Бүтүн Арассыыйатааҕы “От күөҕэ Арассыыйа” экология хамсааһынын чэрчитинэн, өрөспүүбүлүкэ араас муннуктарыттан 126 оҕо кэлэн, Саха сирин от күөҕэ пионердарын сүлүөтүгэр кытыннылар. “АЛРОСА” хампаанньа, манна даҕатан эттэххэ, эрэгийиэн эдэр экологтарын хамсааһынын күүскэ өйөөбүтэ бэлиэр бэһис сылыгар барда.
От күөҕэ пионердар диэн – айылҕаҕа сыһыаннаах (естественнэй) билимнэри сэргиир, сэҥээрэр уонна араас экология тэрээһиннэрин – субуотунньуктары, аахсыйалары, эгэлгэ куонкурустары көҕүлүүр, көхтөөх уопсастыбанньык оҕолор ааттаналлар.
Соторутааҕыта Дьокуускайдааҕы “Бэс Чагда” Оҕо сынньалаҥын уонна доруобуйатын чэбдигирдэр киинигэр экология симиэнэтин түмүктүүр тэрээһин буолан ааста. Сүлүөт линейкаттан уонна Арассыыйа былааҕын күөрэччи таһаарыыттан саҕаланна.
Бу симиэнэҕэ сылдьыбыт оҕолор учуонайдартан, эспиэрдэртэн уонна эколог уопсастыбанньыктартан тулалыыр эйгэҕэ кыһамньы туһунан үгүһү биллилэр-көрдүлэр. Манна өссө “От күөҕэ пионердар төрөөбүт өрөспүүбүлүкэ айылҕатын көмүскэлигэр” диэн ааттаах өрөспүүбүлүкэтээҕи куонкурус буолбута. Онно лааҕыр оҕолоро бэйэлэрэ тулалыыр эйгэ харыстабылыгар туһаайан бэлэмнээбит бырайыактарын көмүскээбиттэрэ, ону тэҥэ бэлиэр олоххо киллэрбит бырайыактарын сүрэхтэниитин тэрийбиттэрэ. Ону таһынан оҕолор туттулла сылдьыбыт сырьену иккис тыыннаан, оҥоһук гынан туһаныы көдьүүһүн көрдөрөр “Күөх экэниэмикэ” диэн бэртээхэй куонкуруһу тэрийбиттэрэ. Сүлүөт тэрийээччилэрэ бу маннык бырагыраама тулалыыр эйгэ иннигэр эппиэтинэстээх, айылҕаны харыстыыр эдэр көлүөнэни иитэн-такайан таһаарар кыаҕы биэрэригэр бүк эрэллээхтэр.
“АЛРОСА” хампаанньа бэрэстэбиитэлэ, СӨ судаарыстыбаннай уорганнарын кытта үлэҕэ салаатын начаалынньыгын солбуйааччы Анатолий Бравин эдэр экологтарга бириистэри уонна өйдөбүнньүк сувенирдары туттартаата. Кини алмаас хампаанньата экология боппуруостарын сайыннарыыга, төрөөбүт дойду ийэ айылҕатын үөрэтиигэ үүнэр көлүөнэни көҕүлүүргэ уонна талааннаах оскуола оҕолорун өйүүргэ ураты улахан болҕомтотун уурарын бэлиэтээтэ. Хайа уонна, сүрүнэ, экология хамсааһына оҕо дьоҥҥо төрөөбүт дойдуга таптал иэйиитин уһугуннарар, патриоттуу тыыны көҕүлүүр.
Симиэнэ бастыҥ от күөҕэ пионерынан Үөһээ Дьааҥы улууһун Баатаҕай бөһүөлэгиттэн сылдьар оскуола үөрэнээччитэ Олеся Колесованы таллылар. Кини ойуур-тыа умайыытыттан сэдиптээн, аҕыйаан иһэр сыалаах маһы (кедровый стланик) үйэтитиигэ, элбэтиигэ анаммыт бырайыактаах, онтугар үлэлэһэ сылдьар эбит.
Оттон Эдьигээн орто оскуолатын 10-с кылааһын үөрэнээччитэ Фарида Христофорова эдэр экологтары үөрэтии уонна сынньатыы туһунан бырайыагы оҥорон бэйэтин оройуонугар көмүскээн, көрдөрөн турар. Кини уонна кинини өйөөччүлэр саҕалаабыт дьарыктарыттан биирдэстэрэ – туттуллубут, иитиитэ бүппүт батарыайкалары маҕаһыыннарга кииннээн хомуйуу буолар. Фарида хас биирдии киһи экология өттүнэн иитиигэ наадыйарын уонна тулалыыр эйгэни, айылҕаны харыстыыр санааҕа тиэрдэр үлэ хайаан да элбэхтик ыытыллыахтааҕын үллэстэр.
Сүлүөт кыттыылааҕа, Эдьигээнтэн сылдьар онус кылаас үөрэнээччитэ Тимур Федотов:
– Эдьигээҥҥэ тиийдибит да, мунньан баран таҥастыыр (переработка), харайар гына, пластик бытыылкалары хомуйууну тэрийиэхпит. Араас тиэмэлэрдээн аахсыйалары ыытыахпыт. Туох хайа иннинэ оскуола үөрэнээччилэригэр анаан тэрийиэхпит. Биһиэхэ эмиэ бу сайын экология лааҕырдара тэриллибиттэрэ. Маннык элбэх дьону түмэр, сомоҕолуур идиэйэ, уопсай интэриэс баар буолан, биһиги, үүнэр көлүөнэ, аныгы үйэҕэ экологияны өйүүр, көҕүлүүр үлэ тиһиги быспакка ыытыллара табылларын толору өйдүүбүт.
Семен Яковлев:
«Экология министиэристибэтэ эдэр экологтары кытта
көхтөөхтүк үлэлэһэр»
«Бастакы симиэнэҕэ өрөспүүбүлүкэ 22 улууһуттан 100 оскуола үөрэнээччитэ, 26 эдэр эколог кэлэ сырытта. Биһиги кинилэртэн үгүстэрэ ойуур хаһаайыстыбатыгар үлэлии барыахтара эбэтэр биолог, эколог идэтин талыахтара диэн эрэнэбит. Экология министиристибэтэ ХИФУ-ну уонна АГАТУ-ну кытта идэни талыыга үлэлэһэр гына, анал сөбүлэҥ түһэрсибитэ. Министиэристибэ эдэр экологтары уонна айылҕа харыстабылын уопсастыбаннай иниспиэктэрин кытта көхтөөхтүк үлэлэһэр, ыкса алтыһар», – диэн, Экология, айылҕаны туһаныы уонна ойуур хаһаайыстыбатыгар миниистири бастакы солбуйааччы Семен Яковлев кэпсээтэ.
Эдэр экологтар сүлүөттэрэ хас сыл аайы Экология, Үөрэх уонна билим министиэристибэлэрин, “Бэс Чагда” оҕо сынньалаҥын уонна доруобуйатын чэбдигирдэр киин быһаччы өйөбүллэринэн, билим, үөрэх, култуура уонна уопсастыбаннай түмсүүлэр кыттыыларынан бэрт сэргэхтик ааһар. “АЛРОСА” хампаанньа бэлиэр хаһыс да сылын өрөспүүбүлүкэ таһымнаах “От күөҕэ пионердар” сүлүөт эрэллээх партнера, кыттыгас тэрийээччитэ буолар.
Ыспыраапка:
«Саха сирин от күөҕэ пионердара» – оҕо баҕа өттүнэн кыттар эколого-патриотическай хамсааһына, СӨ Экология министиэристибэтин сүрүннээһинэн, 2015 сыллаахха төрүттэммитэ. Хамсааһын Бүтүн Арассыыйатааҕы “От күөҕэ Арассыыйа” экология хамсааһынын иһинэн тэриллэр.
Манна айылҕаҕа сыһыаннаах билимнэргэ интэриэстээх, олорор сирдэригэр айылҕа харыстабылыгар, экологияҕа аналлаах араас тэрээһиннэри, субуотунньуктары, куонкурустары, аахсыйалары тэрийэр, көҕүлүүр, көхтөөх оҕолор киирэллэр.
Өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн бу хамсааһыҥҥа билигин 7500-тэн тахса оҕо араас улуустартан, куораттартан кыттар. Өрөспүүбүлүкэ таһымнаах сүлүөт, олоҕурбут үгэс быһыытынан, куруук да “Бэс Чагда” Оҕо сынньалаҥын уонна доруобуйатын чэбдигирдэр кииҥҥэ ыытыллар. Киин турар сирэ да, анаабыт курдук, Дьокуускай кытыытынааҕы күөх зона ортотугар турар.
Ити курдук, Сахабыт сирин от күөҕэ пионердарын өрөспүүбүлүкэтээҕи сүлүөтүн тутаах суолтата – экологияны сэргиир, сэҥээрэр оҕолору эрэ буолбакка, экология боппуруостарынан дьарыктанар, экологическай үөрэхтээһин тиһигин көхтөөх кыттааччыларын уонна ү
үнэр көлүөнэни иитэн таһаарааччыларын бу түмсүүгэ, хамсааһыҥҥа түмүү, кытыннарыы буолар.
Игорь САВВИНОВ суруйуутуттан
ЛО¤УУРА тылбааһа.
Ааптар хаартыскаҕа түһэриилэрэ.
