Таҥараианство диалектиканы тутуһар, ол иһин эволюцияны билинэр эрэ буолбатах - Айыы Таҥара бэйэтэ Эволюцияны оҥорор диир. Ол курдук Айыы Таҥара Сиргэ тыынар тыыннааҕы айан, сайыннаран, олортон талан-талан, бастаан Киһитиҥи эбисийээнэни айбыта уонна ону сайыннаран билиҥҥи киһи туругар (Homo sapiens) тириэртэ диэбиппит. Оҕо Ийэ иһигэр сайдар кэмигэр Киһи эволюцията бэрт кылгастык уонна түргэнник хатыланар (1 ойуу). Кэлин киһи салгыы сайдан Айыылар таһымнарыгар тиийиэхтээх.
Туох барыта уларыйа-тэлэрийэ, өлө-үөскүү турар айылгылаах. Ол иһигэр Киһи эмиэ.
Киһи өллөҕүнэ Куттара хайдах-туох буолалларый? Таҥараианство Куттар дьылҕаларын хайдах быһаарарый?
КУТТАР АРААС ДЬЫЛҔАЛААХТАР
БУОР КУТ
Буор Кут, биллэрин курдук киһи этигэр-сиинигэр баар. Кут – биологическай информациялаах эниэргийэ диэбиппит. Чуолкайдыыр, арыый дириҥник өйдүүр буоллахха – Буор Кут эниэргийэтин киһи этин-сиинин хас биирдбии клеткаларын хоромосуомалара үөдүтэллэр. Ол аата Буор Кут диэн киһиэхэ баар 100 триллион кэриҥэ клетка холбоспут эниэргийэтэ. (2 ойуу) Онон Буор Кут олус күүстээх эниэргийэлээх. Хоромосуома ас уонна Тыын эниэргийэтин туттан үлэлиир, эбэтэр Киһи тыынарын, аһыырын эрэ тухары чөл туруктаах буолар. Ол курдук, киһи тыынара, аһыыра тохтоон, өлбүтэ 3 хоммутун кэннэ клеткалар хоромосуомалара өссө да ситэ үрэллэ иликтэринэ, эниэргийэни үөдүтэллэрэ уурайар, эбэтэр 3 хоммут киһи өлүгэр Буор Кута суох буолар. Ону былыргылар бэркэ билэр эбиттэр, ол иһин Киһини 3 хоннорон баран көмөллөр, эбэтэр уоттууллар.
Онон, түмүктээн эттэххэ, өлбүт киһи Буор Кута бураллан, букатыннаахтык сүтэр. Онон Буор Кут суолтата диэн Киһи Орто Дойдуга олорор кэмигэр Аҕа, Ийэ, Салгын Куттары уонна Дууһаны бүөбэйдээн, иитэн кинилэр ис туруктарын салгыы сайыннарыы буолар.
АҔА уонна ИЙЭ КУТТАР оҕолоругар утумнаналлар.
Аҕа уонна Ийэ Куттар бастаан Эр киһи уонна Дьахтар сиэмэлэрин хоромосуомаларыгар уйаланаллар (Аҕа уонна Ийэ Куттар уйаланар сирдэрэ 3, 4 Ойуу) Онтон оҕо үөскээтэҕинэ ол оҕо клеткаларын хоромосуомаларыгар киирэллэр. Онон улахан да киһи Аҕатын уонна Ийэтин Куттарын илдьэ сылдьар.
Аҕа уонна Ийэ Кут хоромосуомалара, син биир Буор Кут курдук, киһи тыынарын, аһыырын эрэ тухары «тыыннаахтар» уонна бэйэлэрин эниэргийэлэрин үөдүтэллэр. Онон Буор Кут курдук киһи өлбүтэ 3 хоммутун кэннэ (киһи этин-сиинин клеткаларыгар сылдьар) Аҕа уонна Ийэ Куттар үрэллэллэр.
Ол гынан баран Аҕа уонна Ийэ Куттар өлбүт киһини кытары букатын сүтэн-симэлийэн хаалбаттар, кинилэр оҕолоругар, сиэннэригэр удьуордууллар, инньэ гынан Өбүгэлэр ситимнэрэ быстыбат.
Хас биирдии киһи этигэр-хааныгар былыргы өбүгэлэрин Аҕа уонна Ийэ Куттарын сорҕото удьуорунан бэриллэн иһэр. Удьуор 7-9 көлүөнэҕэ диэри күүстээх буолар. Ол иһин былыргылар 7-9 көлүөнэҕэ диэри дьону урууларынан ааҕаллара уонна оҕолорун уруулуулар диэн холбооттообот этилэр.
Ити үгэһи тутуһаннар сахалар чэгиэн-чиргэл буолан, бу тыйыс айылҕалаах Хотугу кыраайы Дойду оҥоһуннахтара.
Ол гынан баран, Аҕа Кут убаабакка эрэ толору Уол оҕотун эрэ нөҥүө утумнуур. Ол иһин былыр-былыргыттан Эр дьон Уол Оҕолоно сатыыллар. Кыыһа төрөппүт оҕотугар Эрин Аҕа Кута бэриллэр буолан, оҕо Эһэтин Аҕа Кута убуур.
Аҕа уонна Ийэ Куттар суолталара улахан. Ол курдук ити Куттар киһи Орто Дойдуга олорор кэмигэр ситиспит сайдыыытын мунньунан, өбүгэлэр ситимнэрин быспакка ол сайдыыларын көлүөнэттэн-көлүөнэҕэ эптэр-эбэн салгыы ыытан иһэллэр.
САЛГЫН КУТ – Мэйии клеткалара (нейроннар) өллөхтөрүнэ Салгын Кут эмиэ сүтэр. Киһи айбыт-туппут оҥоһуктарыгар, холобур, туппут дьиэтигэр, аспыт сэргэтигэр, суруйбут кинигэтигэр, музыкатыгар, олору дьон умнуор диэри хаалар. Ол курдук Леонардо да Винчи, Галилей, Пушкин, Шишкин, Бетховен, Шаляпин, Менделеев, Амма Аччыгыйын, Николай Якутскай, Леонид Попов, Марина Попова, Гаврил Колесов, Захар Степанов (3 ..... 7 Ойуулар) Салгын Куттара билигин да тыыннаахтар.
Итини сэргэ Киһи оҕолоро, аймахтара, билэр дьонноро кинини өйдүүллэрин тухары Салгын Кут тыыннаах.
Киһи уҥуоҕар “Маннык киһи олорон ааспыта,” - диэн саната турарын быһыытынан, Салгын Кут эмиэ баар. Ол иһин Киһи уҥуоҕун нууччалар Памятник (Өйдөбүнньүк) диэн ааттыыллар.
Хас биирдии киһи Салгын Кута Орто Дойдуга бараммат барҕа баайы хаалларар - кэлэр көлүөнэлэр олохторо-дьаһахтара, өйдөрө-санаалара тупсарыгар, баай духуобунастаах буолалларыгар уонна Салгын Куттара салгыы сайдарыгар тирэх оҥорор, тулааһын охсор.
Түмүктээн эттэххэ Киһи 4 Кутуттан Буор кута эрэ буктыннаахтык сүтэр. Оттон Аҕа уонна Ийэ Куттар оҕолорун нөҥүө көлүөнэттэн көлүөнэҕэ көһөн иһэллэр. Үгүс киһи үйэлээҕи айбыт Салгын Кута Орто Дойдуга өр кэмҥэ хаалар.
