Ааспыт нэдиэлэҕэ, улахан ойуур баһаарын кытары туох да алдьархайдаах охсуһуу Таас-Үрэх тыатыгар барда.
Сэлиэнньэттэн уон эрэ биэрэстэлээх сиргэ, Кудулаах уонна Билир үрүйэлэрин систэригэр, онтон тэйиччи Хаҥас күөлүн тула улахан баһаардар сириэдийэн турдулар.
Балары олохтоох дьон “Авиалесоохрана” байыастарын кытары сомоҕолоһон умуруордулар.
Эдэр уолуттан оҕонньоругар тиийэ ынырыктаахай уоту кытары сиһиктэстилэр.
Таас-Үрэхтэн чугас тыаҕа турбут баһаардар улахан кутталы үөскэтэллэрэ саарбахтаммат.
Манна, Орто-Ботуобуйатааҕы промышленностаах учаастакка, ниэп-гаас турбата, геологическай уонна хостуур скважиналар, Чайыҥдаҕа (“Газпром”) «Илин Сибиир – Чуумпу Акыйаан» баараҕай турба ситимигэр диэри барар уматык хачайдыыр утума бааллар.
Уот турда да ниэп уонна гаас баайдаах сирдэригэр да туох баар ситимэх-тэриэбэ, утум-турба, скважина былдьанан алдьархайдаах ороскуокка тэбиэхтэрин сөп.
Онон, Таас-Үрэх баһаардарын, кулан дьонноох буолан дьаныһан туран умулуннардылар
400 киһилээх быыкаа сэлиэнньэттэн 70-ча эр киһи – эдэриттэн оҕонньоругар тиийэ кытынна.
Ол эрэн, барыта бүттэ, этэҥҥэ диир кыах суох. Көрдүгэн син-биир баар.
Таммах да самыыр түһэн абыраабакка, от үрэхтэр, үрүйэлэр, алыылар уонна айааннар лаҥхалара, сөкүлэрэ буорах курдук кытыастар кыахтаахтар.
Таас-Үрэхтэн 270 көс ыраах Сүлдьүкээр сэлиэнньэтин тулалыыр хас да ойуур баһаардарын балаһыанналара олус ыарахан.
Ол хойуу буруота Мииринэй куоратыгар кэлэр. Онтон сылтаан тумнарар гаас(оксид углерода) икки төгүл улаатта.
Хас да хонуктааҕыта, баһаары умуруорааччылар уоту бастаан Оҥкучах үрэҕэр, онтон Сүлдьүкээртэн уон биэрэстэлээх сиргэ тохтоппуттара.
Бу үлүгэрдээх уоту уодьуганныырга оройуон бэйэтин күүһэ кыра буолан, Бүрээтийэ “Авиалесохранатын”, ЫБМ этэрээттэрэ киирсэ сатаатылар.
Баһаар күүһэ баһыйан уонна арҕааҥҥы тыал сирилэччи үрэн, саҥа дьулаан уот үөскээтэ. Чугастааҕы тыаны чачыгыраччы сии-сии илин диэки сулбуччу бара турда.
Уот туһаайыытыгар сытар Күөллээх көҥүһэ, элгээннэрэ, сээннэрэ бу үлүгэрдээх курааҥҥа хапсыччы уолан тураллар.
Үрэх баһыттан атаҕар диэри - кур лаҥха, талах.
Уот Күөллээҕи «кимириттэ» да сэргэ сытар Харыйалаах үрэҕин эмиэ күүдэпчилэтэр.
Бу амырыын уокка булчуттар, отчуттар, сылгыһыттар дьиэлэрэ умайар кутталлаахтар.
Онтон салгыы, уот, Күөллээх түһэр Халамалаах үрэҕин нөҥүө көттөҕүнэ, Укукуукка тиийэр. Оччоҕо турумар хаахтыйар.
Уйаара-кэйээрэ биллибэт, киһи саҕа үрдүк оттоох- адырҕайдаах марахаларга тиийэр. Ол – Сунтаар сирэ.
Онно бульдозер да тыраахтыр да батыллар дьуоҕалара сыталлар.
Оччоҕо баһаардары саба баттыыр биллэ уустугурар.
Оттон саамай дьулааннаах баһаар Сүлдьүкээртэн биэс биэрэстэлээх сиргэ чугаһаата.
Бу - сэлиэнньэҕэ олус кутталлаах.
Саха сирин арҕаа өттүгэр турбут ойуур баһаардарын содула мөкү.
Онтон сылтаан, буруо Саха сирин арҕаа эҥэрин тэниччи тунуйда.
Мииринэй оройуонунуун ыаллыы сытар Сунтаар улууһун арҕаа өттүгэр Оччугуй Ботуобуйа уҥуоргу тыата умайар.
Салаа үрэхтэр хара хоруонан көрдүлэр.
Ол буруота, тыал “көмөтүнэн” Сунтаарга тиийэр.
Буруо олус хойуу буолан, Мииринэй аэропуордуттан баһаардары умуруоруохтаах, 42 туонна ууну илдьэ сылдьар “хаппардаах” «ИЛ-76», “БЕ-2” сөмөлүөттэр кыайан көппөккө олороллор.
Ити курдук, Мииринэй куорат атырдьах ыйын ыыс-быдан буруолаах көрсөр.
Тыал араас хайысхалартан, буруону аҕала турар.
Дьон холкутук тыымматаҕа ыраатта. Ыксаатыбыт, ыгылыйдыбыт.
Эргиччи тыҥааһыннаах балаһыанньа!
Станислав Алексеев
Мииринэй куората.
