Олунньуга өрөспүүбүлүкэ Дьарыктаах буолууга судаарыстыбаннай кэмитиэтэ сыллата ыытыллар “Олохтоох каадыры бырамыысыланнаска” бырайыак бастыҥ кыттааччыта” диэн куонкурус бастыҥнарын быһаарбыта. Кыайыылаахтар ортолоругар, олоҕурбут үгэс курдук, өрөспүүбүлүкэ тутаах хампаанньата киирбитэ. Бүгүҥҥү матырыйаалга уһуйааччы (настаабынньыктааһын) тиһигэ алмаас оҥорон таһаарыытыгар түргэнник үөрүйэхтэнэргэ хайдах быһыылаахтык көмөлөһөрүн туһунан кэпсиэхпит.
АЛРОСА – “Олохтоох каадыры – бырамыысыланнаска” бырайыак бастыҥ кыттааччыларыттан биирдэстэрэ
Бырайыак кыттааччыларын үлэлэрин түмүгүн сыаналыырга бастакы уочарат үлэҕэ киирбит олохтоох нэһилиэнньэ төһө бырыһыана бу үлэҕэ олохтоохтук сыстан хаалара, эдэр исписэлиистэр стажировкаланалларын тэрийии, дьарыктаах буолуу сулууспатын ыйыытынан идэҕэ үөрэммиттэри үлэҕэ ылыы уонна бу бырайыак туһунан киэҥник иһитиннэрэр тэрилтэлэргэ сырдатыы учуоттанар.
«Бырайыак 2017 сылтан үлэлиир уонна туһалаах өрүтэ хас даҕаны, о.э. мультипликативнай дьайыылаах. Биир өттүттэн, тэрилтэни үлэһит күүһүнэн хааччыйар, иккис өттүттэн – нэһилиэнньэни дьарыктаах оҥорор, ол эбэтэр Саха сирин олохтоохторо бигэ дохуоттаах буолууларын хааччыйар. Бу куонкурус бастыҥ бырайыагы олоххо киллэрээччилэри таба тайанар уонна кинилэри – Саха Өрөспүүбүлүкэтин үлэҕэ ырыынагын сайыннарыыны көҕүлээччилэри – өйүүргэ, бэлиэтииргэ ананар.
Персоналы салайар аныгы каадыр сулууспатын үлэтэ киэҥ ис хоһоонноох: үлэһиттэри көҕүлүүр, интэриэстиир, идэҕэ таһымнарын үрдэтиигэ, билиилэрин кэҥэтиигэ, хаҥатыыга уонна хампаанньа корпоративнай култууратын сайыннарыыга туһуланар. Ол иһин каадыры кытта үлэ төһө сөптөөхтүк барарыттан тэрилтэ кэмиэрчэскэй ситиһиитэ кырата суох тутулуктаах», – диэн этэр СӨ Дьарыктаах буолууга судаарыстыбаннай кэмитиэтин бэрэсссэдээтэлэ Елена Калашникова.
Куонкурус «Бырамыысыланнас уонна энергетика» хайысхатыгар биллэриллибит кыайыылаахтар ортолоругар АЛРОСА баар. Ону таһынан хампаанньа хас да үлэһитин үтүө үлэтин анаан бэлиэтээтилэр. Ол курдук, «АЛРОСА Бизнес-сервис» ХЭУо персоналы мотивациялыыр отделын кылаабынай исписэлииһэ Елена Ахизер “Олохтоох каадыры – бырамыысыланнаска” бырайыагы олоххо киллэриигэ көхтөөх кыттыытын, тус кылаатын иһин, СӨ Бырабыыталыстыбатын Бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччыта К.Е. Бычков Махтал суругун тутта. Нэһилиэнньэ дьарыктаах буолуутугар судаарыстыбаннай кэмитиэт Махтал суругунан “Анаабыр алмаастара” хампаанньа персоналы талыыга менеджерэ Владимир Петров уонна АЛРОСА каадыр администрированиетын методологияҕа уонна үлэ сыһыаннаһыытыгар Киинин кылаабынай исписэлииһэ Евгения Гришанова бэлиэтэннилэр. Оттон СӨ Бырамыысыланнаска уонна геологияҕа министиэристибэтин Махтал суругун АЛРОСА Корпоративнай университетын идэни талыы хайысхатыгар уонна ыччаты кытта үлэҕэ эспиэрэ Юлия Брусенскаяҕа туттардылар.
Учуутал уонна уһуйааччы сыла
2023 сыл Арассыыйаҕа Учуутал уонна уһуйааччы (настаабынньык) сыла биллэриллибитэ. Бу үүммүт сыл миссията – педагогика үлэһиттэрэ, ол иһигэр уһуйааччы быһыытынынан үлэлээччилэр ураты ыстаатыстаналларын ситиһии буолар. Аныгы кэм бырамыысыланнаһыгар настаабынньыктааһын оруола уонна суолтата хас эмэ бүк үрдээтэ. Бу үгүс, баһыйар ахсааннаах оробуочай идэлэр специализациялара ыараабытын, ИКТ тутуллар буолбутун уонна бырамыысыланнас технологиялара эбиллэллэрин кытта ыкса сибээстээх. Саха сиригэр настаабынньыктааһын наадата ураты сытыытык турар: бырамыысыланнас оҥорон таһаарыыта улаатан, кэҥээн истэҕин аайы бу иннинэ бырамыысыланнаска үлэлээбит уопута суох дьон, холобур, тыа сириттэн үлэҕэ кэлээччилэр, эбиллэн иһэллэр. АЛРОСА хампаанньаҕа бэлиэр хаһыс да уонунан сылларга уһуйааччы института таһаарыылаахтык үлэлиир. Өрөспүүбүлүкэ тас өттүгэр тиийэ үрдүктүк сыаналанар, биһирэнэр.
Ол курдук, АЛРОСА хампаанньа холобуругар үлэлээбит “Олохтоох каадыры – бырамыысыланнаска” бырайыак РФ Үлэҕэ уонна социальнай көмүскэлгэ министиэристибэтин Бүтүн Арассыыйатааҕы ыччаты үлэнэн хааччыйыы бастыҥ быраактыката куонкуруһун “Эдэр исписэлиис үлэҕэ үөрүйэхтэниитин бастыҥ быраактыката, арыаллааһын уонна карьераны оҥостуута” номинация бириистээҕэ буолбута. Бу маннык бастыҥ ааты ылар иһин дойду 73 эрэгийиэниттэн тыһыынчаҕа чугаһыыр кыттааччы күрэхтэспитэ.
АЛРОСА оҥорон таһаарыыга туттуллар настаабынньыктааһын бырагыраамата дойду үрдүнэн биир ордук көдьүүстээҕинэн билиниллибитэ. Дьүүллүүр сүбэ саҥа үлэҕэ киирээччилэри кытта ыытыллар үлэ сонунун (креативнайын) уонна үтүө түмүктээҕин үрдүктүк сыаналаабыт. Ону таһынан бу бырагыраама өссө салгыы сайдар, кэҥиир кыахтааҕын, кэскилин бэлиэтээбит.
СӨ Нэһилиэнньэ дьарыктаах буолууга судаарыстыбаннай кэмитиэтэ Саха сиригэр олоххо ситиһиилээхтик киллэрэр «Олохтоох каадыры – бырамыысыланнаска» бырайыагар идэҕэ үөрэтии, гражданнарга эбии үөрэҕи биэрии уонна эдэр исписэлиистэри стажировкалатыы бырагыраамаларын тэрийии эмиэ киирсэр.
Ол курдук, былырыын, 2022 сыллаахха, 16 устудьуон Саха сирин үөрэҕин тэрилтэтигэр тус сыаллаах үөрэҕи барбыт. Мииринэйгэ баар Эрэгийиэннээҕи тэхиниичэскэй колледжка дуальнай үөрэхтээһин бырагырааматынан, 156 устудьуон үөрэтиини ааспыт. Оттон 19 эдэр исписэлиискэ АЛРОСА хампаанньа Айхаллааҕы уонна Мииринэй--Ньурба хайа-байытар кэмбинээттэргэ стажировкаланар кыаҕы биэрбит.
АЛРОСА – Саха сирин биир бөдөҥ оҥорон таһаарар хампаанньата – манна 30 тыһ. тахса киһи үлэлиир. Бу бары да – ураты тымныы усулуобуйалаах Уһук Хоту сир ураты, уникальнай исписэлиистэрэ буолаллар. Эдэр исписэлиистэр уустук тутуллаах оҥорон таһаарыы үлэтигэр судургутук уонна түргэнник киирэллэрин, үөрүйэхтэнэллэрин туһугар хас биирдии саҥа үлэһиккэ настаабынньык сыһыарыллар. Кини саҥа үлэһит оннун-тойун буларыгар, саҥа үлэ миэстэтигэр үөрүйэхтэнэригэр көмөлөһөр. Маннык үлэлэһии тиһигэ АЛРОСА-ҕа уруккуттан баара. Ол гынан баран, сыл анараа өттүгэр ону ситэрэн-хоторон, тупсаран биэрбиттэр.
«Идэлэрин толору баһылаабыт профессионаллар билиилэрин, иҥэриммит үөрүйэхтэрин хаһан эрэ кинилэри солбуйуохтаах саҥа үлэһиттэргэ үллэстэллэрэ дириҥ суолталаах. Ол иһин көмөҕө сыһыарыллыбыт эдэр исписэлиистээх уопуттаах үлэһит үлэ-хамнас хаамыытыгар быһаччы сыһыаннаах, үгүс өттүгэр олус судургута суох түгэни билиһиннэриэхтээх. Онуоха кини эппиэттэһэр кылаастаах, таһымнаах идэтийиилээх буоларын сэргэ туһугар педагогическай үөрүйэхтээх буолуон наада», – диир АЛРОСА персоналы сайыннарыы бырагырааматын хайысхаларын салайааччыта Юлия Карманова.
Онон уһуйааччылар (настаабынньыктар) бэйэлэрэ эмиэ бастаан анал кууруһу ааһаллар. Кинилэри улахан дьону хайдах сөпкө үөрэтэргэ, сыһыаны олохтуурга уонна харданы сатаан ыларга үөрэтэллэр.
Бу туһунан АЛРОСА “Энергетика” ЦСО настаабынньык энергетигэ Дмитрий Шарманжеев маннык кэпсээтэ: «Үөрэтиини ааһыам иннинэ, бэйэм да уһуйар уопуттаахпын дии саныырым. Ол гынан баран барытын билбэт эбиппин. Миэхэ улахан моһуйуута суох, бэл, оонньуу көрүҥүнэн үөрэтиэххэ сөбүн, эдэр дьону хайдах интэриэстиэххэ, кэлэктииипкэ сыһыарыахха сөбүн быһааран, көрдөрөн биэрбиттэрэ. Ол барыта төһө да оҥорон таһаарыыга үлэлээн көрө иликтэрин иһин, кинилэр саҥа кэлбит, саҥардыы үлэлээн эрэр сирдэригэр, судургутук үөрүйэхтэнэллэригэр көмөлөһөр».
Үлэ ырыынагар тахсар эдэр исписэлиистэргэ дьиҥ быраактыкаҕа үөрүйэх суох буолар. Саха сиринээҕи алмаас хампаанньатын быраактыката көрдөрөрүнэн, бэйэтинээҕэр уопуттаах табаарыс аттыгар сылдьан көмө буолара – эдэр исписэлиис саҥа үлэ миэстэтигэр олохтоохтук үлэлии хааларын мэктиэлиир.
Иван Соголов: Хампаанньаҕа үчүгэй настаабынньыктардаах этим
“Маят” бириискэ токара Иван Соголов үлэлиэхтээх сирин пропискалаах сиригэр талбыт – Анаабыр оройуонун Эбэлээҕэр. Ааспыт үйэ 90-с сылларыгар кини төрөппүттэрэ Амакинкатааҕы ГРЭ-ҕэ үлэлээбиттэр.
«Миигин сэттэ саастаахпар дьонум Эбэлээх бөһүөлэгэр аҕалбыттара, онно биһиги баалкаларга олорбуппут. Оскуола боруогун Эбэлээххэ атыллаабытым. Оччолорго бөһүөлэк саҥатык этэ, дьыссаат, оскуола, кулууп барыта баара. Дьарыктанар кыах толору бэриллэрэ, ол үтүө түмүктэри биэрэрэ. Муусука уонна айымньылаах үлэ оскуолатын бүтэрбиттэр, эрэсэрээттээх спорстсменнар элбэх этибит. Биир бэйэм буоксанан, баскетболунан, волейболунан, путбуолунан сөбүлээн дьарыктанарым. Оскуола уонна бөһүөлэк уус-уран самодеятельноһыгар көхтөөхтүк кыттарым», – диэн, оҕо сааһын ахтан ааһар Иван.
Оскуола кэнниттэн кини Анаабырдааҕы УМТС-ка подсобнай оробуочайынан үлэтин саҕалаабыт. 2003 сыллаахха аармыйаҕа ыҥырыллан, погрансэриигэ түбэһэр, кавалерийскай отделение хамандыыра буолар. 2006 сыллахха, Аармыйаҕа сулууспалаан кэлэн баран, 4-с эрэсэрээттээх туокар үөрэнээччитинэн үлэҕэ киирэр. Сэттэ сыл устата Анаабырдааҕы, Айхаллааҕы, Удачнайдааҕы хайа-байытар кэмбинээттэригэр, “Алданзолотоҕа”, “Бурятзолотоҕа” туокардаабыт. Бу баларга эмиэ Иван олоххо көҕө, дьону кытта уопсай тылы була охсор сатабыла идэтин баһылыырыгар улаханнык көмөлөспүт.
«2013 сыллаахха төрөөбүт дойдубар эргиллэн кэлэн, эмиэ “Анаабыр алмаастарыгар” туокарынан үлэҕэ киирбитим. Хампаанньаҕа үчүгэй настаабынньыктардаах этим. Кинилэр миигин элбэххэ үөрэппиттэрэ. Оттон билигин бэйэм эдэр оҕолор оннуларын-тойдорун булуналларыгар көмөлөһөбүн. Биһиэхэ манна мунньуммут уопуккун биир идэлээхтэргэр үллэстэр үтүө үгэс баар. Ол иһин салалтабар уонна үлэлиир кэлэктииппэр эдэр исписэлиистэри өйүүллэрин, кинилэргэ, хаһан эрэ миэхэ курдук, үөрэнэр, салгыы сайдар кыаҕы биэрэллэрин иһин махтанабын”, – диир кини.
Сэҥээриилэр