“Оскуола баһаара” атыы-эргиэн дьаарбаҥката Дьокуускайга сыл ахсын ыытыллар. Быйылгы дьаарбаҥка үлэтин атырдьах ыйын 3 күнүттэн саҕалаата. Былырыын 150 урбаан тэрилтэтэ кыттыспыт буоллаҕына, быйылгыга 104 тэрилтэ үлэлиир.
Оскуола тээбиринин, таҥас-сап сыанатын көрө-билэ “Хомсомуол” болуоссатыгар тиийэ сырыттым.
Чахчы, тэрилтэлэр аҕыйаабыттара харахха быраҕыллар. Икки күнү быһа биирдэ күнүс, биирдэ үлэ кэннэ, киэһэлик сырыттым да, дьон аймах бэрт кэмчи. Баҕар, бириэмэ ыга илик буолан эбитэ дуу... Урукку маҕаһыыннартан “Непоседа”, Акварель”, о.д.а. тэрилтэлэр бааллар. Атыылааччылар хаһааҥҥытааҕар да көхтөөхтөр, “биһиэхэ чэпчэки” дэһэллэр.
Таһырдьа аһаҕас халлааҥҥа турааччылары кытары маҕаһыын сыанатын тэҥнээн көрүөххэ наада эбит. Киһи соһуйуох, маҕаһыыннарга 50% тиийэ чэпчэтии баар. Холобур, 3000 тыһ. – оскуола пуорматын, 2200 солк. атыылаһыаххын сөп. Онон хайа эрэ түгэҥҥэ барыстаах тахсыахха сөп курдук. Этикиэккэтинэн көрдөххө, Арассыыйаҕа оҥоһуллубут, састааба нууччалыы тылынан сурулла сылдьар, матырыйааллара тутан-хабан көрдөххө, хаачыстыбалаах курдук. Маҕаһыыннарга киирэн биир-биир таҥастары сыымайдыыбын, сыаналарын хаартыскаҕа түһэрэбин. Онуоха, атыылааччы уолаттар кэлэн, үүйэ-хаайа тутан бопсо сатыыллар. Табаарбытын хаартыскаҕа түһэримэ, оҕоҕун бэйэтин аҕал дииллэр. Оттон таһырдьа турааччылар сыаналарын төһөнү баҕарар булан этэллэр, таҥастарыгар этикиэккэ диэн суох. Ыйыталаһан баран “ээ, суох” диэн баран истэххэ, түргэн үлүгэрдик түһэрэ охсоллор. Эмиэ кэпсэтиини, сатаатахха, бэркэ илин-кэлин түһэрсиэххэ сөп эбит.
Таҥас-сап кыргыттарга
Кыргыттар таҥастарыгар орто сыана, быһа холоон маннык:
Алын кылаас кыргыттарыгар үрүҥ булууһа – 700 солк. (Кытай) саҕаланар, ньылыбырас матырыйааллаахтар 900-1000 солк. Маҕаһыыннарга 850-1200 солк. кэриҥэ. Оттон куруһубалаах, кылабачыгас киэргэллээх, аныгылыы быһыылаах-таһаалаах булууһалар 3000 солк. тиийэ бааллар. Үрдүкү кылаас кыргыттарыгар булууһа сыаната эмиэ ити курдук.
Оскуола пуормата – 1500 солк., (Кытай) улахан кыргыттарга 2000 солк. Маҕаһыыннарга пуорма 2000-4500 солк. тиийэр.
Көстүүм (ыстаан, дьууппа, сэлиэччик) – 2000-4000 солк. (Кытай), Арассыыйа – 5000 солк.
Көннөрү сэлиэччик – 800 солк. Кыра кыргыттарга 500 солк. булуохха сөп.
Хараҥа өҥнөөх сарапаан эрэ дэлэй. Маҕаһыыннарга чэпчэтиилээх сыананан кыра кыргыттарга 1500 солк., итинтэн боростуойу 1000 солк. булуохха сөп. Үрдүкү кылаас кыргыттарыгар таларыҥ кэмчи, сүрүннээн, 2000 солк. саҕалаан бааллар.
Дьууппа сыаната бэркэ халбаҥныыр эбит. Таһырдьа 700 солк. саҕалаан булуохха сөп, оттон маҕаһыыннарга үрдүкү кылаас кыргыттарыгар 4000 солк. тиийэ бааллар. Кыра кыргыттар дьууппалара – 500-1600 солк.
Харандаас дьууппа – 1500-1800 солк.
Тэлээркэй былаачыйалар үрдүкү кылаас кыргыттарыгар – 2500 солк, кырачааннарга – 1500 солк.
Хара бүрүүкэ – 1000-2500 солк.
Хаалтыс – 300 солк.
Маҥан баанчык – 300 солк.
Маҥан хоппуруон колгуокка – 350 солк.
Уһун маҥан куруһубалаах наскы (гетра) – 250 солк.
Леггинсы – 300 солк.
Маҥан, хара түүппүлэ – 600-1200 солк. (Кытай), 4000 солк. – Арассыыйа. Үрдүкү кылаас кыргыттарыгар хобулуктаах түүппүлэ – 2000-2500 солк. (Кытай).
Балетка – 500 солк. (Кытай)
Иһэ суох соппуоска – 1500 солк. (Кытай).
Халыҥ сибиитэрэ кыра кыргыттарга – 800 солк. (Кытай), Арассыыйа – 1000 солк., улахан кыргыттарга 1200 солк. саҕаланар. Маҕаһыыннар сибиитэрэлэрэ хаачыстыбата ордуга быдан биллэр, ол иһин сыаната ыарахан соҕус.
Күһүн, саас кэтиллэр халтаҥ кууркалар араастара эмиэ бэрт аҕыйах. Кыра кыргыттарга маҕаһыынтан 2500 солк. саҕалаан көрүөххэ сөп, үрдүкү кылаас кыргыттарыгар сыана эмиэ ити курдук.
Успуорт көстүүмэ – 2000 солк. (Кытай), бэйэбит оҥорон таһаарбыт көстүүмнэрбит 2000 солк. саҕаланар.
Успуорт ыстаана – 800 солк. (Кытай).
Футболка – 500-700 солк саҕаланар (Кытай), 700 солк. – Арассыыйа.
Кроссовка – 1200 (Кытай) кыра кыргыттарга, үрдүкү кылаастарга – 1800 солк. (Кытай).
Уолаттарга
Уол маҥан ырбаахыта – 600-800 солк. (Кытай), кыра уолаттарга – 500 солк.
Уол ыстааннаах бинсээктээх көстүүмэ – 2000 солк. (Кытай), маҕаһыыннарга былырыыҥҥы көстүүмнэргэ 30-50% чэпчэтиилээх сыана. Ортотунан 2500 солк. саҕаланар.
Көстүүм – 3500 солк. (Арассыыйа).
Хара түүппүлэ – 1500-2000 солк. (Кытай). Икки атах таҥаһын тэҥинэн ылар буоллаххына, чэпчэтии баар. Санаттахха, уол түүппүлэтэ кыыс атаҕын таҥаһынааҕар быдан ыарахан эбит. Быдан бөҕө-таҕа көстүүлээх. Улахан уолаттарга 2500 солк. саҕаланар.
Иһэ суох бачыыҥка – 2000 солк. (Кытай).
Сэлиэччик – 800 солк.
Хаалтыс – 300 солк.
Баанчык – 150-250 солк.
Кур – 500-1000 солк.
Успуорт көстүүмэ – 2000 солк. (Кытай), үрдүкү кылаас уолаттарыгар – 2500-3500 солк.
Футболка – 600 солк. (Кытай).
Кроссовка – 1200-1800 солк. (Кытай).
Халыҥ сибиитэрэ – 1000 солк. (Кытай), 1500-2000 солк. (Арассыыйа).
Саас, күһүн кэтиллэр истээх куурка – 2000 солк. (Кытай), 2500-4000 солк. (Арассыыйа).
Үөрэх тээбириннэрэ
Үөрэх тээбириннэрин сыаналарын суруна сылдьан саамай соһуйбутум диэн, ордук алын кылаас үөрэнээччилэригэр үрүсээк сыаната олус ыараабыт эбит. Оҕолор мультикка көрөр дьоруойдара ойууламмыт үрүсээктэрин сыаната саамай чэпчээбитэ – 2500 солк. Маҕаһыыннарга 7000-10000 солк. тиийэ бааллар. Боростуой соҕус матырыйааллаах үрүсээк – 1000-1500 солк. (Кытай).
Көннөрү биир быалаах суумка – 1500 солк. (Кытай)
Успуорт суумката – 1200 солк. (Кытай).
Маны таһынан ойуулаах-бичиктээх тэтэрээттэргэ сыана үрдээбит. Холобур, 90 лиистээх, таһыгар дьэрэкээн ойуулаах, кылабачыгас таастардаах тэтэрээт сыаната 480 солк. Боростуой 48 лиистээх чараас тэтэрээт сыаната – 15 солк.
Уручуука, харандаас хаалыыр пенал сыаната эмиэ араас. Саамай боростуой 150 солк. саҕаланар. Мультик дьоруойдара ойууламмыт, хас да этээстээх, хаачыстыбалаах пеналлар 1500 солк. тиийэ бааллар.
Уопсайынан, үөрэх тэриллэригэр саамай удамыр сыаналаах тэтэрээттэри, уруучукалары, килиэйдэри, быламаастырдары, өҥнөөх харандаастары талан, ортотунан, 4000-5000 солк. барыахха сөп эбит.
Ким тугу атыыласта? Сыана хайдаҕый?
Бу сылдьан атыылаһааччылартан санааларын билээри, ким тугу төһө суумаҕа атыыласпытын туоһулаһабын.
Николай Пестряков, 67 саастаах, Дьокуускайтан:
– Ээ, көннөрү сыананы тэҥнии сылдьабын. Сыана ыарахан баҕайы эбит. Быйыл оскуолаҕа икки сиэним киирэллэр. Кинилэргэ биэнсийэбиттэн ордорунан бэлэх оҥоруохпун баҕарабын. Саатар, биир эмэ уруучука сыыһын бэлэхтээбит киһи... Сыана наһаа баһыллыбыт.
Мотрена Сивцева, Уус Алдантан, төрөппүт:
– Мин уолбар 2000 солк. көстүүм атыыластым. Хаачыстыбата син ама курдук. Өссө кроссовка сакаастаабыта. Үөрэх тээбириннэрин дойдубутуттан ылыахпыт.
– Сыана хайдаҕый?
– Биир оҕону тэрийэргэ кыччаабыта 15 тыһ. солк. барар. Ааспыт сылга үрүсээк уонна куурка ылбыппыт. Ол иһин ороскуоппут үрдүк этэ. Быйыл арыый да аҕыйыыр ини диэн сылдьабын. Саҥа көрө сылдьар буоламмын, сыана туһунан тугу да этэр кыаҕым суох. Чэпчэкигэ көстүүм ыллым диэн сылдьабын.
Нюргуяна Стручкова, төрөппүт, Бүлүүттэн:
– Оо, икки оҕобун оскуолаҕа тэрийэбин. Ороскуоту аааҕан да сиппэт буоллахпыт дии. Бу күннэргэ дойдуларыттан анаан-минээн “базаардыы” кэлиэхтээхтэр. Сайын устата улаатан хааланнар, барытын саҥаттан атыылаһар кыһалҕаланныбыт. Үрүсээктэн саҕалаан, оскуола пуорматыгар, атах таҥаһыгар тиийэ. Былырыын икки оҕоҕо 30-тан тахса тыһ. солк. бараммыта, быйыл онтон улаханнык хаалсыбаппыт буолуо.
– Кыыһы бэрийэр ордук түбүктээх дуу?
– Этимэ (күлэр). Кыргыттар баанчыктара, колгуоккалара, бытархай оннуктара-манныктара элбэх. Чахчы, уоллааҕар кыыска икки бүк элбэх үп ороскуоттанар.
Альберт Неустроев, Намтан, төрөппүт:
– Ээ, барытын ийэбит атыылаһар, мин сыананы билбэппин. Икки оҕолоохпут, биирбит – дьыссаат киһитэ. Улахан уолбут иккис кылааска киирэр.
– Дьиэнэн күүлэйдии сылдьаҕыт дуо?
– Оннук, дьонум пааркаҕа сылдьаллар. Ийэбит үрүсээк уонна үөрэх тээбириннэрин атыылаһыахпыт диэбитэ. Сыл аайы кини оҕолорун тэрийэр. Дьиэ кэргэн бүддьүөтүттэн төһө үп барарын билбэппин.
Ити курдук, “Оскуола баһаара” үлэтин саҕалаата. Быһа холоон суоттаатахха, алын кылаас кыыһын тэрийиигэ, ортотунан 10 тыһ. солк.бараныан сөп. Оттон уолга 7000-8000 солк. Үрүдкү кылаас оҕолоругар 12000-15000 солк. тиийэ.
Атыылааччылар бигэргэтэллэринэн, былырыыҥҥыттан сыана соччо халбаҥнаабатах. Ол эрээри атах таҥаһыгар, суумкаҕа, үчүгэй хаачыстыбалаах оскуола пуорматыгар сыана үрдээбит. Аны туран, оҕоҕутун маҕаһыынтан тэрийээри санаатаххытына, ортотунан, 25000-30000 солк. ороскуоттуур чинчилээххит.
Оҕолорбут этэҥҥэ тэринэн, саҥа үөрэх дьылын үөрэн-көтөн көрсөллөрүгэр баҕарабыт!
Сыананы биллэ-көрдө, сурунна Екатерина АФАНАСЬЕВА.
