Саха сирин Билимҥэ академиятын тэрилтэлэрин базатыгар биотехнология уонна мерзлотоведение эйгэлэригэр саҥа технологиялары киллэрэргэ уонна чинчийэргэ анаммыт РАН Сибиирдээҕи салаатын Саха сиринээҕи научнай киинин уонна М.К. Аммосов аатынан ХИФУ “Север” НОЦ кыттыгас кииннэрэ үлэлиир. Киин Уһук Илин эрэгийиэннэрин экэниэмикэлэрин инновациялаах сайдыыларын тупсарарга үлэлэһэр.
Ол көмөтүнэн Арассыыйа Арктикатааҕы эргимтэтин тирэхтээх сайдыыта түстэнэр, эрэгийиэннэр уонна норуоттар икки ардыларынааҕы кыттыгас инновациялаах бырайыактар үөскүүллэр. “Север” НОЦ билим, үөрэх эйгэлэрин уонна экэниэмикэ реальнай сиэктэрин бииргэ түмэр. Ол курдук, киин кэккэ үрдүк үөрэх кыһаларын, билим-чинчийэр институттары, АЛРОСА, “Роснефть”, “Сургутнефтегаз”, о.д.а. улахан тэрилтэлэри кытта бииргэ үлэлэһэр. Оттон ол Саха сирэ тэтимнээхтик сайдарыгар төһүү күүс буолар.
“От ыйын саҥатыгар “Север” НОЦка “эрэгийиэннэр икки ардыларынааҕы” диэн статус иҥэриллэн, кииммит аан дойду таһымнаах билим-чинчийэр киин буолбутуттан олус үөрдүбүт. Оттон ол “Север” НОЦ бырайыактара экэниэмикэҕэ, инфраструктураҕа уонна эрэгийиэн олохтоохторугар чахчы туһалаахтарын туоһулуур. Тоҕо диэтэххэ, киин кыттыгас эрэгийиэннэр уратыларын-кыһалҕаларын барытын учуоттаан үлэлиир”, – диэн “Якутинипроалмаз” институт (АЛРОСА) дириэктэрэ Евгений Герасимов кэпсээтэ.
АЛРОСА хампаанньа “Север” НОЦ киини кытта индустрия партнерун быһыытынан 2019 сылтан бииргэ үлэлэһэр.
“Биһиги ХИФУ эспиэрдэрин кытта АЛРОСАҕа сыһыаннаах кэккэ көдьүүстээх бырайыактары быһааран баран, олоххо киллэрэргэ номнуо үлэлэһэн эрэбит. Ол курдук, 2020 сыллаахха “Удачнай” рудник сүрүн уутун тиһигэ төһө көдьүүстээхтик туһанылла турарын сыаналаабыппыт, шахта ууларын “сырдатар” кыах баарын-суоҕун быһаарбыппыт. Өссө биир интэриэһинэй бырайыак быһыытынан “Юбилейнай” трубка бырайыагын ааттыахха сөп. Ол түмүгүн эһиил быһаарыахтаахпыт”, – диир “Якутнипроалмаз” институт дириэктэрэ.
“Север” НОЦ өссө алмааһы үөрэтэр уонна чинчийэр үлэни ыытар. Итини сэргэ “Анаабыр алмаастара” АУо (АЛРОСА иһигэр киирэр тэрилтэ) базатын кэҥэтэр туһугар, Арктика эргимтэтигэр уонна Өлүөнэ өрүс хаҥас кытылыгар (Чаара-Сиинэ минерагическай түөлбэтэ) саҥа алмаастаах сирдэри көрдүүллэр. Чинчийиилэр-билгэлээһиннэр чахчыларыттан көрдөххө, саҥа түөлбэлэр чахчы кэскиллээхтэр.
“Билим институттара уонна партнердара бииргэ үлэлэһиилэрин түмүгэр “Север” НОЦ үлэтэ-хамнаһа таһаарыылаах, саҥа бырайыактардаах буолуо диэн эрэнэбит. Ол бырайыактар Саха сирин уонна Уһук Илин атын даҕаны эрэгийиэннэрин социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыытыгар быһаччы сыһыаннаах буолуохтара”, – диэн Евгений Герасимов кэпсээнин түмүктүүр.
