«Үүнэр көлүөнэ паарката» оҕолорго хайдах креативнай үөрүйэҕи иҥэрэрин, сайыннарарын туһунан.
Үгүс сыллар тухары үөрэх эйгэтигэр үөрэтии хаачыстыбалаах буоларын туһугар уонна оҕо идэни сөпкө таларын ситиһэргэ табыгастаах, көмөлөөх көрүҥү (форматы) дьаныһан көрдөөбүттэрэ.
Ол курдук, дойду үрдүнэн сыыйа-баайа аныгы кэм ирдэбилигэр эппиэттиир креативнай индустрия бастакы оскуолалара аһыллан барбыттара. Биһиэхэ биир оннук бастакы хараҥаччы суолталаах бырайыагы Саха сиригэр «Үүнэр көлүөнэ паарката» уонна АЛРОСА алмаас хампаанньата кыттыһан олоххо киллэрэллэр. Маннык бииргэ үлэлэһии көмөтүнэн, күн бүгүн устудьуоннар уонна үөрэнээччилэр хайыы үйэ айымньылаах үлэ араас хайысхатыгар буор босхо үөрэнэр, сайдар кыахтаахтар. Оттон ол дьиҥ олоххо киириитин биһиги бүгүҥҥү ыстатыйабытыгар билиһиннэриэхпит.
Дьокуускайга 2025 сылга “Үүнэр көлүөнэ паарката” тутуллуохтааҕын билэҕит. Бу тыын (стратегическай) бырайыагы Тус сыаллаах үүнэр көлүөнэ пуондата АЛРОСА үбүн суотугар туттара сылдьар. Оттон тутуу ыытыллар кэмигэр Паарка Дьокуускайдааҕы ИТ-куб дьиэтигэр үлэтин саҕалаабыта. Манна 5–8 кылаас үөрэнээччилэрэ анал куурустарга босхо дьарыктаналлар. Соторутааҕыта өрөспүүбүлүкэ киин куоратыгар баар «Креасфераҕа» оҕолор үөрэтии түмүгэр оҥорбут бырайыактарын сүрэхтээтилэр.
«Биһиги партнердарбыт – М.К. Аммосов аатынан ХИФУ, «Мультидеск» хампаанньа, «LETO» кэмпитиэнсийэ киинэ, фотограф Алексей Павлов – көмөлөрүнэн, креативнай индустрия бородууктатын оҥортоон, биһиги бу олус суолталаах бырайыагы олоххо киллэрэр кыахтанныбыт. Креасфераҕа аан бастакы «Демодей курсов Парка будущих поколений» диэн тэрээһини ыытан фильммейкинг, анимация уонна архитектура хайысхаларыгар үлэлээтилэр. Маннык тэрээһиннэри тиһиги быспакка ыытары былаанныыбыт», – диир «Үүнэр көлүөнэ паарката» ДПО АНО дириэктэрэ Вадим Яковлев.
ФИЛЬММЕЙКИНГ
Фильммейкиҥҥэ биллиилээх фотограф Алексей Павлов дьарыктаата. Үөрэнээччилэргэ киинэни устууга ханнык исписэлиистэр кытталларын, хас биирдиилэрэ тугунан дьарыктаналларын сиһилии быһааран, кэпсээн биэрдэ. Оттон үөрэнии түмүгүнэн бэлэмниир эппиэттээх үлэлэригэр оҕолор ылбыт билиилэрин, үөрүйэхтэрин быраактыкаҕа тутуннулар. Ол эбэтэр, онно киинэ сынаарыйын суруйууттан саҕалаан киинэни таҥыыга (мантааска) тиийэ билиилэрин дьиҥ олоххо туһаҕа таһаардылар. Интэриэһинэйэ, оҕолор ураты, тыыппалаах толкуйдарын толору тутан, туһаннылар, сонун идиэйэлэри булан, онно олоҕуран, саҥа технологиялары туһанан, бэйэлэрин ураты бырайыактарын айан-тутан таһаардылар.
Ол курдук, маҥнайгы кылгас метражтаах киинэ нейросекка ананна, оттон иккис – сыһыарыыларга (приложения).
АНИМАЦИЯ
Анимация хайысхатыгар дьарыктаабыт Таисия Тарабукина этэринэн, куурус кэмигэр оҕолор планшекка уруһуйдуурга, Adobe Animate бырагырааманан үлэлииргэ үөрэнэн, бастакы хардыыларын оҥорбуттар. «Кинилэр бу иннинэ анимация бырагыраамаларынан үлэлээбэтэхтэрэ, онон тугу, хайдах саҕалыыры билбэттэрэ, оттон сорохторго уруһуйдуур үөрүйэхтэрэ суоҕа. Оҕолор бу куурустарын сөбүлээбиттэрэ уонна бу хайысхаҕа сыһыаннаах идэни талыахтара диэн эрэнэбит», – диэн, Таисия Тарабукина санаатын үллэһиннэ.
АРХИТЕКТУРА
Оҕолор өссө биир ураты болҕомтолорун, интэриэстэрин архитектура кууруһа ылла. Бу хайысхаҕа төһүү болҕомтону уурарга быһаарбыттар.
«Архитектура диэн – биһиги күннэтэ алтыһар хайысхабыт. Бу тутулла турар Үүнэр көлүөнэ туоната – архитектура күөн күрэһин уонна архитектордар сүҥкэннээх үлэлэрин түмүгэ. Ол иһин кууруһу былаанныырга архитектордар үлэлэрин ис дьиҥин, ис хоһоонун өйдүүллэригэр, үстүрүмүөннэри, араас бырагырааманы туһаныы сатабылыгар үөрүйэхтэнэллэригэр, киэҥник анааран көрөр дьоҕурданалларыгар туһаайбыппыт. Ол курдук, оҕолор биир сыл иһигэр архитектура туллар тутааҕа, төрүтэ буолар оскуола бырагырааматыгар баар чэрчиэнньэни сыныйан үөрэттилэр. Оҕолор дьиэ иннин чөртүөстүүргэ, хайдах баҕарар уларытарга үөрэннилэр, көмпүүтэргэ таҥар, мадьыаллыыр тирэх сатабыллары бэркэ баһылаатылар. Оттон куурус түмүгэр кинилэр аан бастаан оҥорбут бырайыактарын олоххо киллэрэллэригэр көмөлөстүбүт», – диэн тустаах хайысха преподавателэ Анастасия Байшева кэпсээтэ.
Сорох бырайыактарын туһунан биһиэхэ оҕолор бэйэлэрэ сиһилии билиһиннэрдилэр.
Леонид Соловьев, ЯГЛ 6-с кылааһын үөрэнээччитэ:
– Мин бырайыагым дьиэ саҥа интерьеригэр сыһыаннаах. Көнө муннуктаах, саһархай дьүһүннээх олоппоһу бырайыактаабытым. Оҥоһук өссө биир уратылаах: олоппос икки ойоҕоһуттан өссө икки, бастакытааҕар дьоҕус олоппос тахсан кэлэр гына оҥорбутум. Тутаах олоппоско эбии муодулу – олоппос кэтэҕин эбэтэр тоҕолоох уурары – эбэн биэриэхпин баҕарбытым. Уопсайынан эттэххэ, тутаах сыалбын – кыра сиргэ үс олоппоһу батарар кыахтанным, сыалбын ситтим.
Илья Федоров, 5-с кылаас үөрэнээччитэ:
– Мин үс уонна түөрт муннук судургу геометрия бөгүүрэлэриттэн турар смартфон уурары быйыактаабытым. Муннуктарын мултугур гыммытым. Барсар моһуоннааҕы көрдүүрбэр архитектура комбинаторикатын ньыматын туһаммытым.
Төлөпүөн уурары оҥорорбор, холобур, биидьийэни көрөргө табыгастаах буоларын курдук толкуйдаабытым. Преподавательбин кытта оҥоһук кыалларынан эргономичнай дизайннаах буоларыгар кыһаллыбыппыт. Киһи хараҕын көрүүтүгэр сөп түбэһэр, табыгастаах гына ууруллар гына толкуйдаабыппыт.
Юлия Максимова, ЯГЛ 7-с кылааһын үөрэнээччитэ:
– Куукула дьиэтин бырайыагын скандинавиялыы истиилинэн оҥорбутум, икки үс муннуктуу быһыылаах эбийиэктэн турар. Дьиэлэр икки этээстээхтэр. Инники былааҥҥа дьиэҕэ киирэр аан баар. Ону тэҥэ кэҥэс түннүктэрдээх. Ойоҕос өттүнээҕи фасадтар иҥнэри буолар гына толкуйдаммыттара. Дьиэ кэлин өттө аһаҕас. Дьиэ үрдүгэ – 60 см, устата – 45 см, дириҥэ – 50 см. Дьиэ икки тус-туһунан туона буолуон сөп, ону оҕо бэйэтэ хайдах баҕарарынан араарар кыахтаах гына толкуйдаммыт.
Өрөспүүбүлүкэҕэ туһалыыр туһугар
Тэрээһин түмүгэр оҕолорго Tundra Animation анимация устуудьуйатын ойуулугун (мультфильм) көрдөрдүлэр. Бу – Саха сиригэр аан дойду таһымнаах үлэни оҥорор кыах баарын бигэ туоһута.
«Саха сиригэр бу курдук бырайыактар олоххо киирэллэриттэн сүргэм көтөҕүллэр. Биһиги “Үүнэр көлүөнэбит паарката” оҕолор креативнай индустрия идэлэрин талалларыгар, кинилэри үөрэппит эспиэрдэр курдук, кэнэҕэһин Саха сирин сайдалларыгар көмөлөһөр, сүрүннүүр буолалларыгар туһаайыллар.
Иннибитигэр араас эгэлгэ тэрээһин уонна маастар-кылаастар күүтэллэр. Оттон бу кэлэр бэс ыйыгар бэлиэр Билим дьоҕус академиятыгар оҕо анимациятын бастакы бэстибээтэлин ыытыахпыт. Онно өрөспүүбүлүкэ араас муннуктарыттан 100 оҕо талыллан кэлэн, 10 күн устата анимация үрдүк таһаарыылаах кууруһун ааһыахтара. Ол бэстибээлгэ анаан, «Дети MBA» эрдэҕэс оҕолор биисинэстэрин оскуолатыттан анаан-минээн бэрэстэбиитэл ыҥырбыппыт. Куурус кэнниттэн оҕолор кылгас метражтаах киинэни устуохтара, сүрэхтэниитин ыытыахтара. АЛРОСА хампаанньа уонна Тус сыаллаах пуонда бииргэ үлэлэһэр буолан, тустаах салаа колледжтарын, үрдүк үөрэх кыһаларын устудьуоннара эрэ буолбакка, оскуола үөрэнээччилэрэ кытта айымньылаах үлэ хайысхаларыгар босхо үөрэнэр, билиилэрин хаҥатар кыахтаахтар», – диэн, тэрээһин түмүгэр Вадим Яковлев билиһиннэрдэ.
Бэлиэр бастакы тэрээһиннэр көрдөрбүт-тэринэн, “Үүнэр көлүөнэ паарката” олус суолталаах уонна туһалаах бырайыак. Оҕо дьоҥҥо аныгы уонна үрдүк таһымнаах үөрэҕи биэрэр уонна кинилэр бастакы хардыыны оҥороллоругар көмөлөһөр, кэскиллээх, инникилээх хайысхалары сэргээн, ис талааннарын арыйан, олоххо туһаналларыгар көмөлөһөр соругу тутуһар. Маннык оскуолалар, бырайыактар, куурустар кэнсиэпсийэлэрэ манна дьарыктанан баран оҕолор айымньылаах үөрэх кыһаларыгар салгыы үөрэниэхтэрэ эбэтэр сарсыҥҥы күн экэниэмикэтин тутаах төрүттэриттэн биирдэстэригэр – креативнай индустрияҕа – үлэлэһиэхтэрэ турдаҕа.
Андрей ШИЛОВ суруйуутуттан тылбаас.
