1976 сыллаахха Канада Монреаль куоратыгар ыытыллыбыт XXI Олимпиада түмүктэрэ Саха сирин успуордун устуоруйатыгар кыһыл көмүс буукубаларынан суруллубуттара
ССРС сүүмэрдэммит хамаандатын састаабыгар үс саха бөҕөһө тустубута – Павел Пинигин, Роман Дмитриев, Александр Иванов. Кинилэр үһүөн олимпийскай бочуот үрдэлигэр тахсыбыттара, улахан түһүлгэ мэтээллэринэн наҕараадаламмыттара. Саха сирэ уолаттарын уруйдуу-айхаллыы көрсүбүтэ, элбэх сиргэ араас көрсүһүүлэр тэриллибиттэрэ.
1976 сыллааҕы “Эдэр коммунист” хаһыат саһарбыт страницаларын арыйталыыбыт. Хаһыат сэтинньи 10 күнүнээҕи нүөмэригэр суруналыыс А.Стручков “Олимпиада түһүлгэтигэр” диэн уочарката бэчээттэммит. Улахан матырыйаал биир түһүмэҕэр Мэҥэ Хаҥалас оройуонун Нуораҕанатыгар кыайыы-хотуу көтөллөнөн кэлбит олимпиецтары хайдах көрсүбүттэрэ ойууламмыт.
Быһа тардан ааҕыаҕыҥ (орфографияны уларыппакка биэрэбит): “Нуораҕана алын өттүгэр тэнийэ сытар хас да биэрэстэ усталаах Арыылаах эбэ биир кэрэ көстүүлээх тумулугар “Саха олимпиецтарын тумула” диэн аат иҥэриллибитин туһунан уурааҕы олохтоох совет председателэ ааҕан иһитиннэрдэ. Ол тумулга уон биэс метрэ үрдүктээх сэргэлии быһыылаах кылбаа маҥан остуолба кыйадыйан тахсыаҕа, үөһээ өттүгэр биэс олимпийскай биһилэх оҥоһуллуоҕа, ол үрдүгэр икки бөҕөс бырахса сылдьаллара туруоруллуоҕа. Күндү ааҕааччы, аны саас Чурапчыга, Тааттаҕа айаннаан иһэҥҥин, Төҥүлү эбэни ааһаат, суол уҥа өттүгэр өндөл халлааҥҥа харбаспыт өйдөбүнньүк остуолбаны болҕойон көрөөр уонна эн төрөөбүт аларгар эмиэ биир эмэ маннык кыайыы-хотуу, өрөгөй остуолбата баар буоларыгар күүскүн-күдэххин уураар”.
Дьэ, онон, Нуораҕанаҕа сэбиэт бэрэссэдээтэлин анал уурааҕынан саҥа топоним үөскээбит. Олохтоохтор Олимпиецтар Тумуллара диэн күннээҕи кэпсэтиигэ-ипсэтиигэ ааттыыллара дуу? Олимпийскай тиэрбэстэрдээх остуолба дьылҕата хайдаҕа буолла?
Олимпиецтар Нуораҕана аҕыс кылаастаах оскуолатын иннигэр икки хатыҥы олордубуттар. “Эдэр коммуниһы” салгыы ааҕыаҕыҥ: “Үөрэнээччилэри кытта көрсүһүү кэмигэр олимпиецтар икки кыракый хатыҥчааны оскуола иннигэр олортулар. Илин диэкитэ аҕа киһи Роман хатыҥчаана буолла, соҕурууҥҥутугар Павел кичэйэн баран илгэлээх уу куппута. Дьоллоохтук үүнүҥ, хатыҥчааннар!”
Монреаль Олимпиадатын кэнниттэн аны Чурапчы Одьулуунугар Олимпийскай диэн ааттаах күөл баар буолбут эбит. 2006 сыллаахха “Бичик” кинигэ кыһата “Покоренный Олимп” диэн Роман Дмитриев туһунан ахтыылар хомуурунньуктарын бэчээттээн таһаарбыта. Онно Чурапчы улууһун бочуоттаах олохтооҕо Михаил Пермяков “Чурапчыттан куорсун анньынан” диэн суруйуута баар. Кини олимпиецтар Чурапчыга кэлэ сылдьыыларын туһунан ахтыбыт (суруйуу орфографията эмиэ уларыйбата): “Иккис күнүгэр көрсүһүүлэртэн сындалыйан сынньалаҥ күн биэрбиппит. Уолаттарбыт дойдуларыгар ахтылҕаннарын таһаардыннар диэн айылҕаҕа сырытыннара, балыктата К.С. Постников, Б.Б.Кон, муҥхалаахпыт В.Н. Макаров уонна мин барбыппыт. Ыраас, чаҕылхай күн этэ. Уолаттарбыт айылҕа оҕолоро буоллахтара дии, тиийээт да таҥастарын тамнаталаан кэбиспиттэрэ, күөлгэ киирэн чомполоммуттара, муҥха бэчимэтин соспуттара. Дьолго собо бөҕөнү ылбыппыт, уот оттон, балык буһаран тото-хана сиэбиппит. Уолаттар олус астыммыттара, кэпсээннэрэ-ипсээннэрэ аһыллыбыта, бэйэ-бэйэлэрин хаадьылаһаллара... Одьулуун биир алааһын балыктаах күөлэ урукку аата умнуллан, күн бүгүҥҥэ диэри Олимпийскайынан сүрэхтэнэн, ол үтүө өйдөбүл буолан турдаҕа”.
1976 сыллаахха Чурапчыга эмиэ саҥа топоним, чопчулаатахха, гидроним үөскээбит. Анал уураах тахсыбыта биллибэт. Оннук докумуон суох да быһыылаах, ол да буоллар олохтоохтор күөлү “күн бүгүҥҥэ диэри” Олимпийскай диэн ааттыыллар эбит.
Федор РАХЛЕЕВ.
