Саха сиригэр эрэ буолбакка, бүтүн аан дойдуга искэн (араак) ыарыыта элбээн иһэрэ икки атахтааҕы, иннинэн сирэйдээҕи дьиксиннэрбэт буолуон сатаммат. Искэн ыарахан ыарыыта XXI үйэ чуматыгар кубулуйда дуо?
Кэнники кэмҥэ социальнай ситим нөҥүө ыар ыарыы ытарчатыгар ылларбыт, санааҕа баттаппыт, үпкэ-харчыга наадыйбыт, барар сирдэрэ баҕана үүтэ, кэлэр сирдэрэ кэлии үүтэ буолбут кыһалҕалаахтар көмө көрдөһөр дууһа кыланыылаах, харах уулаах иһитиннэриилэрэ күн аайы кэриэтэ кэлэр буолла.
Хас биирдии суруйууну, видео көрдөрүүнү киһи харах уута суох аахпат. Сүрэҕиҥ хаанынан оҕуолуур, хас биирдиилэригэр кыайан көмөлөһөр кыаҕа суоххуттан абаккараҕын эрэ. Ордук, сибэкки курдук саҥа тыллан эрэр сибэкки кэриэтэ кырачааннар ыалдьаллара харааһыннарар. Ол кэннэ кыайан көмөлөһөр кыаҕа суох судаарыстыбаҕа олороргуттан кыһыйаҕын, абараҕын, үөхсэҕин...
“ПОМОГИ якт” инстаграм сирэйигэр
Социальнай ситимҥэ инстаграмҥа “ПОМОГИ якт” (pomoqi_ykt) диэн ааттаах уопсастыбаннай хамсааһын баар. А.М. Петрова салайан, үүннээн-тэһииннээн үлэлэтэр. 5 797 сурутааччылаах. Көмөлөспүт, көмөлөһөр дьонун ахсаана тарбах иһинэн баттаммат элбэх.
Анна Петрова, “ПОМОГИ якт” уопсастыбаннай хамсааһын тэрийээччитэ:
– Кэнники кэмҥэ мэйии, көнө оһоҕос искэнигэр ыалдьыы ордук элбээтэ. Аны үксэ -- эдэр дьон. Быраастар сыыһа диагноһы туруорбуттарын түмүгэр ыарыылара дириҥээн, эмтэнэргэ хойутаабыт буолаллар. Түмүгэ – 3, 4 стадиялаах искэҥҥэ кубулуйар, олохтон бараллара түргэтиир.
Ыарыы диагностиката өрөспүүбүлүкэбитигэр мөлтөх. Ол түмүгэр дьон ыарыылара бүтэһик стадияҕа кубулуйбутун кэннэ, дьэ, эмтэнэ сатыыллар. Онон быраастар сыыһаларын билиниэхтээхтэр. Ол – олоххо баар чахчы. Ыарыһах эмиэ бэйэтэ куттанан, дьиэтигэр хаппахчыланан, олорон хаалар. Ыарыыта улааппытын кэннэ, дьэ, сүүрэр-көтөр. Онон хас биирдии киһи доруобуйата – бэйэтин илиитин иһигэр.
Хас биирдии киһи доруобуйатын туһугар бэйэтэ охсуһуохтаах. Балыыһаҕа бэйэтэ кэлэн көрдөрүнүөхтээх. Диспансеризацияны, профилактическай көрүүлэри ааһыахтаах.
“Норуот күүһэ – көмүөл күүһэ” маннык ньыманан наадалаах үп-харчы кыайан хомуллар дуо?
– Көмө ордук эдэр дьоҥҥо уонна кырачааннарга үчүгэйдик хомуллар. Оттон кырдьаҕастарга, хомойуох иһин, көмө суоҕун кэриэтэ.
Үбү-харчыны сатаан булбат дьон үгүс. Аны саха киһитэ наһаа сэмэй, килбик “дьон туох эрэ дии саныахтара” диэн кыбыстар, кистиир.
“С миру по нитке” дууһа кыланыылаах көрдөһүүлэр социальнай ситим ханнык көрүҥүнэн (ФБ, инстаграм, бассаап) ордук туһалаах, дьоҥҥо тиийимтиэ буолар эбитий?
– Соччото суох сурах, хомойуох иһин, түргэнник бассаап нөҥүө тарҕанар.
Нэһилиэнньэ ханнык араҥата үп-харчы өттүнэн көмөлөһөр эбитий?
– Боростуой норуот уонна кыһалҕаҕа түбэспит дьон аймахтара.
Инстаграм сирэйгитигэр биллэриини хайдах ылаҕыт?
– Сүрүннээн Арассыыйаҕа кыайан эмтэммэт, кыраныысса таһыгар эмтэнэ барар дьон биллэриилэрин, көрдөһүүлэрин таһаарабыт.
“Дьонноох киһи тутайбат, ойуурдаах куобах охтубат”
Светлана Петрова, Бүлүү улууһун Үгүлээтиттэн төрүттээх, Дьокуускай куорат олохтооҕо:
– 2011 сылтан ыалдьабын. 2014 сыллаахха Кэриэйэҕэ баран эпэрээссийэлэммитим. Быарым метастазтаах этэ, ону быспыттара. Билигин быарым үчүгэй. Кыыһым 1 мөл. кирэдьиит ылбыта уонна дьонум-сэргэм көмөлөспүттэрэ. Билигин туругум ама.
Кэлин бүөрүм таһыгар искэн саҥаттан тахсыбыта. Ону манна Дьокуускайга уонна Москубаҕа аккаастаабыттара. Онон ааспыт 2019 сыл ахсынньы ыйыгар Кытайга баран “брахитерапия” диэни 1 мөл. 500 тыһ.солк. оҥортордум. Манна эмиэ дьонум-сэргэм күүс-көмө буоллулар уонна 900 тыһ.солк. кирэдьиит ылбытым. Билигин бэрэбиэркэни ааһа сылдьабын.
Ыарахан ыарыыга ыалдьыбыт дьоҥҥо санааҕытын түһэримэҥ, кылаабынайа, аскытын үчүгэйдик көрүнүҥ диэхпин баҕарабын. Түгэни туһанан, эмтээбит, көрөр-истэр быраастаhбар махталым улахан.
* * *
Иккис кэпсэппит киһим Санкт-Петербург куоракка бэрэбиэркэни бара сылдьар.
– Мин Июлия Иванова диэммин. Бүлүү куорат олохтооҕобун. Кыыстаах уол оҕолоохпун. Сааһым 34.
Хаһан, хайдах, туохха ыалдьыбыккыный?
– 2018 тохсунньу ыйтан иһим үллэн, эрэй бөҕөтүн көрбүтүм. Туалеттыырбар наһаа эрэйдэнэрим. Ыам ыйыгар диэри ыарыыбын улахаҥҥа уурбакка сылдьыбытым. Ол саҕана кыра оҕом 8 ыйдааҕа. Бэликилииньикэҕэ тэрэпиэп бырааска баран көрдөрүммүтүм, анаалыстарбын туттарбытым. Хойуум анаалыһа хааннаах буолан, “геморрой” диэн эмтии сылдьыбыттара.
Бэс ыйыгар ыарыым тииһигэ киирэн, Бүлүү куорат балыыһатыгар киирэммин эпэрээссийэлэммитим. Испин арыйан баран, оһоҕоспор искэн баарын көрөн, төттөрү сабан кэбиспиттэрэ уонна Дьокуускайга ыыппыттара. 2-с №-дээх өрөспүүбүлүкэ балыыһатын колопроктология отделениетыгар киирбиппэр искэммин ылбыттара, колостома таһаарбыттара. 10 күн буолан баран гистологиям түмүгэ “рак среднеампулярного отдела прямой кишки 3 стадии” диэн чуолкайданан кэллэ.
Ыарыыҥ диагноһын билэн баран төһө айманныҥ?
– Хаһан да манныкка түбэспэтэх буолан, уйулҕабар охсуу ылбытым, олус соһуйбутум. Балыыһаттан кэргэммин кытта дьиэбитигэр кэлэн, куустуһан олорон дэлби ытаабыппыт. Икки, үс күн ытаан-соҥоон баран, хайыахпыный, онкология балыыһатыгар консултаассыйаҕа барбытым. “Сыл аҥаарын устата 10 күн сынньана-сынньана тохтоло суох ылаҕын” диэн хиимийэ анаабыттара.
Оччолорго лучевой отделение сабыллан, үлэлээбэккэ турар кэмэ этэ. Ол иһин “Хабаровскай куоракка лучевой терапияҕа бараҕын, уочараккын күүтэҕин” диэбиттэрэ. Инньэ гынан от ыйыттан ахсынньыга диэри күүттэрбиттэрэ. Хабаровскайтан эппиэт кэлбэтэҕэ (лучевой терапия болдьохтоох, сыл аҥаара иһигэр ылбатаххына -- көдьүүһэ суох). Ол иһин кыһалҕаттан, бэйэбит балыыһа көрдөнөн, Санкт-Петербург куоракка төлөпүөн нөҥүө билсэн, приёмҥа суруйтаран, онно бэйэтигэр тиийэн, лучевой терапияны ааспытым.
Онтон ыла Санкт-Петербург куоракка эмтэнэ сылдьар буоллаҕыҥ?
– Санкт-Петербурга кэлэн бэрэбиэркэни ааһарбар 100 тыһ.солк. кэриҥэ ороскуотурбутум. Бэрэбиэркэни ааһан баран, лучевой терапияны ылбытым. Ахсынньы ый 7 чыыһылатыттан саҕалаан муус устар ый ортотугар диэри 28 сеансы ааспытым. Балыыһаҕа миэстэ суох буолан, онкологическай балыыһа аттыгар сууккаҕа 1500 солк. хос куортамнаһан олорбуппут.
Эмтэнэн бүтэн, муус устар ыйга Дьокуускайга кэлэн эмиэ бэрэбиэркэни ааспытым. Анаалыстарым түмүктэрэ барыта этэҥҥэ буолан, эмтэниим тохтообута. Билигин Санкт-Петербург куоракка 3 ый буола-буола кэлэммин бэрэбиэркэни ааһабын. Онон Питергэ баарбын, бакаа манна олорон эрэр былааннаахпыт. Билигин ремиссияҕа сылдьабын.
Эмтэнэ бараргар дьонуҥ көмөлөспүттэрэ дуу?
– Эмтэнэ барарбар Бүлүүм дьоно кэнсиэр тэрийэн, биирдиилээн дьонум-сэргэм көмөлөһөннөр, ийэм тэрилтэтэ, эдьиийим сүүрэн-көтөн 300 тыһ. солк. хомуллубута.
Ол аата элбэх харчыны ороскуоттаан, кыраныысса таһыгар тахсыбакка, бэйэ да сиригэр эпэрээссийэлэниэххэ, эмтэниэххэ сөп буоллаҕа.
– Мин оннук дии саныыбын.
Хиимийэни барар ыарахан. Сорох киһи тулуйбат, ыараханнык аһарар дииллэр.
– Хиимийэҕэ киһи тулуйбата диэн суох. Үтүөрэр баҕаттан тулуйуох тустааххын. Кылаабынайа, быраас тугу сүбэлээбитин, анаабытын барытын тутуһуохха наада. Түгэни туһанан, биир дойдулаахтарбар, Бүлүү куорат олохтоохторугар, ийэбэр, эдьиийбэр Ксения Максимовна Семеноваҕа улахан махталбын тиэрдэбин. “Дьонноох киһи тутайбат, ойуурдаах куобах охтубат” диэн маннык түбэлтэҕэ этэн эрдэхтэрэ.
Кэриэйэҕэ эмтэнэн этэҥҥэбин
Варвара Николаева, Дьокуускай куорат олохтооҕо, биэнсийэлээх, 65 саастаах:
– 2014 сыллаахха Соҕуруу Кэриэйэ “Сэм” килииньикэҕэ баран эмтэммитим. 3-с стадия түөс искэнэ диагноз туруорбуттара. Метастаз барбыт этэ. Хомойуох иһин, Дьокуускайга чуолкай диагноһы кыайан туруорбаккалар, өр кэмҥэ бэрэбиэркэни ааспытым. Ол курдук сыл аҥаарын устата искэн ыарыыта буолара чуолкайдаммакка, элбэх бириэмэбин сүтэрбитим. Түмүккэ быраастар: “Түөс искэнэ буолуон сөп. Эпэрээссийэ оҥоруохпут, ол эрээри, борогунуос бэрдэ суох”, -- диэн сэрэппиттэрэ.
Ол кэнниттэн дьоммун кытта сүбэлэһэн баран, Соҕуруу Кэриэйэҕэ барарга быһаарыммыппыт. Докумуоннарбытын Дьокуускайга Соҕуруу Кэриэйэҕэ эмтэнэ барааччыларга мэдиссиинэ туурун тэрийэр хампаанньа нөҥүө оҥорторбуппут. Онно тиийбиппитигэр биир күн иһигэр чуолкай диагноһы туруорбуттара. Аҕыйах хоноот, эпэрээссийэ оҥорбуттара. Онтон ыла эпэрээссийэлэммитим 5 сыл буолла. Доруобуйам үчүгэй. Олох салҕанар.
Онон кыах баар буоллаҕына, Соҕуруу Кэриэйэҕэ баран эмтэнэр туһалаах эбит. Түргэнник, хаачыстыбалаахтык эмтииллэр. Кинилэргэ искэн ыарыыта – киһи өлөр ыарыыта буолбатах, эмтэниллэр ыарыы. Төһө да саастаах буолларбын, Кэриэйэҕэ эмтэнэрбэр туох да ыараханы көрсүбэтэҕим. Эмтииллэрэ, дьоҥҥо сыһыаннара үчүгэйин, истиҥин киһи тылынан кыайан тиэрдибэт. Биһиги курдук дьүһүннээх, азиаттар буолан, бэйэ дьонун ортотугар сылдьар курдук сананаҕын. Эйигин кытта тылбаасчыт тэҥҥэ сылдьыһар, туох да ыараханы көрсүбэккин. Онон баччааҥҥа диэри этэҥҥэ сылдьарбар Кэриэйэҕэ эмтээбит быраастарбар махталым улахан.
Ыарыйдыбыт диэн санааҕытын түһэримэҥ, эмтэниҥ, үтүөрэргэ хаһан баҕарар кыах баар буолар. Барыгытыгар этэҥҥэ буолууну баҕарабын.
РФ Доруобуйа харыстабылын министиэристибэтэ искэн (араак) ыарыытын булбут быраастары бириэмийэлиир туһунан этиини киллэрэн турар. Ол курдук, “Искэн ыарыытын булбут быраастары территориальнай пуонда бүддьүөтүттэн 1000 солк. бириэмийэлиир туһунан былааннанар”, - диэн этиллэр. Бириэмийэни 2020 сылтан биэрэр былааннаахтар.
Ол эрээри...
Ыарахан ыарыыттан чугас дьонун быыһаары киһи барахсан тугу-тугу гымматаҕай, туохха-туохха тиийбэтэҕэй? Дьиэтэ суох уулуссаҕа туран хаалыахтара да буоллар, кыһалҕаҕа кыһарыйтаран олорор дьиэлэрин атыылыыллар, үлэлэрин хаалларан туран, ыалдьыбыт дьоннорун арыаллаан, ыйы-ыйдаан билбэт дойдуларыгар баран олороллор. Онтон түмүгэ... Хомойуох иһин, барыта эриэ-дэхси буолбат. Сорох-сорохтор омук дойдутугар эмтэнэ, эпэрээссийэлэнэ диэн ааттаан баран, олохтон туораан, сөмөлүөтүнэн аҕалтарар үп-харчы мөлүйүөнүнэн харчынан уһуутуур, кыайан төлөһөр кыахтара суох буолан “кремацияланан” кэлэллэрэ баар суол.
Онон бу “курус, ыарыылаах” тиэмэ хаһыат нөҥүө ырытыллан, маны сэргэ, ааҕааччылар, бу туһунан тугу саныыргытын, чугас киһигит түбэспит кыһалҕатын суруйаргыт, ырытыһаргыт буоллар, санаа үллэстиитэ тахсыа этэ.
Саргылаана БАГЫНАНОВА.
Этот адрес электронной почты защищён от спам-ботов. У вас должен быть включен JavaScript для просмотра.
