Ньурба улууhугар сахалартан көҥүл тустууга бастакы ССРС успуордун маастара Дмитрий Максимович Данилов аатынан 2008-2009 сыллаах төрүөх уолаттарга Өрөспүүбүлүкэтээҕи көҥүл тустууга биирдиилээн уонна хамаанданан бастыыр иһин күрэх олунньу ый 3-5 күннэригэр ыытыллан түмүктэннэ.
Дмитрий Данилов 1935 сыллаахха Үөдэй нэһилиэгэр күн сирин көрбүтэ. Кини сахалартан көҥүл тустууга үрдүк ситиhиилээх, сахалар бу көрүҥҥэ кыахтаахтарын биллэрбит, көҥүл тустууга албан ааттаах дьону кытта биир кэккэҕэ сылдьар ытыктыыр, холобур оҥостор киhибит буолар.
Дмитрий Максимович төрөөбүт-үөскээбит Үөдэйэ үтүө-мааны үлэhит дьонноох, бэйэтэ туспа историялаах, Ньурба улууhун биир бастыҥ нэhилиэгэ буолар. Өрөспүүбүлүкэтээҕи күрэҕи тэрийиигэ Үөдэй нэhилиэгин олохтоохторо, Үөдэй нэhилиэгиттэн төрүттээх дьон, олохтоох дьаhалта, Д.М. Данилов аймахтара биир төһүү күүс буоллулар. Ол курдук, Үөдэй нэhилиэгин аатыттан мантан төрүттээх кэскиллээх ыччакка: Иван Тихоновка, Емельян Ивановка, Александр Ждановка 5000 солк. сууммалаах сертификаттары туттардылар.
Дмитрий Данилов аймахтарын аатыттан Светлана Николаевна уонна Розалия Васильевна Даниловалар 18 000 суумалаах сертификаты 75 кг ыйааhыҥҥа бастаабыт Мэҥэ Хаҥалас улууhун бөҕөһүгэр Артур Слепцовка туттардылар. Маны сэргэ, нэhилиэк баhылыга Мария Николаева 57 кг үөһэ ыйааhыҥҥа муҥутуур кыайыылаахха Хаҥалас улууhуттан сылдьар Егоров Ромаҥҥа сыаналаах игровой приставка (PS5) туттарда.
Нэhилиэк баhылыга Мария Пудовна күрэх туһунан бэйэтин санаатын маннык үллэһиннэ: "Күрэх үрдүк таhымнаахтык ыытылынна. Уопсайынан, бу курдук Ньурба улууһуттан төрүттээх биллэр-көстөр спортсменнарбыт ааттарын үйэтитэр күрэхтэр, тэрээһиннэр ыытыллыылара кэлэр кэнчээри ыччат оҕолорбут биллиилээх дьоммут көрдөрүүлэригэр дьулуһан, киэҥ тутта улааталларыгар улахан суолталаах. Бар дьон ааттаах-суоллаах спортсменнарбыт ханнык нэһилиэктэн төрүттээхтэрин, хайдах олорбуттарын билиэхтээхтэр. Ньурбалар биир киэн туттар бөҕөспүт Юрий Андреев бу тэрээһиҥҥэ: "Дмитрий Данилов сахалартан ССРС бастакы маастарын аатын ылбыт бөҕө-таҕа көрүҥнээх улахан спортсмеммыт борцовканан турарын пааматынньык оҥорор киһи», - диэн этиитин сэргии иһиттибит.
Үөдэй нэһилиэгэ ытыктыыр дьонун-сэргэтин үйэтитиигэ элбэх үлэни ыытта. Данилов аатын үйэтитиигэ Үөдэйдээҕи оскуола-садка «Киэн туттар дьоммут» стендэҕэ, оҕолор күннэтэ көрө-истэ сырыттыннар диэн, кини туһунан матырыйаал ыйанна. 2002 сыллааахха Сергей Корнилов этиитин өйөөн, киэн туттар киһибит Дмитрий Данилов аатын нэһилиэкпит биир сүрүн уулуссатыгар иҥэриини олоххо киллэрбиппит. Маны сэргэ, олохтоох дьаһалта, кулууп, библиотека үлэһиттэрэ, кини туһунан араас матырыйааллары, хаартыскалары, хаһыакка суруйуулары, ыстатыйалары хомуйан, быыстапкалары ыыталлар. 2027 сылга диэри Дмитрий Данилов туһунан дьоҕус кинигэ таһаарар былааннаахпыт. Кини олорон ааспыт олоҕун, ситиһиилэрин, оҕо успуордун сайдыытыгар кылаатын бар дьон, кэнчээри ыччат билиэх тустаах.
2002 сыллаахха биир дойдулаахтарбыт С.Д. Гаврильев, В.Д. Тихонова: «Бу курдук улахан ааттаах-суоллаах спортсмеммыт аатынан күрэх ыытыллара буоллар», - диэн санааларын этэн тураллар. Кинилэр этиилэрэ олоххо киирэн, маннык улахан өрөспүүбүлүкэтээҕи күрэх ыытыллыбытыттан Варвара Давыдовна сүрдээҕин үөрэн, бу күрэххэ Үөдэйдэр ааттарыттан бириис туруорда.
Онон, Ньурба улууһугар Дмитрий Данилов аатынан маҥнайгы күрэх буолбутуттан биһиги Үөдэй нэһилиэгин олохтоохторо, Үөдэйтэн төрүттээх дьон, Дмитрий Максимович аймахтара сүрдээҕин үөрдүбүт. Биир баҕа санаабыт туолан, кэлбит ыалдьыттар күрэҕи үрдүктүк сыаналаан барбыттарыттан биир дойдулаахтара санаабыт көнньүөрдэ. Инникитин биллиилээх дьоммутун-сэргэбитин өссө да ааттатан, Ньурбалар 2027 сылга Саха төрүт оонньууларын үрдүк таһымҥа ыытыахпыт диэн бигэ эрэллээхпит.
Динара Алексеева.
