Барыбытын долгутар: киин куоракка Михаил Николаев уулуссата баар буолуо дуо?   

Бастакы бэрэсидьиэҥҥэ өр сылларга сүрүн көмөлөһөөччүнэн үлэлээбит үтүөлээх юрист Макар Яковлев «Кыым» хаһыат суруналыыһа Владимир Степановка биэрбит интервьютугар «Поярков уулуссатын аатын уларытан, Саҥа Саха сирин духуобунай, национальнай лиидэрэ, сүдү киһибит, Аан Дархаммыт М. Е. Николаев аатын иҥэрэргэ ыҥырабын» диэн этии киллэрбитэ. Бу этии уопсастыбаннаһы улаханнык долгутта, биир үксүн киэҥник биһирэннэ.

Бастатан туран, үтүөлээх суруналыыс Владимир Степанов бэйэтэ биир бастакынан бу этиини өйөөтө. Кини ол туһунан маннык суруйда:

«Сырыы аайы, 30 сыл устата Поярков уулуссатын аатын уларытыы санаа этиитинэн уоскуйан кэллэ. Хаһан эрэ тойоттор  талыахтара, быһаарыахтара диэн таһымнаах бүтэн хаалар. Биир санааҕа кэлэн былааска тиэрдии кыаллыбат. Николаев аата тоҕо куорат киинигэр баар буолуохтааҕый? Билигин кини аата норуот, өрөспүүбүлүкэ сомоҕолоһуутун, көмүскэлин, харысхалын сүрүн символа буолла. Онон куорат киинигэр судаарыстыбаннаспыт туругуруутун символа буолан киириэхтээх. Аммосов, Барахов, Ойуунускай, дьиҥэр, үһүөн бииргэ эмиэ киин сиргэ туруохтаахтара. Ону суолта ууран кыайбатыбыт.

Билигин ыраах-ыраах, биир култуура, иккис мэдиссиинэ символларын курдук, үһүс «хата кииҥҥэ миэстэ көстүбүтүгэр баһыыба» диэбит курдук тураллар. Ленин, Орджоникидзе, Ярославскай саха норуотугар үтүөлэрин умнубаппыт. Поярков аатын саҥа, кытыы сиргэ биэриэххэ син буолбатах дуо? Николаев оҥорбут үтүөтүнэн Поярковтааҕар сүдү. Тус-туһунан кыра эбийиэктэргэ Николаев аатын биэрии үчүгэй. Мэдисиинэ киинэ кини аатын ылла. Ким эрэ «бэтэринээр этэ, онон АГАТУ ыллын», «Үүнэр көлүөнэ пааркатыгар биэриэххэ» эҥин дииллэр. Ити барыта үчүгэй, ол эрээри, өрөспүүбүлүкэ судаарыстыбаннаһын саҥа үйэҕэ салгыы сайдыытын сүрүннүүр символ наада. Көрөҕүт, глобальнай уларыйыылар кыра норуоттары суурайар буурҕалара улаатан иһэр. Онно бэриммэт буолууга Николаев аата сүрүн символ буолара ыччаты иитиигэ улахан суолталаах».

«Кумаардаах искибиэр» эбэтэр Михаил Николаев

Макар Яковлев, Владимир Степанов санааларын элбэх киһи сөбүлэһэр диэн иһиттибит. Ол курдук, Бастакы Бэрэсидьиэни кытта бииргэ үлээбит Климент Иванов, Ульяна Винокурова, Александр Жураковскай Поярков уулуссатыгар Михаил Николаев аатын иҥэрэри уонна манна толору мэҥэ тааһын тутары туруорса сылдьаллар эбит. Биһиги кинини кытта өр сылларга алтыспыт Александр Жураковскайтан туох саналааҕын ыйыттыбыт. Кини, буоларын курдук, быһаччы хоруйдаата:

- Поярков уулуссатыгар Михаил Николаев аатын биэрэри ситиһиэхтээхпит. Кинилэри тэҥниир да сатаммат. Поярков, туох үтүөлээх буолан, иҥэриллэн турара өйдөммөт. Оннооҕор православнай итэҕэлтэн кыйдаммыт киһи буоллаҕа. Оттон Михаил Николаев туох үтүөлээҕин бары билэбит. Онон, бу уулуссаҕа кини аатын биэрэргэ бар дьон бүттүүнэ илии баттыа дии саныыбын. Ааттанар түгэнигэр манна хайаан да Михаил Ефимович мэҥэ тааһын туруоруу ирдэнэр.

Ханна туруон сөбүй? Биһиги Белинскэй, Каландрашвили, Ойуунускай уулуссалар быһа охсууларыгар босхолонон турар сиргэ Өрөспүүбүлүкэ болуоссатын тутан, манна туруордахха олус табыгастаах буолуох эбит диэн көрбүппүт. Бастатан туран, бу - куорат киинэ уонна иэнэ улахан. Иккиһинэн, бу САССР төрүттэспит чулуу киһибит Максим Аммосов аатын сүгэр университет атта уонна эмиэ ол курдук чулуу киһибит Платон Ойуунскай аатын сүгэр уулусса атта. Үсүһүнэн, Михаил Ефимович Бастакы Бэрэсидьиэн буолар 1991 сылыгар уонна онтон салгыы биһиги устудьуоннар Саха сиригэр саҥа олоҕу тутууга, Төрүт сокуону ылыныыга, киин куораты тупсарыыга олус көхтөөх кыттыыны ылбыппыт. Кини аана биһиэхэ аһаҕас этэ, кини эдэр дьон санаатын истэр уонна ылынар этэ.

Хомойуох иһин, бу сиргэ Эдэр дьон искибиэрин бырайыактаан кэбиспиттэр эбит. Саамай киһи абарара диэн, онно муҥутуур улахан Кумаар пааматынньыга туруохтаах үһү. Дьиҥэр, куорат киинигэр баар сирдэри арыый дьоһуннаах бырайыактарга биэриэххэ баара. Куорат архитектуратын уһуну-киэҥи толкуйдаабат дьон быһаараллар дуу диэх айылаах. Эдэр дьон «Кумаардаах» искибиэри, ханна да туппут иһин, булан тиийиэхтэрэ, онон ол дьикти-дьиибэ пааматынньыкка сөптөөх сир дэбигис көстүө  дии саныыбын. Саха сирин үөнүн-көйүүрүн бэлиэтэ ханна да турбута синэ биир, ууттан, айылҕаттан чугас турдаҕына, өссө үчүгэй. Оттон үйэҕэ биирдэ кэлэн барбыт чулуу киһибит куорат киинигэр, бар дьон хараҕын далыгар туруохтаах. Онон, бу этиини биһиги тиһэҕэр диэри туруорсуохпут, - диэн биллэр уопсастыбанньык, эколог бигэтик эттэ.

Күндү ааҕааччыларбыт, Поярков уулуссатыгар М.Е.Николаев аатын иҥэрэри туох дии саныыгыт? Сөбүлэһэр инигит?

Бэйэ кэр.