕолорбун, төрөппүттэрбин кытта чугастык доҕордоһуохпут, биир санааҕа кэлиэхпит диэн эрэллээхпин.
Быйылгы үөрэх дьылыгар оскуолабыт тэриллибитэ 115 сыла түбэһэр. Бу бэлиэ даатаны көрсө элбэх тэрээһин ыытыллыахтаах. Бары өттүнэн баай, кэрэхсэбиллээх, интэриэһинэй үөрэх дьыла буоларыгар саарбахтаабаппын. Билии күнүнэн, күндү доҕоттор!
Прасковья КОРЯКИНА, Муома:
– Муома сириттэн Билии күнүнэн эҕэрдэ буолуохтун! Орто Дойду оскуолатыгар физика уонна математика учууталынан үлэлиибин. Быйыл үөрэх саҥа ирдэбилэ киирэн, өрөспүүбүлүкэ учууталлара тэйиччиттэн үөрэх бөҕөтүн аастыбыт, сочуот бөҕөтүн туттардыбыт. Үөрэтэр бырагыраамабытын саҥаттан оҥордубут. Мин санаабар, саҥа бырагыраама чуолаан оҕо сайдыытыгар олус табыгастаах уонна туһалаах буолар чинчилээх. Оҕо билиҥҥи кэм ирдэбиллэригэр толору бэлэмнээх, билиилээх, бары өттүнэн сайдыылаах буолан тахсарыгар туһуламмыт. Аныгы оҕо, кэмин да быһыытынан, туора киһи көмөтө суох билиини ыларга, оскуола саҕаттан үбү хайдах туттарга үөрэнэн, оскуолаҕа ылбыт билиитин олоххо сатаан туттар буолан тахсыахтаах. Онон саҥа, сонун сүүрээн киирэриттэн биир бэйэм сэргэхсийдим.
Биһиги биир этээстээх мас оскуолаҕа үөрэнэбит. Уопсайа 30 оҕолоохпут. Быйыл түөрт оҕо эбии кэлбит. Уһуйаан дьиэтэ хаарбах туруктанан, кинилэр алын кылаастар оскуолаларыгар көһөн кэллилэр. Оттон алын кылаастар улахан оскуолаҕа кэлэр буоланнар, быйыл арыый кыараҕас буолабыт. Саҥа оскуола тутулларын нэһилиэк дьоно бары кэтэһэбит. Быйыл биология уонна аангылыйа тылын учууталлара эбии кэлэллэр.
Бэйэм 3 оҕолоох ахсыс кылааска салайааччынан үлэлиибин. Ийэ дойдуга таптал, доҕордоһуу тыыныгар иитэр кылаас чаастан үөрэх дьылын саҕалыахпыт.
Быйылгы үөрэх дьылыттан күүтэрбит элбэх.
Антон ФОМИН, Чурапчы:
– Үөрэхпин бүтэриэхпиттэн Дмитрий Коркин аатын сүгэр Чурапчы успуорт оскуолатыгар нуучча тылын учууталынан төрдүс сылбын үлэлиибин. Бэйэм Чурапчы Мындаҕаайытыттан төрүттээхпин. Бу иннинэ хамсык туран, үлэни-хамнаһы биллэрдик атахтаабыта. Тэйиччиттэн үөрэх оҕолорго, учууталларга, төрөппүттэргэ да чэпчэкитэ суох буолла. Үөрэх хаачыстыбатыгар даҕаны улаханнык билиннэ. Кыра кылаастарга үөрэнэр оҕолор буочардара биллэрдик мөлтөөбүт, оҕо быһаарар, кэпсиир дьоҕуругар бытаарыы тахсыбыт, кэлэктиипкэ киирэргэ харгыстар үөскүүллэр. Дьиссипилиинэ да өттүгэр доҕолоҥнооһун баар. Быйылгы үөрэх дьылыгар хамсык атахтаабатар, оннубутугар түһүө, көтүппүппүтүн ситиһиэ этибит.
Өссө былырыын кылаас ыларга этэ сылдьыбыттара. Оччолорго бэлэмим суох курдуга. Биллэн турар, кылаас салайааччытын быһыытынан үлэлиир учуутал бары өттүнэн ситэр, сайдар, туолар. Бу кэм иһигэр сыта-тура толкуйдаан, бары өттүнэн бэлэм буолан, 5 “б” кылаастары кытта үлэлэһэргэ быһаарынным. 11 уоллаах, 11 кыыстаах спортивнай кылааска, сүрүннээн, волейболистар, тустууктар, сүүрүктэр үөрэнэллэр. Чурапчы нэһилиэктэриттэн төрүттээх оҕолорго эбии Ньурбаттан, Уус Алдантан, Орто Халыматтан, Дьокуускайтан кэлиэхтэрэ. Алын кылааһы саҥа бүтэрбит оҕолор өссө да кыралар. Онон, элбэх үлэ, тэрээһин күүтэр. Онуоха уопуттаах кэллиэгэлэрим, интэринээт иитээччилэрэ улахан өйөбүл буолаллар. Интэриниэтинэн араас сүбэлэри эрдэттэн көрөн, бэлэмнэнэ сылдьабын. Оҕолор, учууталлар, иитээччилэр, төрөппүттэр биир тылы булуохпут, санаабыппытын ситиһиэхпит диэн эрэллээхпин.
Күннэй БЕЛОЛЮБСКАЯ, Дьокуускай:
– 7 №-дээх оскуола саха тылын, литэрэтиирэтин, төрүт култууратын учууталынан сэттис сылбын үлэлиибин. Бу оскуола нуучча тылынан үөрэтэр оскуолаларга киирсэр эрээри, саха тылын биэс учуутала саха оҕолоругар сахалыы эйгэни тэрийиигэ ситиһиилээхтик үлэлии-хамсыы сылдьабыт. Хас сыл аайы үөрэх дьылын саҕаланыытын тэрээһинэ олус долгутуулаахтык ааһар. Былырыын 31 оҕолоох алтыс кылааска салайааччынан анаммытым. Биллэрдик улааппыт, сайыннарын интэриэһинэйдик атаарбыт оҕолорбун хат көрсөрбүттэн долгуйабын. Биир оҕо 12 №-дээх математика хайысхалаах оскуолаҕа көстө. Онон, 30 буолан саҥа үөрэх дьылын саҕалыахпыт.
Быйыл алын уонна бэһис кылаастарга саҥардыллыбыт федеральнай стандарт киллэриллэр. Онон, хомойуох иһин, саха тылын биридимиэттэрин чааһа аҕыйыыр. Саха тылыттан уонна литэрэтиирэтиттэн биирдии чаас сотулунна. Үөрэхтээһин ис хоһоонугар, биридимиэттэргэ эмиэ уларыйыылар киирэллэр. Ону тэҥэ хас биирдии уруок иитэр үлэтигэр болҕомто күүһүрэр.
Быйыл Арассыыйа үрдүнэн Билии күнүн уруоктара “Суолталаах кэпсэтии” диэн тиэмэнэн бараллар. Маннык уруоктар сылы быһа буолуохтара. “Арассыыйа – киһи кыаҕын сайыннарар дойду” диэн тиэмэҕэ анаарыахтара, санааларын этиэхтэрэ. Өрөспүүбүлүкэ 100 сылынан үлэ салҕанар. Балаҕан ыйын 8 күнүттэн оскуолабыт иһинэн Дьокуускай куорат күннэрэ ыытыллыахтара. Онон, үлэ, былаан, хайысха элбэх.
Бары кэллиэгэлэрбэр, үөрэнээччилэрбэр, төрөппүтэрбитигэр эҕэрдэбин тиэрдэбин!
Өрөспүүбүлүкэ оскуолаларын учууталларын кытта Оксана Жиркова кэпсэттэ
