Алдан улууһугар былырыын үрэҕи киртитэн үүрүллүбүт кытай көмүс сууйааччыларын соторутааҕыта эмиэ көрсүбүттэр. Үүрүллүбүт кытайдары хаттаан көрсүбүт уопсастыбанньыгы атаҕын тоһутаары сааммыттар. Бу туһунан “ТайгаПост” саайт суруйар.
Былырыын атырдьах ыйыгар “Рэдэргэ” бириискэҕэ “ТайгаПост” суруналыыһа Томмот олохтооҕо, уопсастыбанньык Аркадий Возмитель сирдьиттэх тайҕаҕа кытайдар көмүс сууйан кэбилэнэ сылдьалларын илэ хараҕынан көрөн кэлбитэ.
Кытайдар Рэдэргэ, Элконка үрэхтэргэ уонна Алдан өрүскэ сүһүрбүт ууну куталларын туһунан аан бастаан олохтоохтор аймаммыттар. Оччолорго Томмот куорат аннынан күүстээх химия сыттаах амырыын уу устан кэлбит. Долгуйбут олохтоохтор 500тэн тахса илии баттааһыннаах ыҥырыыны суруйан олохтоох былаастарга киллэрбиттэр да, хорутуулаах хоруй бэриллибэтэх. Кинилэр тоҕо барбыт даамба учаастагар биир да кытайы “көрсүбэтэх” аатырбыттар. Чунуобунньуктар тугу көрө сылдьыбыттарын айбыт таҥара бэйэтэ билэр. Оттон “ТайгаПост” суруналыыһа Аркадийы кытары илэ хараҕынан кытай дьоно үлэлии сылдьалларын көрөн кэлбит ээ. Былаастар балаҕан ыйын бүтүүтэ дьэ уһуктубута буолбуттар. Оччолорго “Рэдэргэҕэ” даамба иккистээн тоҕо барбыта. Онно силовиктар 29 кытай нелегалларын булан тутаттаабыттара. “Норд Голд” ХЭУо (лиссиэнсийэни бас билээччи) даамба иккитэ тоҕо барбытын иһин ыстыраап суруйбуттар уонна сыл бүтүөр дылы лиссиэнсийэлэрин тохтоппуттар. Оттон кытайдары дойдуларыгар утаарбыттар. Киитэрэй кытайдарбыт хайдах эрэ мүччү түһэн депортацияттан куоппуттар дуу, эбэтэр хайдах эрэ гынан хаттаан Арассыыйаҕа киирбиттэр, уопсайынан, бу сырыыга Рэдэргэ үрэххэ эмиэ бэрткэ билэр кытайдарын көрсүбүттэр.
Аркадий ВОЗМИТЕЛЬ:
—Бэс ыйын 9 күнүгэр “Рэдэргэ” учаастагар бара сырыттым. Онно миигин былырыын асчытынан үлэлээбит бэркэ билэр кытай дьахтарым көрсүбүтэ. Кини аттыгар биир кытай мас кыһа олорбута уонна икки кытай киһитэ тэйиччи турбуттара. Мин “эмиэ үрэхпитин кэбилии кэллигит дуо?” диэбиппэр тугу да билбэтэҕэ, көрбөтөҕө буолла уонна рациянан ыстаарсайын ыҥырда. Чочумча буолаат биир эдэркээн, бэрт сэниэтик таҥна-сапта сылдьар нуучча уола баар буола түстэ уонна миэхэ “эйигин ким сакаастаата, ким төһө харчыны биэрдэ” эҥин диэн түүрэйдээбитинэн барда. Мин көрдөхпүнэ кинилэр көмүс сууйа кэлбиттэрэ биллэр: базаларыгар промтэриллэрэ турар, сабыс саҥа бульдозер сири дьөлө үктээри бу бэлэм турар. Дьокуускайтан сигнал кэтэһэллэр быһыылаах....
“ТайгаПост” иһитиннэрэринэн, бу учаастакка, экологтар этэллэринэн уонунан сыллар усталарыгар үлэлээн кэлбит – “Рэдэргэ”, “НордСтрой”, “НордГолд” ХЭУолар айылҕа харыстабылын сокуонун куруук куруубайдык кэһэллэр эбит. Оттон ити ааттаммыт тэрилтэлэр хаһаайыннара барыта биир дьон. Возмитель сабаҕалыырынан, билигин Алдаҥҥа ол дьон атын тэрилтэни арынан баран кэлбиттэр. Били, абааһы аһаабат сириттэн арахпатын курдук. Үөһэ ахтыллыбыт икки тэрилтэ моҥкуруукка барбыта, бириискэҕэ лиссиэнсийэ бэриллибэтэх. “Норд Голд” ХЭУоҕа 100 мөл. солк. модьуйуу сытар. Ону муҥур моҥкуруукка барбыт тэрилтэ өссө төлүө да биллибэт. Ол эбэтэр, кинилэр тоҕо саһан сыталларын сэрэйиэххэ эрэ сөп. Былырыын “Норд Голд” бэдэрээт быһыытынан Амыр уобалаһыттан “Сириус” диэн тэрилтэни ыла сылдьыбыт. Оттон билигин Рэдэргэ үрэҕэр свердловскай уонна краснодарскай нүөмэрдэрдээх массыыналар суксуруһаллар.
Олохтоохтор этэллэринэн, Аркадий Визмители көрсүбүт эдэркээн нуучча уола Томмокко саппаас атыылаһа сылдьан “Дьокуускай көмүс хостуурбутугар көҥүлү биэрэ илик, хатыһар, ол эрээри сотору кэминэн барыта быһаарыллыа” диэбит үһү. Ол уол уопсастыбанньыкка туһаайан: “эн манна эмиэ суруналыыстары соһуоҥ да атаххын тоһутуохпут” диэн сааммыт. Оттон чунуобунньуктарга “былырыын үүрүллүбүт кытайдаргы эмиэ кэлбиттэр” дииллэрин соһуйан эрэ кэбиһэллэр үһү.
