Онно - манна өрт уота бөҕө. Бу өртөөһүнү сэтиэнэхтэн босхолоон, от үүнүүтэ үчүгэй буолуо диэн санааттан үгүстэр ыыталлара буолуо дии санаабаппын. Сылын аайы оттонор ходуһаны өртүүр даҕаны наадата суоҕун билбэт дьон быраҕаллар. Сылгыбытын ыраах сиргэ таһааран аһаппат буоламмыт сайынын, кыһынын кэбийэн ходуһаларбытын остуол ньуурун курдук оҥорор буоллахтарына онно туох өртөөөһүн нааданый. Ол оннугар бырахпыт уоттара куйаас күннэргэ ходуһалартан өрө сүүрэн тахсан, ойуур маһын сиэбитин таһынан көрдүгэн хаалан, сайыны быһа баһаардар бараллар. Баһаартан сылтаан ойуур маһа умайбытын таһынан, ону умуруорарга үп -харчы бөҕө ороскуоттанар.
Бу барыта өртөөһүн туһунан үһүйээн эрэ курдук билэр, суолтатын үчүгэйдик билбэт, ол иһигэр дьону эрэ үтүктэн уот быраҕа сылдьар, тыаҕа сынньана, бултуу сылдьар дьон өттүттэн тахсара кутталлааҕын таһынан, туһалыан оннугар куһаҕаны оҥорор.
Былыр сопхуостар саҕана сылгы тэрээһиннээх хаһаайыстыбаларга баар буолан, үрэх бастарыгар саас таһаартаан, ыкса күһүҥҥэ дылы онно мэччитэр этибит.
Онон сылгы мэччийэр буолан сэтиэнэх үөскээбэт этэ.
Онон баһаар буолара аҕыйах этэ. Маны таһынан убаһалары эмиэ ыраах үрэх баһыгар таһааран онно баар сылгы базаларыгар кыстататар этибит. Сопхуостар ыһыллыбыттарын кэннэ сылгы аҕыйах тэрээһиннээх хаһаайыстыбаларга сүрүннээн үгүс өттө кэтэх хаһаайыстыбаларга турар. Онон тэрээһиннээх хаһаайыстыбалар суох буолан урукку курдук сылгы сааһын үрэх бастарыгар таһаарыллыбат буолбута ыраатта.
Кэтэх ыал сылгытын барытын бииргэ холбоон сопхуостар саҕанааҕы курдук тэрээһиннээхтик ыраах таһаарар кыаллыбат, күрүө-хаһаа даҕаны тутуллубат, онно анал үбүлээһин көрүллүбэт.
Кэтэх ыал үрэх баһыгар таһаардахпытына эһэ, бөрө сиэ, сылгыларбыт сүтэн хаалыахтара диэн түннүгүнэн өҥөйөн көрө сылдьарын ордорор буолбута мэлдьэх буолбатах. Сылгы дьиэ таһыгар сылдьар, мэччийэр буолан, сайынын чугастааҕы мэччирэҥи ынаҕы кытта куолаан кэрбээн остуол ньуурун курдук оҥороллор. Ол остуол ньуурун курдук мэччирэҥи аны кыһын хаһан аһаабыта буолаллар. Ол кураанах ходуһаттан кыһыны туоруур сыаларын саппааһын хайдах булунуохтарай ама да саха сылгыларын иһин, онон сибээстээн, кэтэх сылгылаах дьон хаар да сүгүн түһэ илигиттэн сылгыларын дьыссаат оҕотун курдук далга хаайан аһатар буолбуттара ыраатта. Үгүстэр ходуһаларга илдьэн от ыһан биэрэллэр.
Онон сылгы сотору хаһан да аһан аһыыр дьоҕуруттан тэйиэн сөп. Аны сайынын сылгы дэриэбинэ иһигэр сылдьара оҕоҕо-урууга даҕаны сэрэхтээх. Урукку сопхуосттар хотонноро бары дэриэбинэлэргэ билигин даҕаны тураллар, сылгы күлүмэнтэн , бырдахтан хорҕойон онно саһан сүгүн аһаабат даҕаны, маны дьаһайтарарга нэһилиэктэр бүддьүөттэригэр анал үбүлээһин суох буолан хараллыбакка тураллар.
Сылгы иитиитин бэрээдэктиир сыалтан элбэх конебазалары тутуохха наада, нэһилиэктэр аайы үбүлээһинин быһааран, онно кэтэх ыаллары кыттыһыннаран, тэрээһин оҥорон, сылгыларын көрөр усулуобуйаларын тэрийэр ордук туһалаах буолуо этэ. Оннук бииргэ көрүллэр сылгылары сопхуостар саҕанааҕы курдук сааһын үрэх бастарыгар даҕаны таһааран мэччитэр табыгастаах буолуо этэ.
Ол инниттэн күһүн үбүлээһин көрөн үрэх бастарын өртөөһүн үлэтин ыытар ордук буолуо этэ.
Нэһилиэктэр аайы сылгы базатын тэрийэргэ баҕар утарытыгар элбэх үбүлээһин, ороскуот тахсарын өйдүөххэ сөп, ол эрэн кэскилин суоттаатахха быдан туһалаах буолуо этэ. Сорох улахан нэһилиэктэргэ кэтэх сылгылаахтары учуоттаан 2 -3 база тэриллиэн сөп буолуо.
Тыа хаһаайыстыбатын министиэрстибэтэ бу боппуруоһу үөрэтэн көрүөн сөп этэ.
Үөһээ Бүлүү улууһун Балаҕаннаах нэһилиэгин Баһылыга Степан Дмитриев.
Ыам ыйын 16 күнэ 2021 сыл.
