АЛРОСА хампаанньа Экологияҕа киинэ тулалыыр эйгэни, ийэ айылҕаны харыстыырга туһаайан, итинник ааттаах экология аахсыйатын бу дьыл балаҕан ыйын 13-16 күннэригэр Бүлүү бөлөх улуустар кэккэ оскуолаларыгар тэрийэ сылдьар.
Аан бастаан маннык аахсыйаны 2019 сыллаахха АЛРОСА хампаанньа Экологияҕа киинин үлэһиттэрэ Сунтаар оройуонун П.Х. Староватов аатынан Элгээйи орто оскуолатыгар уонна Ньурба улууһунааҕы Маар оскуолатыгар тэрийбиттэрэ. Ол туһунан бэйэтин кэмигэр сырдатан турабыт.
Аахсыйаҕа кыттыбыт үөрэх кыһаларыгар дьоҕус экспресс-лабаратыарыйа нобуорун, өйдөбүнньүк бэлэхтэри туттартаабыттара. Үйэлэр тухары иитэн-аһатан олорор эбэлэр кытылларын ыраастыыр субуотунньугу тэрийбиттэрэ. Маннык дьаһаныыны нэһилиэнньэ биһирээбитэ. Туох барыта кыраттан саҕаланарыныы, маннык дьаһаныы тулалыыр эйгэҕэ болҕомтолоох, харыстабыллаах сыһыаны үөскэтэргэ көмөлөһөр. Былырыын бу үтүө саҕалааһын хамсык хааччаҕа туран, тохтообута.
Быйыл хампаанньа экологтара хамсыктан сэрэхтээх буолуу ирдэбилин толору тутуһан туран, хайаан да ыытарга быһаарбыттар. Бүлүү бөлөх улуустар уопсай үөрэхтээһиҥҥэ оскуолаларын, интэринээттээх лиссиэйи, нэһилиэк олохтоохторун хабар соруктаахтар. Бэлэмнэнии үлэ эрдэттэн саҕаламмыт.
Тэрийээччилэр, аҕыйаабыта, 500 киһини хабарга суоттанан, 10 араас оскуолаҕа араас тэрээһини, көрсүһүүлэри күнүнэн аттаран, саас-сааһынан былааннаммыттар. Икки маршрут оҥоһуллубут.
Бастакы нүөмэрдээх морсуруутунан барааччылар Кириэстээххэ, Күндээдэҕэ, Ньурбаҕа бэйэтигэр, Малдьаҕарга, Маалыкайга сылдьаллар. Бу оскуолаларга Экология киинин уу уонна сир баайын харыстыыр бөлөх салайааччыта Алена Дьяконова уонна Ураты харыстанар сирдэри харыстааһыҥҥа салаатын сүрүннүүр инженерэ Алена Попова тэрийэллэр.
Оттон Экология киинин иккис морсуруутунан сылдьар бөлөҕө Мииринэйтэн саҕалаан, Ньурба, Үөһээ Бүлүү, Бүлүү, Ньурба улуустарынан сылдьыаҕа. Тустаах морсуруут тэрийээччилэринэн Экология киинин атмосфера салгынын харыстабылыгар бөлөх кылаабынай исписэлииһэ Айтал Стручков уонна тулалыыр эйгэ харыстабылыгар (ООС ЭЦ) сүрүннүүр инженер Павел Добролюбов анаммыттар.
Аахсыйаны тэрийээччилэр сылдьыбыт оскуолаларын аайы үүнэр көлүөнэ экологияҕа интэриэһин көҕүлүүр, оскуола сааһыттан айылҕаны харыстыырга, болҕомтолоох буоларга үөрэтэр-такайар сыаллаах кылаас чаастары тэрийэллэр. Эколог идэтин, үлэтин билиһиннэрэллэр. Айылҕаны, айылҕа туругун кэтии-маныы үөрэнэллэригэр анаан, сылдьыбыт сирдэрин аайы “Пчелка-У” диэн оскуола үөрэнээччилэригэр аналлаах дьоҕус лабаратыарыйа нобуорун туттараллар, кыттааччыларга өйдөбүнньүк бэлэхтэри туттараллар. Тэрээһин чэрчитинэн тутуспутунан тахсан, Бүлүү, Марха эбэлэр кытыытынааҕы харыстанар сири ыраастыыллар. Былаанныыр кэмнэригэр эбэ кытылын ханан ыраастыыр ордугун аахсыйаҕа кыттар оскуола дьаһалтата ыйан биэриэн сөбө эрдэттэн этиллибит. Ону таһынан хомуллубут бөҕү-сыыһы анал сыбаалкаҕа тиэйэри хааччыйыахтаах. Оттон субуотунньукка туттар инбэнтээринэн – бөх мөһөөччүгүнэн, эрэһиинэ бэрчээккинэн – аахсыйаны тэрийээччилэр бэйэлэрэ хааччыйар гына, илдьэ сылдьаллар.
Бу туһунан биһиэхэ экология аахсыйатын тэрийэ сылдьар АЛРОСА Экологияҕа киинин исписэлиистэрэ кэпсээтилэр.
Экология киинин Атмосфера салгынын харыстабылыгар бөлөх кылаабынай исписэлииһэ Айтал Иванович Стручков, 2-с морсуруут кыттыылааҕа:
– Биһиги бэнидиэнньиккэ эрдэ туран, сарсыарда 6-тан айаҥҥа туруммуппут. Күнүс иккигэ Ньурба куорат 2-с нүөмэрдээх орто оскуолатыгар тиийэн, ыытыахтаах тэрээһиннэрбитин олоххо киллэрдибит. Биһигини оскуола дириэктэрэ Игорь Иванович Тимофеев көрүстэ.
50-ча оҕо дьарыкпытыгар кытынна. Дьоҕус лабаратыарыйа нобуорун туттардыбыт. Онон мантан инньэ оҕолор бэйэлэрэ араас химическэй уопуту оҥорор, бэл, эбэ уутун анаалыстыыр, түмүгүн билэр кыахтаннылар.
Оптуорунньукка Үөһээ Бүлүүгэ М.А. Алексеев аатынан интэринээттээх лиссиэйгэ тиийэр кэпсэтиилээхпит. Онтон салгыы биһигини Г.И. Чиряев аатынан Бүлүү 1-кы нүөмэрдээх орто оскуолата күүтэр.
Алена Алексеевна Дьяконова, АЛРОСА Экологияҕа киинин Уу уонна сир баайын харыстабылыгар бөлөҕүн салайааччыта:
– Былааннаммыппыт курдук, сырыыбытын Сунтаар улууһун Кириэстээҕин орто оскуолатыттан саҕалаан, Сунтаар политехническай лиссиэйигэр сырыттыбыт. Ханна тиийдибит да, үөрэ көрсөллөр. Хомойуох иһин, Кириэстээххэ оҕолор дьиэттэн үөрэниигэ олороллор эбит. Ол да буоллар отучча оҕо кэлэн олус көхтөөхтүк кытынна. Көрсүһүү таһырдьа, алмаас хостооччуларга анаммыт искибиэргэ, буолла. Маннык интэриэстээхтэрин, көхтөрүн көрөн, олус үөрдүбүт.
Политехническай лиссиэйгэ 50-чаҕа чугаһыыр үөрэнээччи кытынна. Аактабай саалаҕа кылаас чааһын ыыттыбыт. Үөрүүлээх быһыыга-майгыга дьоҕус чинчийэр лабаратыарыйа нобуорун туттардыбыт. Маннык “Пчелка-У” лабаратыарыйа көмөтүнэн уу, буор, салгын судургу анаалыһын оҥоруохха сөп. Бу бэлэхпит экологияны, тулалыыр эйгэни үөрэтэргэ, харыстыырга тирэх буолуоҕа диэн эрэнэбит.
Ол кэнниттэн Бүлүү эбэ кытылыгар киирэн, 500 м курдук уһуннаах учаастак бөҕүн-сыыһын ыраастаатыбыт. “Бу да иннинэ, биллэн турар, субуотунньуктарга кыттарбыт, ол эрээри үксүгэр оскуола, бөһүөлэк иһин ыраастыырга сылдьарбыт. Оттон бу курдук күргүөмүнэн тахсан, эбэ кытылын хаһан да ыраастаабатах эбиппит. Аан бастаан манныкка сырыттыбыт”, – диэн, оҕолор өрө көтөҕүллэн туран, санааларын үллэстэллэр.
Экологияҕа сыһыаннаах үлэ манан тохтооботун, ыытар бырайыактарбытын, ол иһигэр TH!NK GREEN диэн эрэгийиэн таһымнаах экология бырайыактарыгар куонкурус ыытылларын, сайаапканы хомуйуу саҕаламмытын кэпсээтибит. Кыайыылааҕынан тахсыбыт бырайыагы олоххо киллэрэргэ АЛРОСА анал үбүлээһини көрөрүн истэн олус сэргээтилэр. “Ону киллэриэххэ баар эбит, манныгы толкуйдуохха”, – диэх курдук, сонно тута отур-ботур кэпсэтэн, сүбэлэһэн барбыттара.
Оҕолор истээччи эрэ буолан турбакка араас хабааннаах, сэҥээрэр ыйытыыларын биэрэллэрэ үөрдэр. Эколог идэтэ диэн тугун, ханнык университекка бу идэҕэ үөрэтэллэрин, ханнык эксээмэннэри туттарыы ирдэнэрин сэргииллэр. Көрсүһүүгэ сүрүннээн, үрдүкү кылаастар кэлбит буолан, идэни талыы өттүгэр ордук болҕойдубут. Ханнык идэлэр баалларын, кэскиллэрин туһунан кэпсиибит. Мантан салгыы идэ үксэ даҕаны хайа эрэ өттүнэн син биир экологияны кытта ситимнээх буолуоҕа.
Оҕолор бэлэхтэрбитин олус сөбүлээтилэр. Холобур, биирдэ туттуллан баран быраҕыллар, бөх буолар ыстакааны туттубатыннар, былаастыкка сылдьыбыт ууну испэтиннэр диэн, бэлэх нобуорга термостакан укпуппут. Оҕолордуун кэлин да сибээстэһэр гына кэпсэттибит.
Оптуорунньукка Ньурбаҕа тиийэн, Күндээдэ, Дьаархан оскуолаларыгар, Малдьаҕарга В.И. Максимов аатынан орто оскуолаҕа тиийэбит. Сэрэдэ күн тэрээһиммит М.В. Мегежекскэй аатынан Маалыкай оскуолатыгар, Өҥөлдьөҕө Д.И. Павлов аатынан оскуолаҕа буолуоҕа. Чэппиэргэ Мииринэйгэ төннөбүт.
Түгэнинэн туһанан, сылдьыбыт, көрсүбүт оскуолаларбыт дьаһалталарыгар хамсык да хааччаҕа турдар, тэрээһин олоххо киирэригэр көмөлөрүн иһин, махтанабыт. Махтал тыллара биллэн турар, оҕолорго, төрөппүттэргэ эмиэ ананар.
* * *
Алена кэпсээбитин курдук, экология бастыҥ бырайыагын оҥорон, кыайыылаах тахсан, кумааҕыга торумнаммыт, төбөҕө толкуйдаммыт тулалыыр эйгэ харыстабылыгар сыһыаннаах бастыҥ бырайыаккытын АЛРОСА көмөтүнэн олоххо киллэриэххитин сөп. Онон хампаанньа Экологияҕа киинин инстаграмҥа сирэйигэр http://www.thinkgreen.alrosa.ru/ аадырыһынан киирэн, хайаан да билсиҥ. АЛРОСА бастыҥ бырайыагы олоххо киллэриигэ 1 мөл. солк. аныыра этиллэр. Сайаапка толоруллуохтаах халыыба онно баар. Алтынньы 3 күнүгэр диэри Этот адрес электронной почты защищён от спам-ботов. У вас должен быть включен JavaScript для просмотра. аадырыска туталлар эбит. Ситиһиилэри!
Татьяна Захарова-ЛО¤УУРА.
Хаартыскаҕа Экология аахсыйатын түгэннэрэ.
