Күһүөрү кыһын киһи хайдах эрэ айылҕаҕа тахсан чэбдик салгынынан тыыныан, дьаарбайыан баҕаран кэлэр. Ол эрээри киһи эрэ барыта ону толорор кыаҕа суох. Куорат дьоно үксүгэр иллэҥэ суохтар, кимиэхэ эрэ аргыс көстүбэт, ким эрэ куорат таһынааҕы сири-уоту билбэт, массыыната суоҕуттан иҥнэр, соҕотоҕун барыан куттанар. Ол курдук, мин эмиэ биир өрөбүлгэ дьиэбэр олорон социальнай ситимнэри булкуйдум.
Арай хараҕым «Пеший поход: ГРЭС – Үрдэл - Маҕан» диэн ыҥырыы сурукка хатанна. Олус сэҥээрдим уонна ыйыллыбыт нүөмэринэн бассаап бөлөхтөрүгэр киирдим. Киирээт: «Төлөбүрдэрэ төһө эбитэ буолла?» диэн толкуйдаах этим. Онтум олох даҕаны босхо эбит. Ирдэнэрэ диэн – үчүгэй настарыанньа, табыгастаах атах таҥаһа, итии чэй, биирдэ сиир өйүө, кыаллар буоллаҕына, треккинг (эбэтэр сканди) паалката. Олус соһуйдум уонна тэрээһин салайааччытын Марианна Семенованы кытта кэпсэтэргэ сананным.
- Марианна, туох идэлээххиний? Тоҕо маннык хаамыыны тэрийиинэн үлүһүйдүҥ?
- Идэбинэн культурологпын, университекка үлэлиибин. Хаамыынан бэйэм 2023 сылтан көхтөөхтүк дьарыктанан барбытым. Оччолорго дьүөгэлэрбин кытта наһаа ырааппакка аҕыйах буолан хаамааччыбыт. Кинилэр ардыгар иллэҥэ суох буолан хаалааччылар, ол иһин, хаһан баҕардым да аргыстаах буолар туһугар, атырдьах ыйыттан хаамар кыргыттар бөлөхтөрүн тэрийэр толкуй киирбитэ. Онон, дьону ыҥыран саҕалаабытым.
- Бастакы бөлөҕүнэн хаамыыгыт хаһан ханна буолбутай?
- Бастакы хаамыыбыт балаҕан ыйын 6 күнүгэр «Куллаты – Табаҕа» маршрутунан буолбута. Онуоха, хаамыы буолуон эрэ иннинэ элбэх кэрэ аҥаар, дьиэ-уот түбүгүттэн тардыллан, аккаастанан кэбиспитэ, ол иһин уолаттары, эр дьону эмиэ ыҥырарга сөп эбит диэн түмүккэ кэлбиппит. Уопсайынан, ыраата хаамыыга эр дьон баар буоллаҕына, эрэх-турах сананан сылдьар эбиккин.
- Ол кэмтэн төһө элбээтигит? Бэҕэһээҥҥи хаамыыга 50 киһи кэлбитин көрөн сөхтүм дии.
- Оннук. Бэҕэһээ хаһааҥҥытааҕар да элбэх киһи кэллэ. Холобура, иккис хаамыыбыт Тулагы-Киллэм диэки этэ. Онно уонтан эрэ тахса этибит. Үһүспүт саамай уһун – Владимировкаттан Чыбыыданан Птицефабрикаҕа диэри 32 км буолбута. Төрдүс хаамыыбыт – Куллатыттан Ордо Дойдуга диэри 15 км буолбута. Уонна бүгүҥҥү бэһис хаамыыбыт – «ГРЭС – Үрдэл – Маҕан» маршрутунан 17 км буолла. Манна миигинниин 51 киһи хаамта. Отут саастан саҕалаан алта уоҥҥа тиийэ саастаах дьон сырыттылар. Ким даҕаны ойдон хаалбата, бары тутуспутунан аргыый-наллаан сыалбытын ситистибит.
- Хаста сынньанныгыт? Тоҥмотугут дуо?
- Сарсыарда 10.00 чаастан Бүлүүлүүр суолга Чочур Мыраан диэн тохтобулга мустан хааман барбыппыт. Үөһэ тахсан баран, 11.30 чааска тохтоон, чэй испиппит. Онтон Үрдэлгэ тиийэн эбиэттээбиппит. Эбиэт кэннэ эмиэ тохтоон чэй испиппит уонна Маҕаммытыгар тиийбиппит. Хамсана сылдьар киһи тоҥмот. Арай, оптуобус кэтэһэ тураммыт, кыратык дьагдьайан, хамсаныылаах оонньууну оонньообуппут.
- Маршруккутун ким толкуйдууруй? Кэккэҕитигэр куорат таһын үчүгэйдик билэр дьон бааллар дуо?
- Бөлөхпүтүгэр биир даҕаны хаамыыны көтүтэ илик Михаил Степанов диэн очуоска ыттар дьарыктаах уол баар. Үксүгэр кини этии киллэрээччи. Уонна атын биирдиилээн дьонтон истэн толкуйдааччыбыт. Түгэнинэн туһанан, өрүү бииргэ буолар доҕотторбор Диана Слепцоваҕа, Мария Шестаковаҕа, Алексей Гаврильевка, Ксения Даниловаҕа, Полина Владимироваҕа махталбын тиэрдэбин.
- Эн санааҕар, маннык айылҕаҕа тахсан хаамыы туох туһалааҕый?
- Бастатан туран, киһи тулуура, былчыҥа сайдар, этэ-хаана чэбдигирэр. Ырыан баҕалаах киһи ырар. Уонна сүрүнэ, киһи өйө-санаата ырааһырар, айылҕаттан күүс ылар, санааттан-онооттон түргэнник арахсар, сүргэтэ көтөҕүллэр.
Ити курдук сырдык-ыраас санаанан салайтаран, дьону хаамыыга көҕүлээн буор-босхо илдьэ сылдьан, Марианна Семенова доҕотторун кытта хаамыы сезонун үөрэ-көтө түмүктээтилэр, эдэр дьон сиэринэн күлэн-оонньоон, хаартыскаҕа түһэн, видеоҕа уһуллан тарҕастылар.
Баҕар, халлаан туран биэрдэҕинэ, кэлэр өрөбүллэргэ хамаанданан 33 мыраан диэн 27 км кэриҥэ уһуннаах маршруту дабайыахтара. Онон, кинилэргэ табыллыыны уонна тахсыыны баҕарыаххайыҥ.
Кэпсэттэ КҮНДЭЛИ.
