Олунньуга сиргэ Одун Хаан чугаһыыр. Кини чиҥ эйгэни айбыт күүс. Ол иһин бу ыйга эти-сиини, буор куту бөҕөргүтүнэр үгэс баар. Маны таһынан, олунньуну Хомуһун ыйа диэн ааттыыллар, ол эбэтэр этэр тыл ис чиҥэ, иччитэ, күүһэ. “Этэр тыл иччилээх, этэр күүстээх” диэни билэбит. Хомуһуннаах тылтан сэрэнэр үгэстээхпит. Тыл ох уонна уот диэн өйдүүбүт. Бу ыйга тыл ис күүһүн туһанар анал кэм эбит. Олунньу 13 күнэ – Ийэ тыл күнэ.
Ый 12-с күнүттэн дьыбар тахсар буолар, оттон 24-с күнүттэн – кыһын ахсыыр. Былыргылар этэллэринэн, тымныы оҕуһун кута-сүрэ тостор. Олунньу маҥнайгы күнэ — дьыл оройо. Кыһыҥҥы хонук аҥаара бүтэр. Кыстыкка бэлэмнэммит ас аҥаара сиэниллэр. Биһиги өбүгэлэрбит “маҥхааһайга бурдук, кыбыыга от лоп курдук аҥаара хаалбыт буоллаҕына, үчүгэйдик сыл тахсыахха сөп” диэн этэллэрэ.
Олунньу ый билгэтэ:
Олунньу 1 күнэ – Дьыл оройо. Кыһыҥҥы хонук аҥаара бүтэр. Кыстыыр от аҥаарыттан итэҕэһэ суох хаааллаҕына, үчүгэйдик сыл тахсыллар. Бу күн хайдаҕый да, ый бүтүүтэ оннук буолуоҕа. Былыта суох, күннээх буоллаҕына, саас эрдэ кэлэр. Эһэ арҕаҕар сытан эргийэр, биирдэ ытыһын саланар.
Олунньу 2 күнүгэр ый дьиэлэнэрэ – мөлтөх үүнүүлээх сайыҥҥа. Күн орто күннээх буоллаҕына – саас эрдэлиир, былыттаах буоллаҕына – хойукка диэри тыалырар.
Олунньу 10 күнэ – хайах хостуур күн. Тыалырдаҕына – сайына ардахтаах.
Олунньу 12 күнэ – иккис Охонооһойоп. Тымныы оҕуһун бастакы муоһа тостор. Куйуур саҕаланыан сөп. Сырдык кэм күн уһуна – 9 чаас.
Олунньу 15 күнэ. Бу күн тыалырдаҕына сааһа хатааһыннаах буолар.
Олунньу 24 күнэ – үһүс Охонооһойоп. Тымныы оҕуһун иккис муоһа тостор. Сырдык кэм күн уһуна – 10 чаас.
Быйыл Саха сиригэр өтөрүнэн буолбатах тымныы күннэр сатыылаатылар. Ол курдук, Дьокуускай куоракка урукку өттүгэр маннык тымныы күннэр-дьыллар бүтэһигин 1993 с. ахсынньытыгар (-53 С) уонна 1994 с. тохсунньутугар (-54 С) буолан ааспыттар. 30 сыл анараа өттүгэр. Оттон архыыбы арыйан көрдөххө, киин куоракка ити ыйдарга муҥутаан 1898 сыллаахха тымныйа сылдьыбыт – оччолорго -63 С кыраадыс бэлиэтэммит. Онон Дьокуускай куоракка тымныы рекорда өссө да алдьана илик.
Бу сыл тохсунньутун өссө биир уратыта – киин улуустарга Өймөкөөн уонна Үөһээ Дьааҥы тымныылара кэлэ сырыттылар. Ол курдук, улахан тымныы рекордара Таатта Чымнаайытыгар (-61 С), Кыйытыгар, Уус Тааттатыгар, Хара Алданыгар, Даайа Амматыгар (-60 С) бэлиэтэннилэр. Чурапчыга, Аммаҕа, Намҥа, Покровскайга уонна Бэрдьигэстээххэ -58, -56 кыраадыс буола сырытта.
Метеорологтар этэллэринэн, тымныы өр турбутугар сүрүн “буруйдаах” Монголия буолар. Тоҕо диэтэххэ, быйыл Монголияҕа салгын баттааһына өтөрүнэн үрдээбэтэҕин үрдээн, былыты хамсаппата, биһиги тымныыбыт өр турда. Тохсунньуга биһиэхэ сис былыт кэлбэтэҕиттэн сылыктаатахха, ол сөптөөх быһаарыы.
Сайын туһунан эттэххэ, тохсунньу 9 күнүгэр үргэл сулус ыйы быдан үөһээ өттүнэн ааста. Ол аата улахан куйаас сайын кэлэр сибикилээх. Аны туран, күҥҥэ 25-с саҥа эргиир саҕаланна. Ол аата 2021 сылтан 2023 сылга диэри халлааҥҥа эрэ буолбакка, сиргэ эмиэ биллэр уларыйыылар буолуохтарын сөп. Сэрэхтээх, бэлэм буолуохпутун наада.
Олунньуну атырдьах ыйа батыһар. Декада диэн ый 10 хонуга ааҕыллар: I декада – ый 1-10 кк. II декада – ый 10-20 кк. III декада – ый 20-30 кк.
КИИН УЛУУСТАР:
Киин улуустар быйыл улаханнык тымныйдылар, онон олунньу бастакы аҥаара уруккутааҕар тымныы буолуо. Бу ый I декадата: күнүс – -43-39, түүн – -50-48 С тымныы. II декада: улахан тымныылар түһүөхтэрэ, күнүс – -31-28, түүн – -48-38 С тымныйар. III декада: күнүс – -26-21, түүн – 35-30 С тымныы.
БҮЛҮҮ УЛУУСТАРЫГАР
Бүлүү улуустарыгар быйыл эмиэ тымныйда. Ол курдук, Бүлүү баһыгар баар “Хабардино” метеостанцияҕа -58 С буолан, урукку сыллардааҕы тымныы рекордун алдьатта. Бүлүү эҥээр бастакы декада тымныы буолуо.
I декада: күнүс – -36-33, түүн – -45-43 С тымныы. II декада: күнүс – -28-36, түүн – -48-32 С тымныы. III декада: күнүс – -26-28, түүн – -29-25 С тымныы. Ый бүтүүтэ хаардаах, тибиилээх.
ӨЛҮӨХҮМЭ, АЛДАН, НЕРЮНГРИ
Өлүөхүмэ эҥээр быйыл өтөрүнэн тымныйбатаҕын тымныйда. Олунньу да онтон хаалсыбат. I декада: күнүс – -35-38, түүн – -48-40 С тымныы. II декада: (сымнаһыар) күнүс – -30-22, түүн – 34-40 С тымныы. III декада: күнүс – -15-20, түүн – -20-25 С тымныы. Ый аҥаарыттан хаардыыр.
ӨЙМӨКӨӨН
Өймөөкөөҥҥө ахсынньы-тохсунньу сымнаһыар этэ. Лаамы байҕалын сабыдыалынан тоһуттар тымныылар түспэтилэр. Ол – халлаан бүттүүн уларыйыытын кытта сибээстээх.
I декада: күнүс – -38-34, түүн – -40-44 С тымныы. II декада: күнүс – -37-32, түүн – -37-44 С тымныы. III декада: күнүс – -35-30, түүн – -43-40 С тымныы.
ҮӨҺЭЭ ДЬААҤЫ
Быйыл Үөһээ Дьааҥыга тымныы этэ эрээри, урукку курдук -60 С тиийбэтэ. I декада: күнүс – -48-42, түүн – -53-48 С тымныы. II декада: күнүс – -35-40, түүн – -50-44 С тымныы. III декада: күнүс – -37-35, түүн – -44-40 С тымныы.
ИНДИГИИР, ХАЛЫМА, АЛАһЫАЙ УЛУУСТАРА:
Ити эҥээр быйыл улаханнык тымныйда. Олунньуга түүнүн тымныйыаҕа, күнүһүн сыыйа сылыйыа. I декада: күнүс – -39-41, түүн – -47-44 С тымныы. Кыраһалаах. II декада: күнүс – -40-30, түүн – -47-43 С тымныы. III декада: күнүс – -28-23, түүн – 40-38 С тымныы.
АНААБЫР, ӨЛӨӨН, ТИКСИИ
Ити улуустарга ый бастакы аҥаарыгар түүнүн күүскэ тымныйыа. I декада: күнүс – -40-37, түүн – -47-40 С тымныы. II декада: күнүс – -45-39, түүн – -47-40 С тымныы. III декада: күнүс – -25-20, түүн – -30-25 С тымныы.
Сахалар этэллэринэн, олунньу саҥатыгар тойон кыыл дойдутугар кэлэн уйатын хаардаан барар үһү. Бөрө үөрдүүр, ханыытын булсар. Олунньу саҥатыттан сайын диэки хонугу таҥнары ааҕаллар. Мантан саас күн-дьыл түргэнник барар. Ыалга ынах төрүүр, үрүҥ ас дэлэйэр.
