Франция киин куоратыгар Париж куорат биир киэргэлэ буолбут, архитектура уһулуччулаах памятнига, киһи аймах култууратын, духуобунаһын баайа мунньуллубут Собор Парижской Богоматери храмыгар улахан баһаар буолбутун туһунан сураҕы Аан дойду дьоно улаханнык хараастан туран иһиттилэр.
Ити мээнэҕэ буолбатаҕын туһунан араас дьон, православнай Таҥара салалтатын үлэһиттэригэр тиийэ этитэлээтилэр. Ол курдук, понедельникка Нуучча Православнай Таҥаратын дьиэтин тас сибээскэ салаатын солбуйааччы сэбиэдиссэйэ протоиерей Николай Балашов бу түбэлтэ туох эрэ улахан алдьархайы түүйүү буоларын (страшное знамение, смысл которого нам еще предстоит в полной мере осознать) туһунан эттэ.
Арҕаа Европа дойдуларын дьоно итэҕэли аахайбат буолбуттарын, эдэр дьон итэҕэлтэн тэйэн костелларга, храмнарга сылдьыбат буоланнар, сыл аайы Костеллар, атын да Таҥара дьиэлэрэ маассабайдык сабыллалларын, атыыланалларын, кафеларга, рестораннарга, сынньалаҥ дьиэлэригэр кубулуйалларын туһунан элбэх суруйуулар бааллар. Ол оннугар Мечеттэр дьэндэйэллэр.
Ону сэргэ европеецтар үйэлэр тухары олохсуйбут сиэри-майгыны билиммэт буоллулар, маассабайдык аборт оҥотторололлор, гейдэр олус элбээтилэр. Миграннар аһары элбээннэр бэйэлэрин итэҕэллэрин соҥнууллар, олохтоохтору үтүрүйэллэр. Хас да сыллааҕыта режиссер Сергей Потапов Францияҕа бара сылдьыбытын кэннэ хайа эрэ хаһыакка биэрбит интервьютун аахпытым. Онно: “Францияҕа сырыттым да дьиҥнээх франсуһу көрбөтүм,” – диэн хомойон туран эппитин олус диэн дьиктиргээбитим.
Итини барытын Айыы Таҥара сөбүлээбэтин биллэрэн сэрэтии оҥортуур.
Христианство эргэрдэ. Таҥара дьиэтин үлэһиттэрэ сулууспаларын, малыыппаларын аҕыйах киһи өйдүүр грек, латынь, православнайдар старославянскай тылынан оҥороллор. Христос үөрэҕэ суруллубута тыһыынчаттан тахса сыл буолла. Оччотооҕу дьон төһө да өйдөөхтөрүн, талааннаахтарын иһин, бэйэлэрин кэмин оҕолоро буоллахтара. Кинилэр аан дойду тутулун көрүүлэрэ, философиялара, психологиялара былыргылыылар, архаичнайдар, ол иһин билиҥҥи сайдыылаах ыччат өйдөөбөт. Ол түмүгэр итэҕэлгэ санаата сыппат. Итини өйдүүр дьон элбээн иһэллэрэ, христианствоны саҥардан оҥорорго сананар дьоннор бааллара саарбахтаммат.
Бүгүһүн, Айсен Николаев Ил Дарханынан талылларын саҕана, сахаларга Арчыбыт дьиэтигэр баһаар буолбута. Арчы Дьиэтэ, биллэрин курдук, төһө да кулууп, итэҕэлгэ туох да сыһыана суох сир, - диэн үөхсүбүппүт иһин, официальнайа суох саха языческай итэҕэлин киинэ буоларын ким да мэлдьэспэт ини.
Арчы Дьиэтэ умайыыта Ил Дархаҥҥа язычества эргэрдэ, бэйэтин миссиятын толорон бүтэрдэ, саҥа сайдыылаах үйэҕэ сөп түбэһэр монотеистическай Итэҕэл наада буолла, – диэн ити Айыы Таҥара оҥорбут анал бэлиэтэ этэ. Итини сэргэ 10-н ааҕыллар православай, католическай, армянскай Таҥара дьиэлэрэ, буддийскай дацан, мусульманскай мечеть баар да саха итэҕэлин дьиэтэ суоҕа сүөргүтүн санаппыта уонна саҥа Айыы Таҥара итэҕэлин Храма биһиги столицабытыгар тутуллар кэмэ кэлбитин туһунан кэрэһилээбитэ.
Дьолго диэххэ, сахалар олох хаамыытыттан хаалсыбаппыт, өссө сорох-сорох өттүгэр бастакылар кэккэлэригэр иһэбит диэн киһиргэнэ былаастаан этиэхпитин сөбө буолуо. Уһаппакка-тэниппэккэ эттэххэ, билигин аныгы кэм ирдэбилигэр эпиэттиир, былыргы тенгрианствоҕа, В.Кондаков Аар Айыы итэҕэлигэр уонна Л.Афанасьев-Тэрис Айыытын үөрэҕэр, Аан дойду атын да религияларын өйдөбүллэригэр олоҕурбут саҥа монотеитическай Таҥараианство диэн религия оҥоһуллан сүнньүнэн бүттэ.
Сокуоннайа суох миграннар элбээбиттэрин, саха дьонун кыһарыйан эрэллэрин Айыы Таҥара эмиэ сөбүлээбэтэҕэ, ону дьон-норуот истибитэ. Билигин ити бопуруоска бэйэбит ыкса ылсан үлэлэстэхпитинэ, сүрэҕэлдьээбэккэ, ээл-дээл буолбакка үлэлээн-хамсаан кэлиилэри рынактан үтэйдэхпитинэ эрэ өрө тыыныахпыт. Миграция туһунан сокуон туолуутун норуот кыраҕы хараҕынан хонтуруоллуолуохтаахпыт, кыратык да кэһиллэр түгэнигэр сөптөөх миэрэ ылыллан иһэрин ситиһиэхтээхпит. Оччоҕо эрэ бэйэбит сирбитигэр дьиҥнээх хаһаайын курдук сананыахпыт, көҥүллүк хаамыахпыт. Итиннэ, одрук Эр дьон, Аҕа куттаахтарын билэллэрэ, ол утуйа сытар модун Куту уһугуннараллара хайаан да наада.
Айыы Таҥара илдьитэ туоларын туһугар кыһаныы – барыбыт сорукпут.
