Ааспыт нүөмэрбитигэр АЛРОСА “Кындыкан” этно-култуурунай бырайыагы өйүүрүн туһунан кэпсээбиппит. Бу бырайыак Хоту сир аҕыйах ахсааннаах омуктарын төрүт култуураларын, үтүө үгэстэрин үйэтитиигэ сонун уонна саҥалыы сыһыаны көҕүлүүрүн таһынан ити хайысхаҕа глобализация уонна бырамыысыланнас балысханнык сайдар усулуобуйатыгар бэлиэ өйөбүл буолар сыалы-соругу тутуһар. Бу, АЛРОСА хампаанньа КМНСтар үгүс үйэлэр тухары олорон кэлбит олохторун укулаатын симэлиппэккэ, кэлэр көлүөнэҕэ тиэрдэргэ көмөлөһөр сыаллаах үлэтигэр лоп бааччы сөп түбэһэр.
Кындыкан, эппиппит курдук, 200 сыл анараа өттүгэр уоспа ыарыыттан имири эстибит эбээн аҕа ууһа олорбут сирин чугаһыгар көстүбүт кырачаан кыыс аата. Бу хорсун кыысчаан өлөр-өлүүнү кыайан, тыыннаах хаалары ситиспит. Уонна хамсык дьайа үгэннээн турдаҕына, дьонугар-сэргэтигэр хаттаан эргиллибит диэн өйдүөххэ сөп. Кини тутаах миссията, анала – бэйэтин биһирэмнээх, хорсун уобараһын нөҥүө хоту сир бары омуктарын түмүү, аҕыйах ахсааннаах омуктар этэр этиилэрин, саныыр санааларын, кыһалҕаларын бүттүүн аан дойдуга иһитиннэрии. Ону тэҥэ Арктика олохтоохторун тылларын-өстөрүн, төрүт култуураларын, хотугу омуктар үгэс оҥостубут олохторун укулаатын сүтэрэр, симэлитэр кутталга тиэрдиэн сөптөөх түгэннэргэ хара бастааҥҥыттан болҕойон, дириҥээбэттэрин ситиһэри көҕүлүүр.
Дьэ, ол туһугар Саха сирин оҕолоро бэйэлэрин айымньылаах үлэлэринэн Хоту сир аҕыйах ахсааннаах омуктарын култууратын үйэтитэргэ уонна ону киэҥник тарҕатыыга ылсан дьарыктаналлар. Кындыкан креативнай былаһаакка бу манан ыытар үлэтин, ылыммыт былаанын тохтоппот. Анимационнай киинэни устары былаанныыллар. Кинилэр Кындыкан устуоруйатын аан дойду бүттүүнэ истэрин туһугар, этэргэ дылы, куосумас куйаарыгар да көтөргө бэлэмнэр.
«КЫНДЫКАН СУОЛУНАН»
2021 сыл балаҕан ыйын 23 күнүгэр, Арассыыйа биллиилээх travel-фотограба, Russian explorers фотографтар түмсүүлэрин төрүттээбит Александр Мазуров кыттыылаах “Кындыкан суолунан” диэн күһүҥҥү эспэдииссийэ саҕаланна. Бу – “Кындыкан” айар түмсүү төрүт олохтоох эбээн табаһыттар олохсуйбут түөлбэлэригэр бэлиэр төрдүс төгүл барыыта буолар. Бу сырыыга хамаанда Өймөкөөн улууһун “Осикат” аҕа ууһун сиригэр-уотугар тиийэр. Айанныыр маршруттарын планета аар-саарга аатырбыт кистэлэҥнээх сиринэн – Лабыҥкыр эбэ – аттынан ааһар гына оҥостубуттар.
Эспэдииссийэ сыала-соруга – Арассыыйа уонна тас дойдулар туристарын сэҥээрдэр гына, Саха сирин биллэр-көстөр сирдэринэн ааһар маршруттары киэҥ эйгэҕэ билиһиннэрии, сырдатыы. Ону тэҥэ Н.И. Пирогов аатынан РНИМУ микробиологияҕа уонна вирусологияҕа кафедратыгар анаан, “Уһук Хоту сир көс олоҕунан олорор аҕыйах ахсааннаах омуктарын оһоҕоһугар баар микробиоттары үөрэтии” диэн чинчийиигэ матырыйаал хомуйаллар.
“Кындыкан” бырайыак анала-сыала хотугу норуоттар миссияларыгар олоҕуран оҥоһуллубут: аныгы сайдыылаах үйэҕэ аҕыйах ахсааннаах төрүт омуктар, кинилэр тыллара, ураты култууралара, үгэс буолбут олохторун укулаата сүтэр-иҥэр, симэлийэр куттала улахан. Биһиги үгүспүт даҕаны ити түгэн биһиэхэ ончу туох да сыһыана суох курдук өйдүүбүт. Ону баара, бу аан дойдуга буола турар быһыы-майгы атыны этэр. Барыбытыгар сыһыаннаах. Хотугу сир олохтоохторун дьылҕатыттан бэйэбит саныырбытынааҕар быдан элбэх тутулуктаах. Аҕыйах ахсааннаах төрүт олохтоох норуоттар – тулалыыр айылҕаны кытары быстыспат ыкса сибээһи тутан, бүтүн аан дойду энергетическэй балаансатын тутан, харыстаан олороллор, дьиҥ харысхалларбыт буолуллар. Кинилэр баалларын тухары, Хоту сир – эрэллээх илиигэ сылдьар”, – диэн, Маргарита Попова санаатын үллэстэр.
Эспэдииссийэ кыттыылаахтара табаһыттарга эспэдииссийэ партнера «Амтел связь» хампаанньа спутнигынан барар оборудованиетын уонна босхо тарыыптаах интэриниэти тиэрдибиттэр. Бу көмөтүнэн табаһыттар бастакы YouTube-ханааллара үлэлиир кыахтаныа уонна сыыппара технологиятын туһанар буолуохтара дииллэр. Ону таһынан, түҥ былыргы култуураны сайыннарыыга уонна дьоҥҥо-сэргэҕэ иһитиннэриигэ бу түгэн улахан хардыы буолуоҕар “Кындыкан” бырайыак ааптара Маргарита Попова саарбахтаабат. Бу саас кини биллиилээх блогер Илья Варламов хамаандатын кытта “Осикат” аҕа ууһун общинатыгар бастакы сырыыны бэлиэр оҥорон турар. Ол сырыттахтарына табаһыттар интэриниэт наадатын эппиттэр этэ. Онон босхо тарыыптаах «Амтел связь» спутнигынан барар интэриниэт бэлэх наадата, туһата улахан.
Маргарита Попова салгыы: «Эһиил “Кындыкан” айар түмсүү хас да эспэдииссийэни былаанныыр уонна түһүлгэлэри сыыппара тэрилинэн хааччыйыы үлэтин салгыы ыытыаҕа. Энтузиастар хамаандалара спутнигынан барар интэриниэт сибээһинэн эрэ хааччыйбакка, сайыҥҥы кэмҥэ аҕа ууһун ыччатын аныгы кэм идэлэригэр: кыраапыкалаах дизайҥҥа, бырагыраама оҥоруутугар, биидьийэҕэ устуу үөрүйэҕэр үөрэттэрэр баҕалаахпыт. Оччотугар кэлэр өттүгэр интэриниэт бигэтик үлэлиир буолла да, төрөөбүт-үөскээбит сирдэриттэн тэйбэккэ олорон, сыыппара эйгэтигэр үлэлиир олус наадалаах исписэлиис буола үүнэр кыахтара улаатар», – диэн, инники соруктарыттан билиһиннэрэр.
