Эр дьоҥҥо аналлаах аныгы хоһооннор...

Эҕэрдэ

Хайа дуу, уоланнар, эр бэртэр,
Үөрүүлээх күннэрэ үүммүттэр.
Долгуйа күүтүүлээх бэлэхтэр
Эҕэрдэ тиэрдээри бэлэмнэр.

Оскуола хас кылаас аайытын
Кыыс уолга бэлэҕин сааһылыа,
Оччоттон тапталын таайыытын
Мичээрэр хараҕар саһыарыа.

Кэргэннэр эрдэрин иннигэр
Атаахтыы тупсаннар үөрдэллэр.
Остуолга ас астаан уураллар,
Кэмчилээн " утахтан" куталлар.

Баҕардар соҕотох эр уолан
Сулууспа кэмнэрин дуу санаан,
Кураххай килиэбэр ханыылаан
Буоккатын бүөмнүөҕэ хантатан.

Ким хайдах сатыырын тухары
Туруоҕа бэлиэ күн ураты.
Үөрдүөҕэ бу күүстээх аҥары,
Айыыттан көмүскэс аанньалы!

Марта-Мария
22.02.17. Нам.

****
Ытаа, саллаат...ытаа...
Ытыыргын боппоттор этэ онно...
Ыһыытаа, саллаат...ыһыытаа...
Ынырык хаһыы тахсара онно...
Сарсыарда ахсын биир санаа
Сарсын харахпын арыйыам диэн...
Куруук аайы биир толкуй
Кэтэһэр ийэбэр тиийдэрбин диэн...
Өттүктэрэ эрэ көстөр өлүктэр...
Төбөлөрө төкүнүйбүт өрүөллэр...
Өстөөх өрө көтөр өҥөйөн...
Төһөнү өһөрөрүн өтөрү көрөн...
Тыын былдьаһыы быыстала суох...
Хаспах хайаҕаһынан саһар суол...
Хата аттыбар баар атас-уол...
Тыас диэки арыйабыт уот...
Ыллаа, саллаат, ыллаа -
Сүрэҕин билигин тэбэриттэн!!!
Санаа, саллаат, санаа -
Ыарахан ааспыт кэмнэргиттэн...

Барыыс Баһылайап, Бүлүү

****
Саллаат олоҕун билии
Уол оҕо дьэ ыйааҕа,
Ол онно сылдьан кэлии,
Эр бэрдин кылааннааҕа.

Эн дойдугун көмүскүүр
Хайаан да ону төлүүр
Ытык иэһиҥ ол буолар,
Уолтан боотур чочуллар.

Буһан, хатан улааппыт
Ситэн уһаарыллыбыт,
Саха саарына дэммит,
Ыччат уолан киһибит.

Ыал дьон эрэлэ, уолбут
Дьиэ тирэҕэ буолуохпут
Инникибит биһиэнэ
Саха дьонун эркинэ.

Костя Харлампьев.

****
Суон дурда
Халыҥ хахха,
Модьу баҕана
Эрэнэр эркин
буолар
Эр дьон!
Аҕа дойдуну,
Алаһаларын
Сымара таас курдук
Санныларынан
Араҥаччылыыр,
Түөлбэлэрин
Түөстэринэн бүөлүүр,
Көмүскэс санаалаах
Күн дьонун күнэ
Күөйэ көппүтүнэн
Күөрэйэ үүммүтүнэн
Ат тарпат алгыһын
Анаатаҕым буоллун!
Сур соноҕос тарпат
Соргута буоллун!
Өрөгөй өйгүтүнэн
Өтөрү-батары көрөн,
Инники иһэри иһиллээҥ,
Кэлэр кэскили кэтэһиҥ!
Булгуруйбат модун
Дьулуурунан
Уостубат уохтаах
Эрчиминэн
Кэскилгит туһугар
Кимэн-киирсэн иһиҥ!
Баҕа санааҕыт батас,
Үтүө санааҕыт үҥүү буоллун!

Умсулҕан Хотун

Өйдөөх кэргэн

Былыр билэр эмээхсиним
Биирдэ миэхэҕэ эппиттээх,
Кини бу курдук диэбиттээх,
Кырдьыгы эппит чинчилээх:

"Эр киһи диэн - мэһии туой буор,
Баҕарбыккын сыбаан таһаар.
Сатыаҥ - бэйэҥ абыраныаҥ,
Сааһыҥ тухары дьоллонуоҥ.

Сыыһыаҥ - сотору арахсыаҥ,
Биитэр үйэҕэр сордонуоҥ,
Майгытын быыра алдьатыаҥ,
Мааны киһини марбалыаҥ.

Өйдөөх дьахтар өрө барбат,
Өчөһүннэрэн кыыһырпат,
Сөптөөх кэмин көрөн этэр,
Син-биир тылын ылыннарар.

Киһи баарыгар киэбирбэт,
Киһитин аатын киртиппэт,
Сөбүлээбэтин иккиэйэххэ,
Саҥарыа мээрилээбэккэ.

Кичэм,бүччүм сүбэ биэриэ,
Кэргэнигэр сэмээр тиэрдиэ,
Хайҕанааччы эрэ буолуо,
Хайҕааччынан ийэ туруо.

Кырдьан иһэн эрбит өйдүө
Кэргэнин сатабылынан
Кини олорон кэлбитин,
Көр, ол иһин дьолломмутун".

Кырдьаҕас сүбэтэ

Эдэр эрдэххэ алтыспыт,
Кэккэ-сэргэ олорбут
Кырдьаҕым сүбэлээбитэ
Кытаанахтык иҥпит төбөҕө.

Тоойуом,эргин кыйахаама,
Таах хааларга кыынньаама.
Тапсыбат буоллаххына араҕыс,
Таах быһыытын алдьатыма.

Олоруом диир буолларгын,
Олоххун оонньуу оҥостума:
Бүгүн арахсан, сарсын иллэһэн
Бараама күҥҥүн-дьылгын.

Кэргэҥҥинээн этиһэн-эллэһэн,
Кэлэр уһукка арахсыаххыт,
Сүбэнэн,эйэнэн быһаарсан,
Сүүс сааска да тиийиэххит.

Биирдэ бэриллэр олоххор
Бэйэҥ тускар эн олор:
Киһи этэринэн сылдьыбакка,
Ким эрэ туһугар буолбакка.

Кырдьар сааһы сынньалаҥнык
Көрсүөххүн санаатаргын
Киһиэхэ сэлээннээбэккэ
Киһилии иит оҕолоргун.

Алыс мээнэ тараҥнаппакка,
Аһара бэйэмсэх оҥорбокко.
Бэйэтин туһугар кыбыстыбакка
Быһаарсарга, үөрэт кыратыттан.

Өйдөө,эйигинэ суох кинилэр
Салгыы бэйэлэрэ хаалалларын
Олох үтүөтүгэр, мөкүтүгэр
Олоччу бэлэм буолуохтарын.

Кыратыттан үлэлээбит оҕо
Кырдьык сыаналыыр харчыны,
Кэмчилээн тутта үөрэнэн,
Көрдөөбөт санаатах аайы.

Бэйэҥ сүүрэн,бэлэмҥэ үөрэтэн,
Букатын даҕаны иэдэтиэҥ,
Оҕолоргун эрэйгэ тэбиэҥ,
Олоччу сатаҕай олохтуоҥ.

Кыра аайы кыыһыран,тымтан,
Куттаан, үөхсэн иһимэ.
Кыайан толоруо суоххун,
Халтай мээнэ эрэннэримэ.

Кырдьаҕаһым эппит тыллара
Кырдьыгын ситэн өйдөөтүм,
Тустаах олохпор туттан,
Туһалаах дии санаатым.

Сиппэтим,сороҕор сатаммата,
Сыыһарым да ханна барыай?
Ол эрэн, ол эппит кырдьаҕаска
Олоҕум устата махтанабын.

Сыралыма-Альбина, Кырыкый.

Аҕам-сирдээҕи аанньалгын

Аар тойон айбыт аҕабыт,
Айымньыларгын куруук ааҕабыт,
Кинигэлэргин аргыый аһабыт,
Киҥинэйэн ыллаан барабыт.

Уус-уран хомоҕой тылгынан
Ураты буочаргын ыпсаран,
Хоһуйан хааллардыҥ ылсыһан,
Хоһоонун хонуутун тылыннаран.

Арбыныҥ хайдахтаах кэрэтин,
Айылҕаҥ нэлэмэн киэлитин
Астына-дуоһуйа кэпсиирин,
Айар кут алыбар тиһэрин.

Тиһэрин кыыс кэрэ Нам сирин,
Тиһэрин сүрэххэ кутуллар сипсиэрин,
Биллиилээх, аатырбыт дьоннорун,
Биһиккэ ыйаммыт дьоллорун.

Эн олорбут олоҕуҥ – чаҕылхай,
Кустук өҥүнүү арылхай,
Куруутун холобур буолаҕын,
Эҥсиэлиҥ киэн туттар уолаҕын.
 
Саргын кыыһа Күннэй

 
"Убайдарбар эһиэхэ"

Убайдарым миэннэрэ
Уран удьуор утум дьон,
Уhаналлар кинилэр
Уhун куну эргиччи.

Убайдарым миэннэрэ,
Уйгу-быйан олохтоох,
Устар ууну сомоҕолуур,
Уран тыллаах уолаттар.

Убайдарым миэннэрэ
Уhулуччу чулуу дьон,
Уурбуттара-туппуттара
Уратыта уустуга.

Убайдарым миэннэрэ
Чулуу бастыҥ үлэhиттэр,
Урааҥхайы ааттатар
Улуу дьоннуун тэҥнээхтэр.

Убайдарбар баҕарабын,
Уhун дьоллоох олоҕу,
Убаастанар чулуу дьоҥҥо,
Урааҥхайдыы олоҕу!!!

Хайа Тыала.

Аҕа дойдуну көмүскээччилэр күннэринэн!
 
Саллаат формалаах оҕолор
Стройдаан хаамаллар.
Саастаах эр дьон саныыллар
Сулууспалыыр сылларын.

Саха сириттэн ыраах
Сулууспалыыр уолун
Санаан өрө тыынар.
Саныыр ийэ барахсан.

Сулууспалыы сылдьар
Саха чулуу уолана
Сылаас тыллаах суругу
Сыллаан ылар, ааҕар.

Аҕа дойдуну көмүскүүр
Аармыйа күнүнэн
Эр дьоммутун эҕэрдэлиэх,
Эйэлээх олоҕу баҕарыах.

Мария Винокурова

Аҕабар
 
Билэбин аҕаккам дьоннортон
Эн ураты буолбатаххын,
Ол эрэн биһиэхэ ордуккун
Эн эрэ дьонтон күндүгүн.

Билэбин олоҕум суолугар
Салгыбат аргыһым буолуоҕуҥ,
Хараҥа да киэһэ сирдээҥҥин
Эн эрэ булаҥҥын сырдатыаҥ.

Билэбин көстүбэт кырдьыккар,
Саҥата суох таптал баарыгар,
Олохпут түбүгэр өйдүүбүн
Биһиэхэ анаабыт олоххун.

Сюзанна Кондакова

Биллибэт сэрии...

Эдэр эмньик эрэттэр
Элбэх этэрээт эрээттэр
Эйэни эрэйэр эрэллэр
Эргийиэхпит диэн этэллэр...

Хайа хаппыт Ханкала
Хайаларын хаспаҕар
Хатан хаһыы хаарыйар...
Хара хаан халыйар...

Биллибэт сэрии иирээнэ
Билиэн иэдээн илдьитэ -
Ийэ сүрэҕин иэдэттэ...
Илбис итиинэн илгийдэ...

Түүҥҥү түүлүм түөкүннүү
Түһэрэр үөдэн түгэҕэр...
Ааспыт санаа сааппаттыы
Антах хайыһан быраҕар...

Барыыс Баһылайап, Бүлүү (Чечня, Ханкала 2000 сыл)

****
Эр киһи – норуот кэскилэ
Самныбат саргыта.
Хоһуун эр бэрдэ
Омук киэн туттуута.

Киэҥ холку көҕүстээх,
Эрэллээх эркиҥҥин.
Дурда- хахха буолар,
Ытык ыйаахтааххын.

Эр хоһуун дэтэҥҥин,
Дьоҥҥун харыстаа.
Эстибэт эрчимнэнэн,
Кыайыыны кынаттаа.

Эр бэрдэ,тур, туруулас,
Саалаахтан самныма.
Хотойдуу хоһууннук,
Мэһэйдэри эн тумун.

Мария Андреева

****
Таптал, эрэл туругуруу тыына
Албын көлдьүн аргыстаах,
Эдэр сааспыт кэмнэрэ
Сарсыардааҥы туман, түүл кэриэтэ;
Ол эрэн эрэл кыыма умайар;
Баттал, күһэйии күүһүн
Барытын тулуйар тыыммыт
Дойду туһугар ыҥырыыны.
Кэлтэйэ күннүктээн
Күндү көҥүлбүтүн,
Эдэр уолан туругунуу
Күүтэбит эрэнэ көрсүһүүнү.
Уһуутуур көҥүлгэ эрдэхпитинэ,
Сүрэхпит тэбэр эрдэҕинэ,
Доҕоруом, ытык иэһи толоруох
Сырдыгы эрэ ыралыах!
Итэҕэйиҥ: аламай күннүү,
Дьолу түстүүр сулустуу,
Модун күүс уһуктуоҕа.
Кыргыс үйэтин туоһулуур
Халыҥ дурда боотур,
Кэлэн ааспыт хоһуун
Кэм кэрэһитэ буолан
Албан аата кэпсэниэҕэ

Итэҕэл